Sa'n tûzen blauwe skriften

[p. 9]

Ta ynlieding
De distânsje fan de biograaf

Reinder Brolsma wie in grut skriuwer. Grûn en minsken, It Heechhôf, De Skarlún, Sate Humalda en in moai tal sketsen binne dêr it bewiis foar. Syn skriuwerskarriêre wie in sukses. Hy wie populêr, krige omtinken fan de krityk en fertsjinne goed. De haadlinen fan syn libben binne maklik te tekenjen. Syn berte foel yn 'e begjintiid fan it sosjalisme en hy ferstoar twa jier nei Kneppelfreed. Hy wie belutsen by alle aksje fan de Fryske beweging tusken 1915 en 1945 en bekend mei foaroanmannen as Kalma, Folkertsma en Kiestra.

De persoan Reinder Brolsma, de man efter de skriuwer, is minder goed benei te kommen. Gjin ‘bijzondere kenteekenen’ skreau in amtner yn Brolsma syn paspoart oer syn uterlik en dy wurden lykje ek op syn persoanlik libben fan tapassing te wêzen. Tamminga neamde Brolsma ‘suver in anonymus’ en Kalma beskreau him as in ‘automaat’: ‘doch der in tientsje yn, ƒ50,-, ƒ100,- ef mear en der komt in stik út.’¹

Brolsma wie fansels gjin masine, mar wier is wol dat er bytiden gjin persoanlik libben like te hawwen. Hy wie op it each allinnich mar skriuwer. Yn dit boek ha 'k besocht tichter by him te kommen om bygelyks út te finen wat him ta sa'n ûnbidige produksje dreau en wêrom't er him - by alle sukses - troch de Fryske autoriteiten miskend fielde.

Sa't de lêzer fan dit boek ûnderfine sil, is it lang net altyd slagge in andert op sokke fragen te finen. In grut probleem is, dat mar in hânfol brieven en in noch lytser tal persoanlike stikken bewarre bleaun binne, dy't wat sjen litte fan syn beweechredenen. Hie Jantsje Kaptein-Brolsma net de brieven bewarre, dy't er har yn de lêste acht jier fan syn libben om de pear wike stjoerde, dan hie der hast neat oer syn hâlden en dragen werom te finen west. Alderge-

1 T[amminga, D.A.], ‘Reinder Brolsma is forstoarn’, Frysk en Frij, 27 novimber 1953; op cit. Sj. Rusticus, ‘Lêzing oer Reinder Brolsma’ (om 1936 hinne), hs., flmd.

[p. 10]

lokst wie it ûnthâld fan syn dochter geweldich, dat noch aardich wat ynkleuring fan syn deistich libben wie mooglik. Mar it feit bliuwt, dat dit boek bytiden mear op in rekonstruksje liket as op in biografy.

Fyftich jier nei syn ferstjerren hâldt Reinder Brolsma de biograaf noch altyd op distânsje.

Dat der sa'n bytsje materiaal is, jout it risiko dat it ljocht op saken falt, dy't mooglik minder wichtich west hawwe as oare, no foargoed weirekke feiten. Dêrmei kin dit boek deselde krityk krije dy't Brolsma destiids altyd wer ferneare moast: it is tefolle in skets, temin in gehiel. Hooplik krijt dit boek de lêzer sa't Brolsma him dy ek winske: ien dy't oan fragminten genôch hie om in kompleet byld te krijen.

Dit is net de earste kear dat Brolsma oandacht kriget. Benammen syn hâlden en dragen yn 'e oarloch hat nochal ris op it aljemint west. Ek de reden dat Brolsma syn libbensein sels keazen hat, brocht skriuwers ta spekulaasjes. It hie gjin probleem west om mei dy skriuwers (meast historisy) in polemyk oan te gean, mar ik ha my behearske. In lyts bytsje argewaasje oer guon auteurs is noch werom te finen yn 'e noaten.

It doel fan dit boek is om in earlik en kompleet byld te jaan fan Brolsma syn libben en wurk. It is gjin hagiografy mar ek gjin rekwisitoar. It ûnferstannige gedrach út 'e oarlochsjierren komt oan 'e oarder, lykas syn tragyske dea en de fleurige jeugd yn Stiens.

De boarne fan Brolsma syn bestean wie syn kreativiteit. Doe't dy opdroege, begûn de mankelikens. Ien reden om dit boek te skriuwen wie de oandacht foar Brolsma werom te bringen nei syn wurk.

Faak is klage dat safolle fan dat wurk fersille lei yn tydskriften. Mar net ien hat oant no ta de muoite nommen dat wurk te lêzen of systematysk nei te gean. Prachtich of nijsgjirrich wurk bleau lizzen. De persoan Brolsma bliuwt ek mei it ferskinen fan dit boek foar in part in ûnbekenden. De skriuwer, dy't sa'n tûzen blauwe skriften folskreaun hat, is mei dit boek folslein nei foaren helle.

Brolsma kin wer lêzen wurde.