Gedichten (2 delen)

[145] Bruids inhaal. Aan Francois de Koster, en Anna van Baseroode (p. 247)

toelichting

Op 17 november 1648 trouwde François de Coster (...-1652) met Anna van Basserode (1626-...)(vgl. De navorscher 28 (1878), p. 240). De Coster was kennelijk handelaar op Frankrijk (vgl. r. 54 hieronder). Six dichtte deze ‘Verwelkoming van de bruid’ bij het huwelijk. Vier jaar later moest hij een Grafschrift, op Francois de Koster maken (no. [373]). Het hier behandelde gedicht staat op p. 178-180 van Six' bundel.

[p. 262]

annotatie
1	Ik sach zoo ras [...] niet: Zodra zag ik ... niet (wordt opgevat in Of, r. 7), ‘Op het moment dat ik ... zag, ontstaaken ...’ (vgl. r. 8)
2	Met loovergoud, en rosmaryn, en palm: Evenals gulden lovertjes, rozemarijn en palmtakken (vaste versieringen bij een bruiloft, vgl. wnt xii, i, 233-234 en xiii, 1403)
3	vleijend: lieflijk
4	met: bij
	galm: klinkende zang
5	Wanneermen: Toen men
	versoeken: uitnodigen
6	hooge: grote, edele
7	Poësys natuurelyke boeken: de aangewezen (voor de situatie geëigende) boeken van de poëzie (vgl. wnt ix, 1624)
9	al eer: nog voordat
10	zoo een: een vergelijkbaar (vooruitlopend op Als of, r. 12)
11	Wyl: Toen
	u: uw
	zoud baalen binnens deuren: zoudt gaan ontvangen
12	Antoon: Marcus Antonius (bij Cleopatra's fameuze intocht in Tarsus)
13	Hoe minlik schynt de fierheit: Hoe liefdevol vertoont zich de zelfbewustheid
14	te moed: tegemoet
15	Eginaas soon: Peleus, nakomeling van Aegina (Aegina was de moeder van Aeacus, de vader van Peleus). De bruiloft van Peleus en Thetis is de vermaarde ‘godenbruiloft’.
16	Daar: Als
	alzoo: net zo
18	als Pafos Kooningin: als koningin van Paphos (een stad op Cyprus). Horatius' Ode i, xxx, i noemt Venus ‘koningin van Paphos’.
19	leeliën: dwz. blankheid
	deurmenght met rooseboomen: dwz. gecombineerd met rozerode blossen
20	van de min: door de liefde
21-22	met ... geraakt: die met haar borst vol gloeiende edelstenen in openlijke wedijver om (de meeste) pracht zijn geraakt
23-24	of ... ontschaakt: of het niet de ogen van Argus zijn, die stralen, en of ze niet gestolen zijn van de prachtige staart van Juno's pauw. De honderdogige Argus was door Mercurius van zijn ogen beroofd. Juno had ze op de staart van haar lievelingsvogel, de pauw, geplaatst. Aan die staart leken nu Anna van Basserodes ogen èn edelstenen weer ontleend.
25	veelverwigh: met vele kleuren
26	met [...] verslet: aan ... gepaard, in combinatie met
27	Daar: Nu ... hier
28	van Minerves hand, bestelt: door Minerva geleverd. Minerva was onder meer beschermvrouwe van de wolwerkers en borduurders.
29	hoe werd: hoezeer wordt
	bestreeden: aangedaan
30	Op: Door, Bij het zien van

[p. 263]

31	Lukrees: de om haar kuisheid vermaarde Lucretia (die zich doodde na te zijn verkracht)
	voor al de werld, getreeden: die zich ... aan de gehele wereld vertoont (bepaling bij bruigom)
32	Getuige: bijstelling bij 't kusje
	heilgen brand: de gloed van zijn verheven liefde
33	hoe werd men niet min aangevochten: hoe raakt men evenzeer ontroerd
34	Terwyl: Als
	een maaghd: nl. een bruidsmeisje
	als Iris: net als de godin van de regenboog (zij werpt immers een ‘regenboog’ van strooisel)
35	Uit wissen, tot een korfken, groen bevlochten: Uit een groen korfje, dat uit twijgjes is gevlochten
36	liefde, en min: dwz. de bruid en de bruidegom (of: hun wederzijdse liefde en min)
	maagdepalm: een blauwbloeiende plant, waarvan de bladeren en ranken bij bruiloften als strooisel werden gebruikt (vgl. de aanhaling onder maagdenpalm, wnt ix, 12)
37	De Cingel: woonde de familie daar?
	om d'arme winterlinde: wegens de in de winter kale lindebomen (het is immers november)
38	rond: alom
	silver: nl. van de lovertjes
39	Darius lief: De schone Paeonische, op wie Darius verliefd raakte. Zij verscheen heel mooi uitgedost voor Darius (Herodotus v, 12).
	neevens: naast, aan de hand van
40	meer: beter, warmer
41	geweeten: hart
42	staat: pracht, glorie
43	staat: huwelijkse staat
44	An ... slaat: Die daarbij geen tegenwerking ondervindt van het lot (Six lijkt hier even zijn eigen ongehuwde staat te releveren, al is de formulering min of meer topisch in bruiloftspoëzie)
46	de krygh: nl. de tachtigjarige oorlog
	trouwvernielster: huwelijkbreekster (‘weduwmaakster’)
	leit: onderworpen is (bij de vrede van Munster, 1648)
48	een gouden reegen: metaforisch voor: grote welvaart
50	Om 't groote Rond: Overal rond de grote wereld
	door Kristenryk: op (over, in?) de christelijke landen
51	langs: over
52	hun uitgekooren wyk: de plaats waar zij bovenal willen toeven
53	wel, en minsaam: goed en met veel liefde (in zijn huwelijk)
54	Voor ... wangh: Hij moge nu meer de wang van zijn Anna kussen dan de Franse kust (kennelijk dreef De Coster handel op Frankrijk, maar Six wenst hem nu meer tijd bij zijn vrouw). Voor kan hier ook ‘In plaats van’ betekenen.
55-56	De mensch ... ommegangh: De mens wordt (immers) voorgesteld als een wereld in het klein, net zoals de ommegang van de grote wereld wordt voorgesteld als een wereld (nl. als een bolvormig heelal, een he-

[p. 264]

	melglobe?). Vergelijk voor deze voorstelling van de parallellie tussen de mens als mikrokosmos en de makrokosmos: Heninger, 1974, met name p. 187-194. Six wil waarschijnlijk aangeven dat De Coster dus ‘even goed’ kan kiezen zijn vrouw te kussen als Frankrijk te bereizen.
57	Dan: nl. als hij meer zijn Anna kust dan de Franse kust
58	Zoo ... kraakt: Even lang als de drukpers met gezweet (van de drukkers) en met gekraak boeken zal produceren (dwz. Even lang als er boeken zullen bestaan). Het beeld wordt uiteraard opgeroepen door de achternaam van de bruidegom: hij is als het ware een nieuwe Laurens Coster (vgl. r. 60).
59	in syn lange toenaams erven: in de lange rij van nakomelingen met zijn achternaam (evenals alle boeken als het ware kinderen van Laurens Coster zijn)