Dagboekfragmenten 1940-1945

Typiste, 25 jaar - Amsterdam
Dinsdag, 25 Februari 1941

- Vandaag was 't net zo'n geladen dag als na de capitulatie. De oorzaak hiervan zijn ongewild de Joden.

Twee weken terug voelde de W.A. van de N.S.B. zich geroepen relletjes in de Jodenbuurt uit te lokken. in troepen trokken ze door de Jodenwijken, ruiten ingooiend en Joden molesterend. De verhalen, die de ronde deden, waren veelal sterk overdreven en de waarheid er van was niet te controleren. De knokploeg van de Jordaan kwam er aan te pas en kwam de W.A.-mannen en verder N.S.B. even flink ‘afdrogen’. Gevolg van deze relletjes was, dat een W.A.-man Koot vader van 8 kinderen, 't leven liet. De oudste spruit was bij de heldendood van Pa tegenwoordig. Zeventien jaar was 't wurm en lid van de Jeugdstorm. De Jodenwijk was voor iedereen afgesloten, bruggen opgehaald desondanks waren die W.A.-mannen toevallig, ongewapend, daar verzeild geraakt en toen stortte een gewapende bende Joden zich op hen en één had Koot zo toegetakeld en in z'n gezicht gebeten dat hij aan de gevolgen overleed. Een ongewapende W.A.-man bestaat niet, want zij hebben alles wat de behoorlijke Nederlanders niet hebben en dan een ongewapende-toevallig-in-de-Jodenbuurt-zijnde-W.A. man is 't toppunt van tegenstrijdigheden, waaraan trouwens de ‘nieuwe orde’ over 't algemeen erg lijdt. Een Pa, die tot heil van 't Vaderland, acht spruiten in 't leven heeft geschopt, moet eerst aan die spruiten denken en dan aan relletjes uitlokken. Enfin, met de nodige propaganda is die man begraven, waarbij natuurlijk de tegenpartij zich niet onbetuigd heeft gelaten. De mop (overigens demonstrerende hoe de mensen op 't egenblik denken) doet de ronde, dat de directeur van de begraaf-

[p. 73]

plaats Zorgvlied Mussert opbelde en zei, dat 't monster hem goed was bevallen en dat hij de hele partij wel wilde hebben. Aan 't graf van dien Koot is natuurlijk wraak gezworen, die niet op zich heeft laten wachten. Zaterdag, Zondag en gisteren zijn Joden meestal tussen 18 en 40 jaar overal opgepakt en weggevoerd. Wanneer ze rustig op straat liepen, werden ze plotseling door de Grüne Polizei in hun overvalwagens gesleurd, In de Jodenbuurten moest iedereen z'n stamkaart tonen en aangezien Nederland nog nooit 't zotte idee in z'n hoofd heeft gehaald op de stamkaart je afstamming te vermelden, voldeed een Joodse voornaam of achternaam al. Zo zijn er ontzettend veel weggevoerd op de meest minderwaardige en naar wij kunnen aannemen op wel niet bijster liefdevolle wijze. Waarheen? De een zegt Duitsland om er dwangarbeid te verrichten en gezien Duitslands tekort aan arbeidskrachten en z'n pressen tot werken in Duitsland van bouwvak-, haven- fabrieks- werf- en dok- en alle andere arbeiders uit de bezette gebieden, lijkt dit wel aannemelijk. Een ander beweert ze zitten hier in concentratie-kampen. Hoe 't zij, vele mannen zijn vanuit hun gezinnen weggesleurd door mensen, die hier zonder reden zijn komen binnenvallen...

26 Februari 1941

- Volgens de Duitsers is de oorzaak van de Jodenvervolging de mishandeling van de Duitse politie door de Joden, toen deze politie in de nacht van 19 op 20 Februari een inval deed in een huis in de Van Woustraat, waar de Joden een geheime bijeenkomst hadden. Natuurlijk ontvingen deze de gehate S.S. - mannen niet met open armen en volgens 't aanplakbiljet werden ze bespoten met vitriool en werd er op hen geschoten. Dat werd door de arrestatie van de Joden tussen 20 en 35 jaar vergolden. Deze zijn inderdaad naar een concentratiekamp in Duitsland gezonden. De waarheid van deze bewering valt sterk te betwijfelen, want ten eerste zijn de Joden in 't algemeen niet zo moedig om zo maar een geheime vergadering te beleggen en ten twee ligt de Van Woustraat helemaal niet in de Jodenbuurt. Om met vitriool te spuiten acht ik ze wel in staat, want Jan z'n baas heeft een vergadering geleid, waar ze elkaar peper in de ogen strooiden. In ieder geval, de oorzaak van al deze ellende ligt bij de N.S.B.-ers, die met 't uitlokken van de relletjes de Joden in 't nauw hebben gedreven.

Gisterenavond mochten we, zonder dat we 't wisten na half acht de deur niet meer uit. Er stond niets van in de krant en alleen de

[p. 74]

distributie radio had 't bekend gemaakt. De buitenwereld mag er natuurlijk niets van weten, vandaar niet de bekendmaking over de radio. Vanavond mogen we ook niet buiten de deur komen na half acht. 't Is dan ook doodstil buiten.

De opperbevelhebber van de weermacht in Nederland, Gen. Christiansen heeft de uitvoerende macht op zich genomen in de Provincie Noord-Holland, en beveelt dat morgen 27 Februari de arbeid in alle bedrijven in vollen omvang moet worden hervat. Alle optochten samenscholingen vergaderingen, demonstraties enz. zijn verboden.

Aan de gezamenlijke politieke partijen in Nrd.-Holland is elke activiteit verboden ook 't dragen van uniformen en insignes van elken aard. De N.S.B.-ers mogen dus fijn niet in hun uniformen rondlopen. Niemand anders, behalve de N.S.D.A.P.-ers (nog erger, willen opneming in 't Duitse Rijk) loopt in uniform.

Alle handelingen in strijd met deze lastgevingen en alle maatregelen zijn aan de Duitse krijgswetten onderworpen en worden door de Duitsers berecht.

Als je staakt of tot staking ophitst, word je gestraft met tuchthuisstraf tot 15 jaar.

In belangrijke bedrijven voor de Duitse weermacht kan de staking de doodstraf ten gevolge hebben.

Ziezo, dat weten we. En ik hoop, dat Nederland weer aan 't werk gaat. Maar ik ben blij, dat zo spontaan en unaniem is gestaakt, ongeacht of 't verstandig is of niet. Als je altijd met je verstand werkt, loop je 't geluk voorbij. Spontaan heeft Nederland getoond niet met zich te laten sollen, 't op te nemen voor z'n volksgenoten, tot welk ras ze ook behoren. We verliezen niet zo gauw ons geduld, maar eens loopt de maat ook bij ons over. En dan zijn de Nederlanders niet gemakkelijk, zoals eertijds de Hertog van Brunswijk getuigde, die 't voor z'n zuster, de gemalin van Prins Willem V toen ze door de Patriotten was beledigd, opnam, ‘Die Hollanders zijn 't lastigste onhandelbaarste volk, dat ik ooit heb meegemaakt’, en hij nam gauw de benen. Hoe denken de Duitsers nu over ons?

[p. 75]

Vrouwelijke kantoorbediende, 18 jaar - Amsterdam
25 Februari 1941

Dinsdag - Algemene staking van grote bedrijven zoals Gas Electra Tram en Spoorweg personeel Scheepbouw Fokker Werkspoor en andere. Om half elf werd de zaak gesloten.

S'middag ben ik de Indische buurt eens ingegaan, 't was verschrikkelijk druk overal.

In de Java-straat woont 'n kastelein die NSBer is, en daar hebben jongens eerst de ruiten ingegooid en toen klinkers naar binnen gekeild. In de Wagenaar-straat was ook 'n NSBer die had 'n foto van Oom Adolf voor zijn raam hangen, daar hebben ze ook de ruiten ingegooid en dat pracht portret verscheurd, en overal vechten en mensenverzamelingen. Op 't Dapperplein is 'n aardappelboer en die wilde niet sluiten, 'n stel vrouwen zijn er voor gaan staan, en bleven daar tot hij zijn winkel op slot deed, en naar huis ging, er stonden nog 'n bende mensen voor, toen er plots 'n grüne polizei man op de motor aan kwam rijden ... en het hele stelletje ging op de loop op enkele jongens na, de Helden!!

Om ± 6 uur werd er overal afgekondigd dat we na half 8 niet meer op straat mogen, erg gezellig hoor.

26 Februari 1941

- half 9 naar de fabriek, daar stonden alle kantoor en werklieden te praten, ze waren het niet eens, want we hadden gezegd 24 uur protest staking en nu moesten we om half negen al beginnen er was daarom ook verdeeldheid onder de mensen, de één zei: kom ik ga naar huis, en 'n ander: jongens laten we de fabriek in gaan Zo ging het overal, de mensen wisten niet wat ze doen moesten, en dat kwam voornamelijk omdat er geen organisatie meer was,

⅓ was naar huis gegaan.

⅓ was op de fabriek

⅓ stond voor de poort

Om half tien heeft de fabrieksraad en de Directie geconfereerd en daar werd besloten we staken tot 27 Febr. half negen.

Wat ongeveer algemeen enthousiast werd begroet. ± 10 uur thuis.

± 12 uur ging ik naar buiten, toen ik 'n geweldige volks oploop zag, ik er hard naar toe gerend, daar waren 'n stel mannen en jongens een tram aan 't oplichten, ben er gauw tussen gegaan en heb mezelf uit 't lid geduwd en ja hoor, heel langzaam ging die

[p. 76]

omhoog en plof daar lag die met conducteur in nauw contact met Moeder Aarde. Er ging 'n hoeratje op, gevolgd door de roep ‘de Grüne Polizei’ en alles ging op de loop. Ik was eerst in de ingang van 'n winkel gaan staan zodoende kon ik goed zien wat ze deden Er kwam een auto aanstormen met 12 van die gasten, ze sprongen eruit met 't geweer in den aanslag. en renden de Insulinde weg op en schoten op denkbeeldige daders, de sufferds kunnen toch niet raken, dus dat was niet erg. Alle straten zetten ze af in de hoop iets te vinden maar lauw hoor, niets. 1 uur is die tram alweer opgetakeld. Om 3 uur weer gaan wandelen, ben ik naar de Dapperstraat gegaan En ik kwam weer juist op tijd om weer iets te beleven.

In de Commelinstr. werd 'n man weggehaald door 1 wagen met 12 polities. Er kwamen natuurlijk 'n hoop mensen bijstaan en toen begon zo'n mof te dreigen met zijn geweer, maar daar geven de mensen niets om toen pakte hij iets uit zijn zak naar mij voorkwam 'n sigaretten doosje, stak het aan, met 'n sigaretten aansteker, en daarna gooide hij 't tussen 't volk in, die allemaal uit elkaar stoven in tijd van 1 sec. was de hele straat leeg en net op tijd, want daar gaf me dat ding toch 'n knal geweldig, dat was 'n handgranaat. Daar kwam die rot mof midden op de weg staan, en stak zijn hand op zo sarcastisch mogelijk, net of ie zeggen wou; heb ik jullie even laten lopen. en toen ging hij weg met de man en de wagen. Zij hebben de hele middag overal gepatroulleerd en overal stonden wachten, en s'avonds kwam toen het bericht iedereen moet zich om 7.- uur thuis bevinden niemand mag zich na half acht nog op straat begeven, het is wel gezellig hoor dat is zo 5 dagen gegaan en de zesde dag werd het half negen en 'n paar dagen later negen uur en daarna weer gewoon 12 uur. Wee dengene die niet op tijd binnen is, die wordt opgepakt door de Grüne Polizei en dan wordt je ergens in 'n Groot Gebouw afgeleverd b.v City Theater en dan moet je daar op 't podium oefeningen doen, marcheren en nog meer van die gein, als je niet meer kan, dan wordt je met 'n bajonet-steek even bijgebracht, dat ging zo door van s'avonds half acht tot s'morgens 4 uur.