Schatkamer der Nederlandsse oudheden. Of woordenboek, behelsende Nederlands steden en dorpen, kasteelen, sloten en heeren huysen, oude volkeren, rievieren, vermaarde luyden in staat en oorlogh, oudheden, gewoontens en lands wysen

[Floris de V]

FLORIS de V; de soon van koning Willem, de 19de graaf van Holland; synde 6 maanden oud, toen syn vader, in de veldslagh tegens de Friesen, sneuvelde.

Doch eer ik tot syn bedryven overstap, diend Oudaan wel eerst met syn Byschrift voor uit te treden.

O Floris, konings soon! den hooghmoed ingebonden
Heeft dikmaals loons genoeg aan eigen rust gevonden,
Of in gequeeten plicht van mogend ondersaad;
Nu komt u beide sins veel weerwil en groot quaad.
Al keerje magt met magt, soo 't grooten past op grooten,
Roofvogels syn in 't veld, dees hebben bek en pooten,
Gelyk Heer Herman spoog syn gal uit lip en tand,
En Velsen syne klauw dy sloeg in 't ingewand.

's Graven minderjaarigheid en der voogden tweespalt gaven de West-Friesen en Kennemers gelegenheid om de beest te speelen; vallende in Kennemerland en veel kasteelen en Heeren huysen verwoestende. Drongen door, tot in Amstelland, aldaar Heer Gysbrecht van Amstel kiesende tot hun legerhoofd.

[p. 90]

Deese trok dan met haar op. Nam het slot Vrêeland wegh. Vermeesterde de stad Uitrecht. Scriverius, by Goudhoeve, 326 bl.

A. 1272, quam Floris, ontrent 17 jaaren oud, aan het graaflyk landbestier. Syn eerste werk was de wraak over syns vaders omkomen. Hy gaat te velde. Bevecht de Friesen ontrent Alkmaar. Krygt de nêerlaag. Hervat de stryd, op de Geest, en verwint. De Gouwenaar, 68 bl.

Ook is hy de eerste, die sich onder de Hollanderen heeft geschreven, graaf van Zeeland; met Beatrix, de dochter des graafs van Flaandere, ten huwlyk krygende de Zeeuwsse eilanden.

Daar en boven is hy de allereerste der Graven, die de Friesen volkomentlyk overheerd; de selve van A. 1282 tot 1285 beoorlogende.

Voorts dwong hy de gevangene, Gysbrecht van Amstel tot vrede, naa 't bemagtigen van Vrêeland (dat biskop Jan van Nassau aan Amstel had verpand) doch op bittere voorwaarden. Hoor Gysbrecht daarover klagen, by Vondel, in dat wêergaaloose Treurspel, ontrent het begin:

Wy streden om de staf, tot datse my en Woerden
Aan wêersy van syn paard, tot een triomse voerden
In Uitrecht, met veel smaads, van ieder aangehoord.
Men heeft my 't Vrêelands slot ontweldigd, hem Montfoort.
'K beken het slot was my met voorwaarde opgedragen;
Maar nergens om geboud, als om myn land te plagen.
'K heb 's graven vangenis wel seven jaaren lang
Besuurd, en Swanenburg noch afgestaan door dwang,
Myn erf in leen verkeerd en manschap moeten sweeren,
Daar ik eerst God alleen en anders geene heeren
Oit kende in myn gebied, noch rekeninge gaf.

Hy trok naar Schotland, meenende recht op de kroon te hebben, wegens gr. Floris de III, ontrent voor honderd jaaren met een Schotse princes getroud. Doch hy liet sich aldaar met geld afsetten; gelyk dit Vondel ook aanroerd in de boven aangetogene rouwklacht van Amstel.

Hy verviel in den haat van den Hollandssen en Zeenssen adel. Wierd gevangen. Onder voorwaarde vrygelaaten. Brak syn gegeven woord. Sloot een heimlyk verbond met den Franssen koning. En dit alles verwekte een swaare verbittering.

[p. 91]

Daar wierd, te Kameryk, in een samensweeringe, buiten syn kennis, besloten, hem gevangelyk naar Engeland over te voeren. Vondel wederom, in de selfde treurrol.

A. 1296, wierd hy dan met die gedachte gevangen, op een bestelden jagt; maar de landlieden, daar af kennis krygende, quamen toeschieten. Dit veranderde het voorneemen der saamgeswoorene. Best was het hem te doorsteeken, het geen met de hand van Gerrit van Velsen wierd uitgevoerd. Siet der Dichteren Hoofd, in syn hoogdravend Treurspel, ook aangehaald in de Beschryv. van Amsteldam, 2 B. 96 bl. Wachtendorp, Rym-Chron. 6 B.

Dit was nu het einde van deesen moedigen krygsheld, in het 41ste jaar van syn landbestier; het 43ste syns ouderdoms, alleenlyk ongelukkigh door syn heerssucht en begeerte tot een onbepaalden oppermagt; den adel kleenachtende ende gemeente drukkende.

Maar, wat is dat? niet een woord van de Vrouwekracht van gr. Floris? hoe? Machteld, de dochter van Harmen van Woerden, en de vrouw van Velsen, niet geschonden? Hoofd en Vondel bewysen het, met hunne sielroerende Treurstukken. Evenwel; een bloot verdichtsel. Scriverius en Vossius, door Alkemade geplaatst achter syn Aanteekeningen over Stoke. Siet ook Amsteld. Beschryv. 2 D. 65 pag. alwaar men meend deese saak te konnen u goet maaken. Doch hier af meer, beneden, in de letter V, op Velsen.