Schatkamer der Nederlandsse oudheden. Of woordenboek, behelsende Nederlands steden en dorpen, kasteelen, sloten en heeren huysen, oude volkeren, rievieren, vermaarde luyden in staat en oorlogh, oudheden, gewoontens en lands wysen

[Karel de Iste]

KAREL de Iste, bygenaamd de Stoute; van Oudaan met deese regelen aangesprooken:

O Karel, strydbre Vorst! wat baat het, aangebeden
Te stappen door het puyn der omgestorte steden,
En kroon en scepteren te neigen, met een wenk?
Wat baat het, datmen self op kroon en scepter denk,
Daar Cesar schiet te kort in 't praal des hof-aardyen:
Nu, met uw glory, laas! Burgonjes stam, aan 't glyen,
Nancy doet juychen, als, op 't sluypen van uw glas,
Uw lyk-koets strekt, al naakt, een toegevrosen plas.

Hier lustme nu het geheele leven van deese Karel, langs een beknopt jaarregister, te doorloopen, met die hoop dat het den Leeser behaaglyk sal voorkoomen.

A. 1434 dan, is hy gebooren te Dijon, op S. Martens avond, den 10 Novemb. op de doopvont ridder geslagen, Karel Martyn geheeten, en van syn vader, Philips de twede, gemaakt grave van Charlois, heer van Bethune, &c. Heuterus, Rer. Burgundic. 5 lib. 1 cap. Kemp, Gorinch. 253 bl.

A. 1459, wierd hy de 5de Heer van Arkel, onder Holland, synde hem dit van syn vader geschonken. Gaat dus van Antwerpen naar Gorinchem. Is, door een onweer, in lyssgevaar, op de Schelde. Word, ruim 25 jaaren oud, op de merkt van gemelde stad gehuldigd. Kemp, 299 bl.

A. 1461, versterkt hy het kasteel van Gorkum met 2 seer sterke toorens. Kemp, 309 bl.

A. 1462, wierd hy, in de saal van het Huys te Heukelom, gehuldigd. Heuterus, 1 cap. Kemp, 311 bl.

A. 1463, word syn vader tegens hem opgemaakt, door quaadaardige oorblasers. Deese wilde hem sien noch hooren.

[p. 165]

Verbood den adel het verkeeren met syn soon. Beroofde hem bykans van alle syn goederen. Doch eindlyk wierd de twist neergelegt, door 't bemiddelen van Antoni van Burgondie, Karels bastaard broeder. Karel word de toegang weder toegestaan. Karel werpt sich plat ter aarden, voor syns vaders voeten. Karel word van syn vader opgeheven en omhelst, niet sonder traanen aan weersyden; juyst op Goê Vrydagh, A. 1465. Kemp, 315 en 320 bl.

A 1467, verliest hy syn vader, Philips de Goede; overlydende, binnen Brugge, in het 73ste jaar synes ouderdoms. Heuterus, 4 B. 19 cap. Kemp. 324 bl. Mezeray, in Ludov. de XI, 954 bl.

A. 1468, hy, nu geheeten niet Karel van Charlois, maar hert. Karel de Stoute, hertroud met Margreta van Jork; synde Elisabeth van Bourbon, syn tweede vrouw, A. 1465 overleden. Heuterus, 15 cap. Kemp, Gornich. van het 328ste tot het 347ste bl. de buiten gemeene staatsie van de bruiloft schryvende. Ook in het selve jaar het weêrbasttige Luik, in een fellen winter, ten gronde toe verdelgende. Heuterus, 4 cap. Kemp, Gornich. 349 bl.

A. 1470, ontbied hy tot sich, in 's Gravenhage, Adolf de jonge heer van Gelder, hem versoekende syn gevangene vader te willen ontslaan. Vergeefs. Ontbied hem te Hesdin. Houd weder aan en eindlyk het gelukt. Na een gevangenis van 6 jaaren, word Arnoud gevoerd uit Buiren, en tot Hesdin gebracht. Karel en alle de prinssen ontfingen hem met blydschap. Alleen Adolf begeerde hem niet aan te schouwen. Let, in dit leven van Karel, op die seer verschillende ontmoegen van 2 vaders en 2 soonen! Adolf, vergramd op Karel, en merkende sich by ieder besprooken, send syn ridderen naar haar land. Begeeft sich heimelyk uit Hesdin, (alwaar hy was als opgeslooten) in het gewaad van een bedelaar. Doch hy word op de Maas achterhaald. Op het slot te Namen versekerd. Van daar op het slot van Kortryk vervoerd; daar hy gevangen bleef, tot naa Karels omkoomen. In tegendeel wierd Arnoud mildelyk beschonken, en met geleenden gelde gelegenheid gegeven, om de landen van Gelder weer te bemagtighen. Is dit geen grootsse keurstoff tot een teder treurspel? Siet verder Goudhoeve, 485 bl., &c. Slichtenhorst, 9 B. 263 bl. en Kemp. 349 bl., &c.

A. 1476, oorlogende tegens de Switsers, belegerde hy het sterke slot Murten of Morat. Daar wierd geslagen. Wel

[p. 166]

26000 man bleef'er aan weêrsyden. Alles, tenten en bagagie en veel schatten bleven ten prooye, en Karel wierd genoodsaakt te vluchten. Een kneukelhuysje bewaarde noch lang de gedachtenis van deese nederlage. Heuterus, 12 cap. Komineus, 5 lib. 3 cap. Munsterus, Cosmograph. 3 lib. 421 pag. Burnet, 4de Reisbr. door Switserl. 427 bl. Kemp, 376 bl. behalven Barlandus, de Anonymus, uitgegeven van Matheus, &c.

In het selve jaar, sloegh hy, veel trotser als te vooren, weder tegens deselve; by Lucern. Maar de Switsers dreven hem weder uit het veld, en vernielden wel 16000 Borgoensse.

Maar, in het selve jaar (andere willen, A. 1477) even moedigh, belegerde hy Nancy in Lottringen, in het hardste van de winter. De hertogh van Loreine, met de Switsers aangespannen, vallen hem op het lyf; van Kampobasso troulooslyk verlaaten. Drie dagen, naa 't gevecht, wierd Karel de Stoute, buiten het slaghveld, gevonden, op 3 plaatsen gewond, en synde syn opgeswolgen aangesicht aan het ys bevroosen. Heuterus, 14 cap. Scriverius, by Goudhoeve, 504 bl. Kemp, 377 bl. Komineus, 5 lib. 8 cap. Meteren, 1 B. 3 bl.

Ondertussen sie hier, in dit kort begryp van Karels leven, overgeslagen en verbygegaan het verdichte Halsrecht over de vrouweschender; van welke, boven. 32 bl.

Syn afbeeldinge ontmoet ons (behalven by Stoke, Scriverius, &c.) te paard op syne Segelen, by Olivar. Vredius, in Sigillis Comit. Flandriae & Diplomatum, 94 & 99 pag. en wandeld ook onder de Gedenkpenningen, by de Liefhebbers; geteekend: CAROLUS BURGUNDUS: dragende 't ruggestuk Maximiliaan, syn schoonsoon, nevens deese letteren; MAXIMILIANUS AUSTR.