Wês foarsichtich, Watse

Resepsje

De besprekker fan it Friesch Dagblad, L. Vlasma, hat gjin goed wurd foar Smit syn boek oer: ‘Wie it sa nedich om in detektive te skriuwen? En foaral wie it nedich om sa'n boek út te jaan? It ferhaal hat net folle om 'e hakken. Spanning sit der net yn. De oplossing lit him fier fan te foaren al oankommen sjen. En de grapkes binne faak sa guodkeap dat fan in geastich boek ek al net sprutsen wurde kin. Seks sit der rynsk trochhinne struid, dat pubers kinne der noch wol wat oan hawwe, as har âlden har net in bertere smaak bybrocht hawwe. En wat de gong yn it ferhaal oanbelanget, it spilet him allegearre yn inkelde dagen ôf, mar it wurdt sa langtriedderich ferteld, dat foar it gefoel fan de lêzer, de feart der wol út is. It wurdt ek wol in bytsje ferfelend dat Jo en Trinus altyd reklame foarinoar meitsje yn harren boeken. Dat de skriuwer dit boek opdroegen hat oan prof.dr. E.G.A. Galama is minder in earbetoan foar syn âld-sjuerygenoat as wol typearjend foar it stylgefoel fan Jo Smit’ (Friesch Dagblad, 12.10.68)

Foar ferskillende typen fan lêzers binne ferskillende soarten detektives, seit Tjitte Piebenga, foar elk syn smaak is der wol

[p. 146]

wat. It boek fan Smit slút eksakt oan by Piebenga syn foarkar: ‘Faasje, spanning, humor, geweld, wat seks, wat jakkerij yn auto's, koartom, in roman dy't foar my skreaun wêze koe. Ik haw him dan ek yn ien sike út lêzen, en oan 'e ein moast ik dan ek nochris in kear tajaan, dat de plot aardich wie, de psychology net al te gek. Neffens myn mjitstêven fan wat in detektive heart te wêzen dus in skot yn 'e roas’ (Het Vrije Volk, 15.11.68).

Marten Sikkema is tige te sprekken oer it boek. ‘Spannend, geastich, yntelligint’ lit er as kop boppe syn besprek sette. ‘Der wurde yn it Frysk tsjintwurdich, en benammen sûnt de paper-back-rige fan 'e grûn kommen is dêr't ek Wês foarsichtich, Watse! diel fan útmakket, romans skreaun dy't meidwaan kinne. It is almeast sa, dat de skriuwer syn lêzers earne fan oertsjûgje wol en dêrom wurket mei swiere toanen. By dit boek fan Jo Smit leit dat folslein oars: it hat as basis in knappe, fyn-ynleine konstruksje, mar it is alhiel spontaan skreaun en it is oertsjûgjend, krekt om't it gjin pretinsjes hat. Wa't ta ûntspanning in boek lêze wol, moat Wês foarsichtich, Watse! yn hannen nimme; wa't it om spanning te rêden is, moat itselde dwaan; en wa't wat lêze wol dêr't gâns mear ynsit as op it earste gesicht liket, kin itselde oanret wurde! De foarskiednis fan dit boek, de oanlieding ta it skriuwen, is al nijsgjirrich; mar it boek sels is noch helte nijsgjirriger. Yn it Frysk is it in genre en in klasse apart’ (Leeuwarder Courant, 23.11.68).

Foar Trinus Riemersma is Wês foarsichtich, Watse! benammen in boek fan grappen en potsen. De skriuwer hat mei opsetsin allerhande grappen betocht, mar oan 'e oare kânt komt it Riemersma foar dat it Smit ek wat út 'e hân rûn is. De oarsaak dêrfan liket him te wêzen dat Smit syn foarbyld - neffens him is dat Spillane - net serieus nimt, mar him der likemin tsjin ôf set: ‘Jo Smit liket him skoalle te hawwen oan 'e wreedaardige detektives fan Mickey Spillane en syn neifolgers. Wês foarsichtich, Watse! is lykas Spillane syn romans fastmoving en hardboiled, it optreden fan Watse is bytiden like ûnetysk en ûnestetysk as Mike Hammer, de detektive fan Spillane, sines, de “metoade” fan Watse

[p. 147]

liket op dy fan Mike: se rotsoaie mar wat. Mar it grutte ferskil tusken Smit en Spillane is: de lêste is bloedearnstich, wylst it foar de earste mar spul is. De figuer fan Mike Hammer is bekend genôch: in fint dy't moreel net folle útstekt boppe de lju dy't er efter de boksen sit, sels in heale gangster, mar mei de mûle fol prachtige wurden as “gerjochtichheid”. In type dat, lykas ek James Bond, ta it skriuwen fan in persiflaazje útlokket. Ek Fleming leaude yn syn detektive Bond en yn dy syn missy. Smit leaut net yn it detektive-boartsjen, hy spilet it spul wol neffens de regeis, mar mei in knypeachje nei it publyk. Mar Watse is gjin karikatuer fan Mike Hammer wurden. Dat is gjin ferwyt, allinne in konstatearring. Smit hat kennelik net de bedoeling hân de detektiveroman of in beskaat soarte derfan belachlik te meit-sjen’ (Friese Koerier, 30.11.68).

Ek foar Jan Bylsma moat Wêsfoarsichtich, Watse! it hawwe fan 'e humor: ‘Wie in dit boek enige bladzijden gelezen heeft, bemerkt al gauw, dat het Smits bedoeling niet is geweest een echte, min of meer serieuze roman policier te schrijven. Daarvoor is de zwetserige figuur van Van der Laan te wild en daarvoor is het toeval hem te welgezind: zo is hij nog maar nauwelijks met het onderzoek begonnen of hij ziet al kans twee jongens uit de Leeuwarder onderwereld in de kreukels te slaan. Ook de eigenaardige humor die het hele boek door aanwezig is, wijst niet zozeer in de richting van gerenommeerde detective-schrijvers als die van Christie en Simenon, maar de lezer is eerder geneigd een parallel te trekken met Rinus Ferdinandusse's werkje ‘Naakt over de schutting’. [...] Wie echter mocht denken, dat de schrijver het zich wat gemakkelijk heeft gemaakt, zit ernaast. Zo heeft Smit afgezien van het vanouds beproefde systeem de speurder van een helper te voorzien, die dient als klankbord voor de diepe gedachten van de detective. De lezer moet nu zelf uit de gebeurtenissen in het boek de rode draad zien te pakken, waarmee hij zich naar de ontknoping van het raadsel kan worstelen. Er is geen assistent-detective die telkens weer eventjes de rode draad aanwijst, maar Smit weet door allerlei kleine en grote

[p. 148]

avonturen toch de lezer verder te helpen en zo houdt hij de spanning erin.’ Bylsma hat mar ien oanmerking: ‘Hoewel deze detective mij best bevalt, zoals U gehoord hebt, moet me toch één bezwaar van het hart: de mensen blijven teveel alleen maar namen. Men komt over alle dramatis personae maar bijzonder weinig aan de weet en zelfs geldt dit voor de hoofdpersoon’ (Literair kwartier rono, 15.12.68).