In een web van vriendschap

Brieven van Nederlandse vrouwen uit de zeventiende eeuw

[p. 140]

Bronnen en literatuur

Constance en Geertruyd Huygens, Susanna Hoefnagel en Dorothea van Dorp

gebruikte bronnen: J.A. Worp (ed.), De Briefwisseling van Constantijn Huygens. Deel 1. 's-Gravenhage 1911. De brieven van de zusters van Huygens en van Susanna Hoefnagel bevinden zich in handschrift in de Universiteitsbibliotheken van Amsterdam en Leiden. Van de opgenomen brieven van Dorothea van Dorp is de tegenwoordige verblijfplaats onbekend.

literatuur: J. Smit, De grootmeester van woord- en snarenspel. Het leven van Constantijn Huygens. 's-Gravenhage 1980; H.A. Hofman, Constantijn Huygens (1596-1687). Een christelijk-humanistisch bourgeois-gentilhomme in dienst van het huis van Oranje. Utrecht 1983; L. Strengholt, Constanter. Het leven van Constantijn Huygens. Amsterdam 1987; E. Keesing. Het volk met lange rokken. Vrouwen rondom Constantijn Huygens. 2e dr. Amsterdam 1993.

Maria van Reigersberch

gebruikte bronnen: Brieven van en aan Maria van Reigersberch. Ed. H.C. Rogge. Leiden 1902; Briefwisseling van Hugo Grotius... dln. Den Haag 1928-.. Ed. P.C. Molhuysen, B.L. Meulenbroek e.a. De nog niet gepubliceerde brief van 19 juli 1645, die zich bevindt in het Rijksarchief te Stockholm, zal worden opgenomen in het laatste deel van De Groots briefwisseling, bezorgd door H.J.M. Nellen en C. Ridderikhoff (Constantijn Huygens Instituut). De tekst is gebaseerd op de transcriptie van dr. C. Ridderikhoff.

literatuur: R. Fruin, ‘Hugo de Groot en Maria van Reigersbergh’, in: Allerliefste van Hugo de Groot. Ed. G.W. Hellinga. Den Haag 1957, p. 9-103; H.J.M. Nellen, Hugo de Groot (1583-1645). De loopbaan van een geleerd staatsman. Weesp

[p. 141]

1985; Rudolf Dekker, ‘Generatieconflicten: Maria van Reigersberch’, in: idem, Uit de schaduw in 't grote licht. Kinderen in egodocumenten van de Gouden Eeuw tot de Romantiek. Amsterdam 1995, p. 58-66; M.B. Smits-Veldt, ‘Maria van Reigersberch: de canonisering van een echtgenote’, in: Nederlandse letterkunde 3 (1997), p. 271-291.

Maria Tesselschade Roemers Visscher

gebruikte bronnen: Een onwaerdeerlijcke vrouw. Brieven en verzen van en aan Maria Tesselschade. Ed. J.A. Worp 's-Gravenhage 1918. (Facs. ed. 1976); De briefwisseling van Pieter Corneliszoon Hooft. Ed. H.W. van Tricht. Delen 1 en 2. Culemborg 1976, 1977.

literatuur: H.W. van Tricht, Het leven van P.C. Hooft. 's-Gravenhage 1980; Mieke B. Smits-Veldt, Maria Tesselschade. Leven met talent en vriendschap. Zwolle 1994.

Anna Roemers Visscher

gebruikte bron: Anna Roemers Visscher. Alle de gedichten. Ed. N. Beets. Utrecht 1881, deel 2, p. 277-279.

literatuur: E. van Even, ‘Anna Roemers Visscher te Antwerpen in 1643’, in: Verslagen en mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie 1891, p. 301 e.v.; Mieke B. Smits-Veldt, ‘Anna Roemers en de anderen: verbonden in vriendschap’, in: Klinkend boeket. Studies over renaissancesonnetten voor Marijke Spies. Ed. Henk Duits e.a. Hilversum 1994, p. 87-92; M.A. Schenkeveld-van der Dussen, ‘De canonieke versus de “echte” Anna Roemersdochter Visscher’, in: Nederlandse letterkunde 2 (1997), p. 228-241.

Suzanna Barlaeus

gebruikte bron en literatuur: G. Penon, Bijdrage tot de geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. 11. Groningen 1881, p. 85-108.

[p. 142]

Johanna de Witt

gebruikte bronnen: Brieven aan Johan de Witt. Ed. R. Fruin en N. Japikse. Deel 1. Amsterdam 1919 (de brieven van Johanna de Witt van 16 augustus 1653 en 12 februari 1656); ara, inventaris van het archief van Johan de Witt, nr. 3.01.17 (de andere brieven).

literatuur: H.H. Rowen, Jan de Witt. Staatsman van de ‘ware’ vrijheid. Leiden 1985 (oorspr. Engelstalige uitgave, 1978).

Alida Bruno

gebruikte bronnen: ub Leiden, sign. hug 37, ub Amsterdam, sign. 28A 1; kb Den Haag, sign. 133B 10 (1 en 2).

literatuur: L. Strengholt, ‘Een klein Alkmaars sterretje’, in: Alkmaarse silhouetten. Red. E.H.P. Cordfunke. Zutphen 1982, p. 65-90.

Geertruyd Gordon

gebruikte bronnen: ub Amsterdam, sign. L 92, H 50a; H 50b-c.

literatuur: M.A. Schenkeveld-van der Dussen, ‘De vrouwelijke blik. Nederlandse dichteressen van de Gouden Eeuw’, in: De vrouw in de Renaissance. Red. A.J. Gelderblom en H. Hendrix. Amsterdam, p. 11-27.

Maria Tesselschade Roemers Visscher, Anna Roemers Visscher, Alida Bruno en Geertruyd Gordon worden ook behandeld in de bundel Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar. Red. Riet Schenkeveld-van der Dussen e.a. Amsterdam 1997.

[p. 143]

Vriendschap in de zeventiende eeuw

Luuc Kooijmans, Vriendschap en de kunst van het overleven in de zeventiende en achttiende eeuw. Amsterdam 1997.

Briefinstructies in de zeventiende eeuw

W. van den Berg, ‘Briefreflectie in briefinstructie’, in: Documentatieblad Werkgroep Achttiende Eeuw nr. 38 (februari 1978), p. 1-22; Elizabeth C. Goldsmith, ‘Exclusive conversations’. The Art of Interaction in Seventeenth-Century France. Philadelphia 1988 (p. 28-40: ‘Written conversation: The Epistolary Manuels’).

Brieven van zeventiende-eeuwse vrouwen

bloemlezingen: Nederland, brieven van mannen en enkele vrouwen: Het hart op de tong in negentig brieven 1571-1957. Ed. W. Gs Hellinga. Den Haag 1957; elders, uitsluitend brieven van vrouwen: 800 years of women's letters. Ed. Olga Kenyon. Boston-London 1992.

literatuur: Janet Altman, ‘The Letter Book as a Literary Institution. 1539-1789: Towards a Cultural History of Published Correspondences in France’, in: Yale French Studies 71 (1986), p. 42-49; Writing the female voice. Essays on Epistolary Literature. Ed. Elizabeth C. Goldsmith. Boston 1989 (hoofdstukken 1 en 2); (over de achttiende eeuw:) Barbara Becker-Cantarino, ‘Leben als Text. Briefe als Ausdrucks- und Verständigungsmittel in der Briefkultur und Literatur des 18. Jahrhunderts’, in: Frauen Literatur Geschichte. Schreibende Frauen vom Mittelalter bis zur Gegenwart. Ed. Hiltrud Gnüg, Renate Möhrman. Stuttgart 1985, p. 83-103; L'épistolaire, un genre féminin? Ed. Christine Planté. Paris 1998.