De Afscheiding van 1834. Deel 9. Provincie Gelderland

[p. 39]

A
Classis Arnhem

[p. 41]

Hoofdstuk 2
Vergaderingen classis Arnhem 1838-1871

Zoals reeds vermeld kwam de classis Arnhem tot stand krachtens besluit van de provinciale vergadering van Gelderland van 7 februari 1838.¹ Aanvankelijk was haar naam: classis Apeldoorn. Nadat er te Arnhem een gemeente is ontstaan (1842), de classis Varsseveld is afgesplitst (1842) en Apeldoorn c.a. haar heeft verlaten en zich bij de classis Hattem heeft gevoegd (1848), wordt zij classis Arnhem genoemd. Zij vergaderde in de eerste jaren te Voorst of in de buurtschap 't Loo; sedert 1843 echter te Arnhem.²

De notulen van de classicale vergadering over de jaren 1838-1871 leveren nagenoeg geen algemene zaken op die in dit boek dienen te worden vermeld.³ Slechts noemen we dat pas in 1859 (!) de kerk te Tiel aan de orde stelt de noodzaak van het houden van ‘eene jaarlijksche kerkvisitatie in de onderscheidene Gemeenten... overeenkomstig Art. 44 der Dordrechtsche Kerkorde...’.⁴ Met algemene stemmen wordt aangenomen hiertoe over te gaan.⁵

1 HPVG 7 febr. 1838, art.8-10; ‘Inleiding’ onder ‘kerkelijke indeling’.

2 We putten in dit hoofdstuk uit GA Arnhem, Archief classis Arnhem van de Gereformeerde kerken (afgekort NCA) - boek nr.l, notulen, 2 april 1838-25 okt. 1864; boek nr.2, notulen 2 mei 1865-1 april 1879.

3 Aan de classis werd een aantal belangrijke zaken voorgelegd aangaande enige van haar gemeenten; we zullen deze in de desbetreffende hoofdstukken behandelen.

4 Bouma, Kerkenordening83-84.

5 NCA 6 april 1859, art.9.

Samenstelling classis

Zoals onderstaand staatje laat zien, heeft deze gedurende het tijdvak 1838-1871 tamelijk veel variatie vertoond.

De jaartallen achter de naam van een gemeente geven het tijdvak aan, waarin zij deel uitmaakte van de classis Arnhem;... betekent: ook na 1871 behorende tot dit ressort.

De vaste kern van de classis, afgezien van het jaar van instituering, werd gevormd door

Beekbergen^6	1838-1847, 1853-...
Putten^7	1838-1866
Velp	1841-...
Arnhem	1843-...
Ommeren	1845-...
Tiel	1855-...
Lunteren	1867-...
Culemborg	1868-...

6 Gedurende enige jaren aangesloten bij de classis Hattem.

7 Aanvankelijk ook leden te Nijkerk; in 1866 kerkelijk naar provincie Utrecht. VIERDE DEEL register.

[p. 42]

aant.

[p. 43]

De gemeente te
Voorst	1838-1841
behoorde gedurende de korte tijd van haar bestaan tot de classis.
Apeldoorn	1838-1848
Twello	1838-1847
maakten in de genoemde jaren deel uit van de classis Arnhem, daarna van de classis Hattem.
Varsseveld c.a.	1838-1842
Lochem-Geesteren-Gelselaar	1839-1842
behoorden sedert begin 1842 tot de dan opgerichte classis Varsseveld.
Scherpenzeel^8	1843-1850
sloot zich in 1850 aan bij de provincie Utrecht.
Veenendaal (U.)	1843-...
Renswoude (U.)	1858-...
werden reeds in het VIERDE DEEL behandeld.^9
Tenslotte
Zeist(-Utrecht)^10	1849-1850
Kockengen^11	1849-1853
Oud-Loosdrecht^12	1850(?)-1854

De laatste drie gemeenten stonden in de vermelde tijdvakken buiten het kerkverband van de provincie Utrecht. Zij kozen tijdens de jaren van het schisma in de Afgescheiden kerken - circa 1843 tot 1854 - voor de Scholtiaanse-Brummelkampiaanse (of Gelderse) richting.

Bij het beschrijven van deze classis hebben we gekozen voor een min of meer geografische volgorde en niet voor een chronologische (op grond van de jaren van het ontstaan van de kerken) aangezien bij de oudste gemeenten - Beekbergen, Velp, Putten - het eerste archief (merendeels) is verloren gegaan.¹³

8 Men zie voor haar VIERDE DEEL 117-130 en register.

9 Respect. 140-152, 131-139 en register.

10 VIERDE DEEL 166-179; in genoemde jaren waren Zeist en Utrecht (de overgebleven groep-Scholte na de emigratie in 1847) verenigd in de persoon van hun predikant P.J. Oggel (VIERDE DEEL 277-290).

11 VIERDE DEEL 319-353.

12 Ibidem 417-423.

13 We behandelen hierna ook bijzonderheden van enige plaatsen op het territoir van de classis Arnhem: Est en Opijnen, Ingen, Resteren, Lienden en Opheusden - waar geen Afgescheiden gemeente ontstond.