Het Cancellierboeck

Van den rouwe om die sunden, dat II Cappittel³⁾.

⁺ Begheerlike ende mit ernste staet nu te weten den ghenen, die hem voersien willen, ende vroedelick⁴⁾ studeren int boeck der consciencie, waer dat hyt lesen sal of wyt hoeren sal.

Dieghene die orlof hebben wille voer den groten cancellier van hemelryc te lesen int boec des levens⁵⁾, hem behoert tuwe, dat hy wyslic lese syn sunden int boec der consciencie ende ondergrave in synre biechten. Hy weer herde sot ende sinloes, diet boeck der

3) In Hs. B₂ begint hier het C.B.: Van rouwe om die sonden. Begheerlike ende mit aernste staet nu....

+ f. 16r.

4) B₂: vredelic.

5) B₁: des levens, hi sal hier wiseleec lesen tboec sier consciencien ende dat sa hi lesen ende studeren ende onder graven in sierre biechten.

[p. 151]

consciencie, daer syn sunden in ghescreven syn, anders waer lees dan in der biechten.

Daer om sprac die salighe man mit begheerten: ay wie sal my gheven eynen gueden biechter, by welken dat die almachtighe God sal hoeren myn begheerten. Quis michi tribuat [auditorem]¹⁾ bonum ut desiderium meum audiat omnipotens deus.

Mer eer ic voert spreke, soe suldi weten, dat voer die biecht sal wesen rouwe van den sunden²⁾; ende dese rouwe moet drierhande⁺ syn.

Ten eersten moet der sunder hebben smerteliken rouwe, dat hy overmits synre sunden hem heeft verbonden tot den eweliken pynen der hellen. Want Sint Paulus spriect: dat loen der sunden is die ewighe doet. Paulus: stipendia peccati mors sit iehenne³⁾. Alsoe schier als der mensche doet wetentlike doetsunde, soe is hy voer die poert der hellen ende der eweliker doet. Psalmus: appropinquaverunt usque ad portas mortis. Dan heeft die sunder dat seyl⁴⁾ om syn kele gelyc eynen dief, die mitter provantsen of mit der dieften is bevaen, ende den men leyt ter galgenwart. Ende dat hy hier uut verloest wort, daer en gheschiet gheenrehande raet tuwe anders dan bitter rouwe, daer van dat hy overmits synre sunden der ewigher doet hem verbonden heeft. Dat is een lichte⁺ pyne teghen alsoe groet queelsocht.

Eynen dief den men hanghen solde⁵⁾, mocht hy ontghaen der doet mittien, dat hem leyt waer dat hy die diefte ye ghedede, soe soude hem wel duncken, dat hy lichtelike weer ontghaen.

Alsoe des ghelyc als een sunder kent mit rouwe, dat hy verbonden is ter galghen van der hellen overmits synre sunden, is hem dat dan bitterlike leyt, dat hy die sunden ye ghedede, ende biechten wil ende ghenoech doen by syns biechters rade, ende sterken vollen wille heeft hem van sunden te hueden, onse here ontbindten overmits dusghedanighen rouwe van banden der sunden⁶⁾.

Ay nu merckt die grote ontfermher ticheit Gods, die hy over ons

1) In H staat verkeerdelijk: audiciones.

2) Hier gaat de mnl. tekst over tot De Trib. Dietis.

+ f. 16v.

3) B₁: Apocalipsis: Stipendia peccati mors; B₂ heeft alleen de mnl. vertaling van dit lat. citaat.

4) Zie voor de varianten van dit woord en voor het vlg.: provantsen: Woordgeographie.

+ f. 17r.

5) B₁: Mocht een dief, diemen hanghen soude, ontgaen.

6) B₁: David: Dirupisti domine vincula mea. Item, Ewangelio: Ecce agnus dei, ecce qui tollit peccata mundi. De passage van H en B₂: Ay nu merckt die grote ontfermhertigheit - Ten anderen male, ontbreekt in B₁.

[p. 152]

heeft in desen leven, dat hy soe langhe beidt ende soe langhe tyt ons gheeft, ons sunden te beteren ende dan voer soe grote schout alsoe cleyne beteringhe neemt. Ghelyc of een here van synen⁺ knechten, die hem C.M. ponde schuldich weer, ende neme voer alle dat ghelt V schillinghe ende kieselinghe steynen ende legpenninghen. Mer den ghenen, die dese ontfermherticheit in desen leven niet sueken en willen, noch ontfaen en wille[n] ende in synen sunden blyft, die sal God in den daghe des ordels oerdelen sonder al ontfermherticheit, in die ewighe pyn mitten duvelen van der hellen; ende hy en sal hem niet eynen vierlync laten van synre schout, om alle dat guet dat in eertryc is, noch om die bede Marien, noch anderen heilighen die in hemelryc syn.

Ten¹⁾ anderen male moet die sunder hebben smerteliken rouwe ende groten, dat hy overmids synre sunden heeft misboert ende verloren die ewelike glorie van hemelryc.

Waer dat sake, dat die coninc van Vrancryc hadde ghegeven eynen syn conincryc, ende dat hyt namaels weder neeme, om dat⁺ hy des conincs sone doet hedde, ende mocht dese vercoveren ende weder cryghen dat conincryc overmits dien, dat leyt weer, ende dat hem bitterlike rouwede, dat hy by synre mysdaet dat conincryc verboert ende verloren hadde, soe vercoveerde hy gueden ende lichteliken coep²⁾. Ghelyc soe sal onse here den mensche, die rouwe heeft van synen verliese overmits synre sunden, wedergheven al dat hy verloren hadde ende voel meer. Paulus: Ubi [habundavit]³⁾ delictum super habunda[v]it⁴⁾ et gracia.

Ten derden male moet die sunder hebben smerteliken rouwe ende groet, dat hy overmits synre sunden heeft verbolghen ende verwarcht onsen here God. Onse here haet die sunden, als een duet synen viant⁵⁾. Want die sunden soe boese ende soe swaer syn, dat hy aen den cruce sterven moest om onse sunden. Sunden deden den eersten enghel vallen⁶⁾ uut hemelryc in den gront der hellen.

+ f. 17v.

1) Hier begint wederom hs. B₁.

+ f. 18r.

2) B₁: soe vercoerde hi goeden coep ende lichtelyc; H: vercoveerde, ws. schrijffout voor vercoverde.

3) H: habundaverit.

4) H: habundabit.

5) B₁: gedeeltelijk corrupt: ....alse enen doet vrint; B₂: als een doet sinen dootviant.

6) B₁: si daden die ierste inghele uut hemelrike verdriven ende vallen.

[p. 153]

Dese verbolghenheit¹⁾ Gods en mach niement teghen onsen⁺ here God suenen, noch Maria, noch alle Gods heilighen, sonder rouwe des menschen; die duet onsen here vergheten allen ovelen moet, alsoe dat hys nummermeer en wilt vermanen. Propheta: Quacumque [hora]²⁾ ingemuerit peccator omnium iniquitatum [ejus]³⁾ non recordabor amplius.

Dese drierhande rouwe moet een ygelic mensche hebben van synen sunden; ende soe mach hy salichlike lesen int boec der consciencien. Ende der een rouwe en doch⁴⁾ sonder danderen, ende die ander sonder den derden. Want wie bitterliken rouwe der mensche hedde, omdat hy overmids synre sunden verdient hedde die ewighe helle, ende rouwe neme op dat punt alleyne, ende al bade hy onsen here, dat hy syns ontfermde, onse here en soude hem niet ghehoeren, mer hy soude hem antwoerden alsus:⁺ ghy hebt den duvel ghedient myt uwen sunden, ende dien loen⁵⁾ daer af ducht ghy, dat hy swaer sal syn, ende daer om hebt ghy rouwe, mer niet daer om dat ghy my verwarcht hebt; daer om heyst uwen loen, daer ghy en verdient hebt. Die waer herde sot, die wolde heyschen synen loen aen Heynric, dien hy verdient heeft aen Peter⁶⁾.

Noch gheyne mensche en sal niet rouwe hebben, om dat hy mit synen sunden heeft verboert die glorie van hemelryc, mer hy sal hem gheheel ende altemael keren tonsen here ende peynsen of spreken: Eya lieve here⁷⁾, ghy die om ure selfs guetheit ende om die myn, die ghy hebt te my, dat ghy my gemaect hebt, ende doen ic my selven overmids myn sunden ontmaect hadde ende van uch ghescheiden was ende vervreemt, doen weder maecdet ghy my ende cocht my mit u selven; here ic wille puerlic om ure mynne voert⁺ aen al myn leven sunden schuwen ende laten, ende wil mich

1) B₂: dese toerne.

+ f. 18v.

2) H heeft hier homo wat geen zin heeft.

3) H heeft hier: est.

4) H: niet wordt wel weggelaten bij: doegen; B₁: ....en doech niet sonder den anderen; noch die twe en doghen niet sonder den derden; B₂: ....en doch niet sonder ander, noch dander sonder die derde.

+ f. 19r.

5) B₂: dat loen daer of duchti, dat swaer sal syn.

6) B₁: hi waer sot, die Wouteren eischte dien loen, die hi verdient hadde aan Petere; B₂: die woude eyschen dat loen an Claes, dat hi verdient heeft aan Pieter.

7) B₁: ....ghi te mi hebt alsoe vele goets hebt ghemaect ende bereet te minen behoef. Ghi here, die mi heft ghemaect ende doen ic ongemaect was, overmids die sonden nu weder maket ende cocht....; B₂: ....ende doe ic mi selven mit minen sonden versmaet hadde ende van u verscheyden ende vervreemt....

+ f. 19v.

[p. 154]

alinc voert aen al myn leven keren te uren dienst ende te uwer mynnen; ja here, al en waer gheen helle, nochtan om uren wille ende om ure mynen wolde ic gheyne sunde doen; ende en waer gheen hemelryc, nochtan wolde ic om ure mynne ende om ure guetheit alweghe uch dienen; ende dat ic u ye verwarcht, dat is my leyt. Augustinus seecht: alle herten syn ongherast ende onghesaet, tot dien eer¹⁾ sy rasten in onsen here Iesu Cristo. Augustinus: Omne cor inquietum est donec in te requiescat bone Iesu Cristo. Die mensche, die aldus rouwe heeft van synen sunden, hy mach sekerlyc ontdoen den boeck der conciencie ende lesen syn sunden in der biechten. Ende dese bedevaert²⁾, dat eyn geyt⁺ mit aldusghedanighen rouwe ter biechten, ghaet boven alle bedevaert in deser tyt ende dese melodye, ende desen sueten sanck, dats biecht uut eynre bedruefder herten te spreken, is Gode te hoeren³⁾ suverliker ende bequemlicker dan alle die sanck, ende alle melodye, die men doen mach op eertrycke.

1) B₁: tot dien male, dat si rusten allene in Iesu ende in nerghens ander soe en es raste te suekene, noch so en vint men raste.

2) H: Ende dese bedevaert: d.i. die hierin bestaat, dat iemand gaat enz.

+ f. 20r.

3) B₁....te sprekene, es die oren Goeds sutere ende bequamere; B₂: is den oren Gods suvere ende bequamer.