Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
It wrede paradys (2001)

Informatie terzijde

Titelpagina van It wrede paradys
Afbeelding van It wrede paradysToon afbeelding van titelpagina van It wrede paradys

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.96 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

verhalen


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

It wrede paradys

(2001)–Hylke Speerstra–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 435]
[p. 435]

Ferantwurding

De hiele wrâld swalke ik oer om it libbensferhaal fan de Fryske emigrant op te tekenjen. Op alle kontininten stiene foar my de doarren en de herten iepen. De petearen waarden mominten fan grutte yntimiteit en it fertrouwen dat ik dêrby krige gong dwers troch alles hinne. Letter, doe't ik de ferhalen te boek stelde yn de wurden fan de ferteller mar ek mei eigen wurden, ûndergyng ik al dy iepenens wolris wat as benearjend. Omdat it fertrouwen net beskamme wurde mei.

Al dy sterke gastfroulju en -manlju wol ik betankje foar dat fertrouwen en de libbenswiisheid dy't se my meijoegen. It wiene mondiale lessen yn gastfrijens, trochsetten en hoekhâlden; it wiene ûnderfiningen om de keunst fan it ferliezen en oerwinnen better te ferstean; it wiene tsjûgenissen fan leafde, trou en berêsting.

Tank bin ik skuldich oan it Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten dat my yn steat stelde de kontininten te bereizgjen.

Hoefolle stipe ûnderfûn ik net yn Frysk Nij-Seelân, dêr't Anne en Sypke Bajema my it paad nei de ienfâld wiisden; dêr't Leo en Joukje Bult alle optimisme fan de wrâld byelkoar swile hiene en Pyt en Trudy Huitema myn en syn doarp Tsjerkwert opnij ta libben brocht. Dêr't Lykele en Aly de Jong yn harren blommeparadys tsjin de hellingen fan Te Aroa de beammen sprekke lieten en dêr't Marten Jabiks Dykstra mei Simone Koornstra noch ûnderweis wiene. Gâns baat fûn ik ek by de ried en libbenswiisheid fan Wolter en Hermanna Kalma yn Waitoa. Gerben en Gerbrig Muntendam

[pagina 436]
[p. 436]

stiene my op de hichten fan Te Puke mei iepen earmen op te fangen. Dan wie der de gastfrijens fan Janco en Nynke Piebenga yn Te Awamutu. En fan Ruth en Melis van der Sluis; Melis dy't keunstobjekten bakt út de ierde dêr't er op tahâldt, om sa it bestean laach foar laach te ferbyldzjen. Sa fûn ik ek myn deawaande stokâlde sibbe Hantsje Joukes Speerstra, dy't op 'e ein fan de eker alles kwyt woe oer syn lange, wrede libbensreis. Teatske Wester-Zylstra yn Kawerau soe 'k allinne al betankje wolle foar de safolste tsjûgenis fan it feit dat allinne de werklikheid de fantasije oertreffe kin.

***

 

Allike hertferwaarmjend wie de stipe fan Frysk Australië en Tasmanië. Myn trouwe freon Okke Wimers Jansma fan Highton-Victoria soarge der foar dat myn syktocht slagge. Rededielend ûnder de stjerren fan it súdlike, omkearde firmamint belânen wy middenyn it ferskuorrende bestean fan de earste generaasje ymmigranten.

Sûnder Samuel McKinsey, dy't my yn syn postfleanmasyntsje oer de fatale kusten fleach, hie 'k op gjin stikken nei al myn Australise doelen berikt. Sa kaam ik yn it toarre lân achter Gosford om de hertferwaarmjende fertellingen fan Henny en Wytske Westerdyk oan te hearren. Tagedienens en meiwurking krige ik ek fan Pyt en Anneke Braaksma - Anneke, dy't as gjin oarenien wist dat de folksferhúzjende frou in sterke holle ha moat. Fan Jan Velstra fan Canberra krige ik in weardefolle les yn relativearjen. Dan stiene noch de aventuriers Wabe Roskam út Melbourne en Ype Koopman út Perth my by. Suver yn weemoedigens tink ik werom oan de âlde Friezen en Friezinnen yn de âldereinsintra Huize Abel Tasman, Avondrust Village en it multi-kulturele bejaardesintrum fan Geelong. Hjir wiene de ferhalen noch amper te ferwurdzjen.

***

 

Ek oan de Frysk-Afrikaanse tagedienens en de spesjaal op myn doel rjochte gearkomsten fan Friezen yn de Súd-Afrikaanse West- Kaap

[pagina 437]
[p. 437]

en Transvaal hold ik waarme oantinkens oer. Wytse Eeltsjes en Willy de Boer joegen my yn Pretoria in dak boppe de holle. Gerben en Maaike Draaier diene dat yn Morreesburch. Dan wiene der myn âlde held en heldinne-op-jierren Anne en Johanna Bootsma fan Klein Driefontein en it allike ûnbrekbere diamanten pear Willem en Aaltsje van Dyk fan Durbanville.

Tiemen Groen fan Franschhoek wie fan in ûnmeilydsume tempobeul feroare yn de kampioen fan de gastfrijens, en by Wytse en Ybeltsje Rekker yn Standerton wie 't as bloeide de jakaranda spesjaal foar my. De grize, yn Súd-Afrika berne Jan en Jeep Veenstra lieten blike hoe sterk in lytse taal wêze kin. Troch harren stipe en dy fan Arend en Diny Wijma fan Middelburch en Petrus Wgabe fan Perdekop waard ik it mysterieuze Afrika yn loadst. De help fan ús neiste buorlju Ronald en Elma Brand yn Paarl wie ynspirearjend. Dat wie ek it gefal mei de stipe fan Inne Nieuwenhuis fan Rietfontein, Andrys van der Walt fan Noordbrug, Ate Gerbens Draaijer fan Stellenbosch, Piter van Straten, Theunis van der Laan en Ugo Hiddema fan Pretoria en Tymen van Essen, Gabe en Linse W. van Dyk fan Durbanville.

***

 

As ik yn it ûnmjitlik grutte Kanada net de trouhertige gidsen Dick en Henny Boersma as triuwke yn 'e rêch hân hie, wie 'k earne tusken Nova Scotia en Brits Columbia fertutearze. Se setten my op it spoar fan hiele kloften Fryske folksferhuzers. Dêr sieten iepen fertellers tusken: Bob en Lea Boonstra, Norwal; Jaap Bottinga, Binbrook; Stan van der Goot, London-ONT; Pyt en Geertsje de Groot, Goderich; Reintsje Haagsma-Pasma sr. en Jan en Hanny Haagsma, London-ONT; Sydney Harkema, Owensound; Oene en Ybeltsje Krist, Langley-BC; Lute en Frearkje Miedema, Waterford; Gjalt en Corry Mulder, Woodstock; Frits en Anne Nieuwland, Richmond; Jelte en Gé Posthumus en Ate en Gryt Stelstra, London-ONT; Jelke en Eky Tigchelaar, Bawlf-Alberta; Sam Tilstra, Brampton; Jacob en Riek Wesselius, River Glade-Nova Scotia.

De oeren oan de stamtafel fan Holland Christian Home yn

[pagina 438]
[p. 438]

Brampton wiene gouden oeren mei de fertellers Jetse Andringa, Anne de Boer, Symen Boersma, Frenk Bruining, Sytse Douma, Hank Kloosterman, Albert Mulder en, net te ferjitten, Yde en Murkje Straatsma.

***

 

Yn Noard-Amearika mocht ik tankber gebrûk meitsje fan de kennis en goede rie fan Henry J.Baron en de grize emininsje fan Frysk Amearika, professor Bearend Joukes Fridsma. Yndrukwekkend wie de wize wêrop't Steven Sippes Harkema my oan syn siikbêd yn Jenison-MI ûntfong.

De iepenens en freonskip fan Rinze Piso yn Florida, dy't sa'n dynamise tiid yn New York achter de rêch hie, wie hertferwaarmjend. Ek de iepenens fan Klaas en Maris van der Ploeg, Anna Postma-Wielinga fan Oakdale-Californië en John en Susan Reitsma ûnder oan de Canyons fan Jerome yn Idaho die woldiedich oan.

Werom yn Grand Rapids brocht Hetty Seif-Lettinga, krapoan 96 jier âld, de tiden fan foar de Earste Wrâldoarloch ta libben. By Obe Veldman yn Carsicana-Texas fûn ik ferlerne ferhalen werom dy't er yn Kanada, Alaska, Zimbabwe en net te ferjitten Gaasterlân foar altyd tocht lizze litten te hawwen. James Wilson, oftewol Jelle Wilschut, yn Lutz-FL fertelde sûnder omwynsels oer syn eigen famyljedrama.

***

 

As ik yn Súd-Amearika de wei frege, krige ik in ferhaal. Tank oan Wiebe Merkuur fan De Caja Seca yn Venezuela en Jan Haaijes Haisma yn de paradyslike libbensromte by Balcarce yn Noard-Argentinië.

Hoe wiene letter de bewenners fan de Brasiliaanse ymmigrantekoloanjes fan Carambeí en Castrolanda my net behelpsum. Yn de fazendatunen en ûnder de pinheirobeam fan de campo hiene se gjin geheimen. Gâns stipe ûnderfûn ik hjir fan de gastfrije Dyk-

[pagina 439]
[p. 439]

stra-famylje yn Carambeí: Auke en Mila, Foppe en Henny en Franke en Greet. Sy stiene ek achter it sukses fan de spesjaal foar my tarette gearkomste fan Fryske Brasilianen yn Carambeí.

Sûnder de reewilligens fan Foppe de Jong hie 'k yn Paraná net fierder kommen as Curitiba. Wimmy, Siebe en Teake Greidanus droegen my by wize fan sprekken op hannen troch de koloanje Castrolanda. Wat Brasilië oanbelanget bin 'k ek tank skuldich oan Geertsje Lolkes Dykstra, Douwe Groenwold, Pyt en Juanita Haagsma, Goaitsen Jacobi, Aant en Kine de Jong, Gryt Keegstra, Hans Keimpes van der Meer en Dieuwertje Meijer.

Yn de bjusterbaarlike oere yn de menistetsjerke fan de Evangelischen Mennoniten-Gemeinde fan Witmarsum yn Paraná-Brasyl waard ik justjes beweechlik doe't foargonger Sieghard Thiessen yn syn wolkomstwurd alle fertellingen gearbrocht yn dat iene tiidleaze ferhaal fan sykjende minsken.

***

 

Noait soe 'k der yn slagge wêze en skriuw in stikje skiednis oer it doarp dat fuortgie en tagelyk thúsbleau as de Tsjummearumer mienskip net sa foar my iepen stien hie. Foaral Sybe en Sytske Sybesma en Kees Jouwersma wiene oardeljier lang in stipe. Helpfeardigens kaam fierder fan de foarsitters Klaas Jelles Walda fan de kristlike muzykferiening De Bazuin en Jouwert Jouwersma fan muzykkorps Crescendo. Allike floatich kaam Theo Drayer fan Doarpsbelangen Tsjummearum-Firdgum my yn 'e mjitte.

It wiene fierder de folgjende reewillige (âld-)Tsjummearumers dy't my aloan tichter by doarp en minsken brochten: Sybren Althuisius, Albert Tjittes Bonnema (Haarlem), Baukje Boonstra-Harkema, Simon Hoornstra, Anna Kamstra (Swolle), Klaas Gerrits Kuiken, Ulke Lautenbach, Jacob U.Lautenbach (Drylts), Piter Pasma (Luttelgeast), Bindert Posthumus sr.(Stienwyk), Jan Smidts, Sybe A. Traivaille (Berg Eyck), Teije Piters Travaille en Leo en Hannie Vogels.

Ta beslút mocht ik by it skriuwen fan dit boek profitearje fan de kennis en ideeën fan Tom Ammerlaan, Nijmegen; Jan de Boer,

[pagina 440]
[p. 440]

Aldtsjerk; Pier de Boer, Ysbrechtum; Teake de Boer, Toppenhuzen; Jaap Castelein, Wurdum; Gryt van Duinen, Goutum; Jetske Folmer, Eindhoven; Julio Garmindia, Caracas; Hylkje Goïnga, Ysbrechtum; Sent en Sijke Gorter, de Jouwer; Brechtsje Hoekstra, Grinzer Pein; Arjen Hoogland, Froubuorren; Herre Kingma, Oranjewâld; Harry Knip, Jonkerslân; Jack Kooistra, Ljouwert; Henk Kroes, Boazum; Henk Kuipers, de Harkema; Geert Mak, Amsterdam/Ketlik; Jan Overzet sr., Grinzer Pein; Reinder Politiek, Kimswert; Rommert Politiek, It Hearrenfean; Atze Reidinga, Goutum; Ype Schaaf, Dokkum; Wiebe en Richtsje Wijnja, Easthim; Dominicus Zeinstra, Dronryp en Gjalt Zondergeld, Diemen.

 

Al dizze minsken tankje ik yn tagedienens.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken