Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Van Abélard tot Zoroaster. Literaire en historische figuren vanaf de renaissance in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater (1994)

Informatie terzijde

Titelpagina van Van Abélard tot Zoroaster. Literaire en historische figuren vanaf de renaissance in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater
Afbeelding van Van Abélard tot Zoroaster. Literaire en historische figuren vanaf de renaissance in literatuur, muziek, beeldende kunst en theaterToon afbeelding van titelpagina van Van Abélard tot Zoroaster. Literaire en historische figuren vanaf de renaissance in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (8.21 MB)

Scans (31.64 MB)

ebook (9.74 MB)

XML (1.03 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie
sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Van Abélard tot Zoroaster. Literaire en historische figuren vanaf de renaissance in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

(1994)–Peter Altena, Léon Stapper, Michel Uyen–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Dracula

gaat terug op de historische figuur Vlad Dracula of Draculea, ook wel als Vlad Tepes aangeduid, die in de 15e eeuw de scepter zwaaide over het vorstendom Walachije. Dit gebied, tussen Karpaten en Donau, in het huidige Roemenië, was in de late middeleeuwen in semi-zelfstandigheid afwisselend onderhorig aan de Duitse koningen of keizers, de Hongaarse machthebbers en de Osmaanse sultans. De vader van Vlad Draculea, Vlad Dracul, was op de Rijksdag van 1431 te Neurenberg door de Duitse koning Sigismund aangesteld tot woiwode, vorst over Walachije, maar sloot gedurende zijn bewind meer dan eens een verbond met nu eens de Hongaren en dan weer de Turken. Na de dood van Vlad Dracul, in 1447, kon Vlad Draculea aanvankelijk de macht over Wala-

[pagina 74]
[p. 74]

chije niet in handen krijgen totdat in 1456 de machtsverhoudingen op de Balkan het hem mogelijk maakten de troon te bestijgen. Vervolgens balanceerde hij met wisselend succes tussen de Turken en de Europeanen tot zijn dood in 1477.

Vlad Draculea heeft in zijn regeerperiode Walachije, dat in een kwetsbare positie lag ingeklemd tussen grootmachten, willen omvormen tot een efficiënte en daardoor krachtige machine, een door en door georganiseerde, moderne staat met een boven regio's en standen verheven centraal en absolutistisch gezag. Hij ging daarbij meedogenloos te werk. Buitenlandse handelaren die zich niet aan zijn handelsvoorschriften hielden, opstandige Bojaren (de Walachijse adel), bedelaars en ongeneeslijk zieken, overspeligen, zigeuners en klaplopers: ze pasten niet in de door Vlad gewenste orde en werden bij honderden en duizenden geëxecuteerd. Veelal werden ze gespiest en daarna nog dagen aan de staken tentoongesteld, maar hij paste met kennelijke wellust en inventiviteit een groot scala van executiemethoden toe zoals het levend begraven, het afsnijden van lichaamsdelen en verbranding.

 

Zo is Vlad Draculea als een zelfs naar de maatstaven van de zo wrede 15e eeuw uitzonderlijke wreedaard de geschiedenis ingegaan. In de Duitse, Hongaarse en Oosteuropese volkse en historische literatuur wordt hij - in navolging van beschrijvingen van de hand van Beheim, een Duitstalige kroniekschrijver aan het Hongaarse hof - regelmatig opgevoerd als het prototype van de wrede tiran. Alleen in de Roemeense overlevering en geschriften van de 19e eeuw, de tijd waarin het zelfstandige en vrije Roemenië ontstaat, treedt Vlad Draculea wel eens naar voren als positieve held, en wel als voorloper van de nationale vrijheidsstrijd.

In de overlevering is nimmer een verband gelegd met een vampierschap. Wel kan de associatie met bovenmenselijke boosaardigheid zijn versterkt door zijn familie(bij)naam Dracul (voor zijn vader) en Draculea (voor diens nazaten). De naam is toegevoegd omdat Vlad sr. door Sigismund werd opgenomen in de Duitse Orde van de Draak, maar die notie kan verloren zijn gegaan zodat de naam kon gaan klinken als een uitdrukking van de monsterlijkheid van de tiran. Een rol kan ook hebben gespeeld dat het Roemeense woord drac duivel betekent.

De associatie van Vlad Draculea met de bloedzuigende vampier is een inventie van de Engelse 19e-eeuwse romanschrijver Stoker, die zich interesseerde voor het in Roemenië wijdverbreide geloof in - en angst voor - vampiers. Door een vampier te maken van de sinistere historische Draculea kon Stoker zijn vampierroman Dracula (gepubliceerd in 1897) een hoger realiteitsgehalte geven. De roman is opgebouwd uit brieven en documenten, en begint met brieven van de Engelse klerk Jonathan Harker, die naar Transsylvanië reist om met Dracula te spreken over het Engelse landgoed waarop de graaf zich wil vestigen. De graaf wil van geen spoedige terugkeer van Jonathan horen, zodat deze genoopt is tot een voortgezet verblijf op het sinistere kasteel, waar hij vreemde zaken waarneemt. De graaf kan zich als een vleermuis over de muren voortbewegen en raakt bovenmatig opgewonden bij het zien van bloed; drie bloedeloze meisjesschimmen waren rond, die het op Jonathans bloed hebben voorzien; er klinkt regelmatig wolvengehuil en Jonathan hoort het gejammer van een moeder die van haar kind beroofd is. De roman vervolgt met een scheepsjournaal en kranteberichten waarin wordt beschreven hoe in Engeland een schip arriveert waarop geen bemanningslid meer te bespeuren is en waaruit vijftig kisten worden geladen. Daarna volgen er medische berichten en brieven over de fatale verzwakking van een Engels meisje Lucy, een neergang die alleen een halt kan worden toegeroepen door een reeks van bloedtransfusies. Lucy sterft, ondanks inspanningen en adviezen van velen, onder wie de Amsterdamse arts en hoogleraar Van Hel-

[pagina 75]
[p. 75]
sing, die een kenner is van merkwaardige verschijningen. Van Helsing bepleit vergeefs dat de dode het hoofd wordt afgehakt en zijn ergste vrees wordt bewaarheid als Lucy later bloeddorstig gaat rondspoken. Ze kan weliswaar tijdelijk worden tegengehouden met een crucifix, maar een definitief einde aan haar rondspoken kan slechts worden gemaakt door haar met een spies te doorboren in haar lijkkist en haar mond vol knoflook te stoppen. Gaandeweg wordt duidelijk dat met de ontscheping van de kisten Dracula en zijn trawanten

illustratie
Bela Lugosi in de Dracula-verfilming van Tod Browning, 1931.


in Engeland zijn gearriveerd om zich daar te laven - hun scherpe tanden in de hals van het slachtoffer - aan vers en levengevend Engels bloed. Hun slachtoffers worden daardoor op hun beurt tot vampiers gemaakt. Van Helsing bindt nu met magische middelen de strijd aan tot in Transsylvanië, berooft Dracula van zijn rustplaatsen en onthoofdt zijn drie vrouwelijke metgezellen.

De roman van Stoker representeert de vampiristische variant van de in de literatuur van de 19e eeuw wijdverbreide macabere fantasieën, zoals die ook zijn aan te treffen in de werken van onder meer Poe en Gautier. Het vampirisme, met bronnen in het oude volksgeloof en met als mogelijk fundament het bestaan, buiten Europa overigens, van vleermuizen die zich laven aan runderbloed, is vooral populair op het toneel. De bronnen maken melding van een vloed van vampier-stukken vanaf het begin van de 19e eeuw, in tal van volkstheaters, bijvoorbeeld in Sint-Petersburg, Berlijn en vooral Parijs. In 1819 was al verschenen de roman The Vampire van Polidori, Byrons lijfarts en vriend; aanvankelijk meende men met een schepping van Byron zelf te maken te hebben. Deze vertelling vormde de basis voor opera's van Lindpaintner en Heinrich Marschner, beide uit 1828.

De bloedzuigende graaf Dracula heeft vooral in de filmgeschiedenis furore gemaakt. Twee acteurs hebben hun reputatie te danken aan hun Dracula-vertolkingen: Lugosi, die als Dracula optrad in een reeks films onder regie van Tod Browning - de eerste, dracula, uit 1931; de laatste, devil bat's daughter, uit 1946 - en Christopher Lee, die de rol vertolkte in vele films in de jaren zestig en zeventig, onder regie van onder anderen Fisher (tevens gespecialiseerd in verfilmingen van verhalen rond een andere horror-klassieker, Dr. Frankenstein) en Don

[pagina 76]
[p. 76]

Sharp. Daarnaast en daarna zijn er vele variaties op en al dan niet persiflerende adaptaties van het Dracula-thema. De meest geslaagde persiflage is die van Polanski uit 1966, the fearless vampire killers. In 1993 verfilmde Coppola de roman van Stoker. Het resultaat is een oogverblindend fraaie en bloedig-realistische film, die onder de titel bram stoker's dracula werd uitgebracht. Veel aandacht werd besteed aan de kostuums, ontworpen door de Japanner Ishioka, die zich liet inspireren door het werk van Klimt.

Voor een andere vampiertraditie in de filmgeschiedenis werd de grondslag gelegd door Murnau (pseudoniem van F.W. Plumpe) met zijn film nosferatu uit 1922 (met een nieuwe versie, nosferatu, phantom der nacht, van Herzog in 1979).

Copper 1974; Märtin 1980; Leatherdale 1986


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken