Monumenten in Nederland. Overijssel

Bergentheim
(gemeente Hardenberg)

Hoogveenkolonie ontstaan omstreeks 1835, toen I.A. van Royen eigendommen in het gebied verwierf om een veenderij te stichten. Vanuit het nabije esdorp Oud-Bergentheim, op de hogere gronden langs de Vecht, trok men naar dit gebied. In 1856 begon men met het graven van het Overijssels Kanaal Almelo-De Haandrik en het vervenen. Op de kruising met de in 1951 gedempte Van Royenswijk ontstond een kleine kern met school, kerk en winkel annex café. Door de aanleg van de spoorlijn Zwolle-Emmen in 1903 ontstond bebouwing in westelijke richting. Door de aanwezigheid van een turfstrooiselfabriek - waardoor ook de bovenste veenlaag, of bonkaarde, werd verwerkt - duurde het tot na 1920 voor de dalgronden in cultuur konden worden gebracht. Na de oorlog ontwikkelde zich tussen kanaal en spoorlijn een vierkant dorp.

De voorm. Herv. kerk (Kanaalweg Oost 58) is een zaalkerk met siermetselwerk en een ingangspartij in een boven het dak doorstekende risaliet. De kerk, gebouwd in 1913, dient nu voor avondmaalsvieringen.

De Herv. kerk (Kanaalweg Oost 59) is een in 1940 naast de voorm. Herv. kerk gebouwde zaalkerk onder een steil zadeldak en op door de aanbouwsels aan de oostzijde een T-vormige plattegrond.

[p. 61]

Bergentheim, Oude en Nieuwe Herv. kerk

De Geref. kerk (Synodaal) (H.J. Postlaan 7) is een bakstenen zaalkerk met ongelede toren met schilddak uit 1950, gebouwd in sobere traditionalistische vormen.

De Openbare Lagere School (Kanaaldijk West 103), gelegen ten noorden van het dorp, is een school van vier lokalen met onderwijzerswoning uit 1880, die tot 1963 als zodanig dienst heeft gedaan.

De ophaalbrug (Kanaalweg West bij 18), gelegen ten noorden van het dorp over het Overijssels kanaal, werd omstreeks 1875 vervaardigd door Frères Doppler uit Maastricht.

Bergentheim, Geref. kerk (Synodaal)

Sibculo. Ten zuiden van Bergentheim ligt het dorp Sibculo dat omstreeks 1225 is ontstaan. In 1406 werd hier het in 1233 bij Ane gestichte cisterciënzerklooster Groot Galilea (Kerkstraat ong.) gevestigd. Net als het benedictinesser nonnenklooster Mariënberg werd het gesticht als boetedoening na de slag bij Ane in 1227. De hogere zandgronden van Sibculo, gelegen te midden van het veen, waren echter veel geschikter voor de vestiging van een klooster. Het klooster was verbonden met dat van Citeaux en gaf zelf leiding aan de kloosterunie van Sibculo, waaronder ook klooster Ter Hunnepe bij Deventer viel. In de 15de eeuw maakte het een periode van grote bloei door, waaraan in 1523 een einde kwam met de inval van Gelderse troepen. Na 1583 vielen de bezittingen toe aan de Ridderschap en de Steden van Overijssel, waarna in 1604 sloop volgde. De belangrijke bibliotheek verhuisde eerst naar Frenswegen en vandaar naar Straatsburg. In 1928-'29 is het kloosterterrein opgegraven, waarna de kloosterput werd gereconstrueerd en een houten overkapping kreeg. Het werd gerestaureerd in 1983. Langs het pad van put naar begraafplaats ligt nog een grafzerk met gotische letters uit 1501.

Kloosterhaar. Dorp ten zuidoosten van Bergentheim, ontstaan omstreeks 1860 waar de weg uit Bergentheim zich splitst in die naar Vriezenveen en die naar Vroomshoop. De Herv. kerk (Dorpsstraat 11) is een bakstenen zaalkerk

Kloosterhaar bij Bergentheim, Boerderij Van Roijensweg 69

uit 1950. De gedrongen, ongelede toren heeft een tentdak. Het gebouw is een goed en architectonisch verzorgd voorbeeld van wederopbouwarchitectuur in traditionalistische vormen. Langs de weg naar Bergentheim, de gedempte Van Royenswijk, staat een aantal monumentale ontginningsboerderijen uit de jaren dertig. Het tweelaagse woongedeelte is vormgegeven als een afzonderlijk woonhuis en gaat al dan niet met een doorgaande kap over in het bedrijfsgedeelte. Voorbeelden zijn Van Roijensweg 69 en Van Roijensweg 77. Meer afzonderlijke, terzijde staande, woonhuizen hebben Van Roijensweg 81 en Van Roijensweg 83 uit 1937. In alle gevallen is de zijlangsdeel toegankelijk via een baanderdeur naast het woongedeelte.