Monumenten in Nederland. Overijssel

Lutten
(gemeente Hardenberg)

Hoogveenkolonie ontstaan langs de Dedemsvaart. Mede doordat de marke Ane haar woeste gronden nog niet had verdeeld, stagneerde de aanleg van de Dedemsvaart bij Lutten. Daar ontstond omstreeks 1830 een kolonie. Door de aanleg van de Schuine Sloot, nu Zwarte Dijk, naar Slagharen en de Lutterhoofdwijk richting De Krim in 1832 kon dit probleem omzeild worden. Uiteindelijk werd in 1854 het kanaal via Ane naar de Vecht doorgetrokken. In 1886 kreeg Lutten aansluiting op de stroomtram naar Dedemsvaart. Vanaf 1890 werden de uitgeveende dalgronden geschikt gemaakt voor aardappelteelt en verschenen langs de Dedemsvaart grote boerderijen en in 1901 een aardappelmeelfabriek. Op een klein naoorlogs wijkje aan de noordzijde na heeft de kolonie haar lineaire structuur behouden, zij het dat de Dedemsvaart zelf omstreeks 1966 werd gedempt.

De Herv. kerk (Anerweg Noord 42) is een forse zaalkerk met rechtgesloten koor en ingangsrisaliet met omlijste ingangspartij. De risaliet gaat over in een geveltoren met vierzijdige houten lantaarn en korte ingesnoerde spits. De kerk, in eenvoudige neoclassicistische vormen, dateert van 1853 en heeft aan de achterzijde een lagere aangebouwde consistoriekamer met daarnaast de kosterswoning.

[p. 216]

De Geref. kerk (Anerweg Noord 8) is een kerk op T-vormige plattegrond met opvallende uitgebouwde ingangspartij en een geveltorentje met slanke, ingesnoerde spits. De kerk werd omstreeks 1894 gebouwd en is omstreeks 1950 voorzien van ingangspartij en spits. De pastorie (Anerweg Noord 10), met jugendstil-elementen, dateert van 1913.

De Chr. Geref. kerk (Anerweg Noord 70) is een sobere zaalkerk met een ingang onder een luifel. De kerk, gebouwd in 1951 en verbouwd in 1978, is in al haar soberheid karakteristiek voor haar gebruikers.

Woonhuizen. Het grote herenhuis Eikenoord (Dedemsvaartseweg Noord 46) bestaat uit een drielaags risalerend middendeel met een flauw hellend zadeldak, geflankeerd door lagere zijdelen onder een lessenaarsdak. Dit huis met veranda onder balkon voor dokter Pieck werd omstreeks 1870 in neoclassicistische vormen gebouwd en mogelijk omstreeks 1910 verbouwd. De directeurswoning van de aardappelmeelfabriek De Baanbreker Dedemsvaartseweg Noord 50 kwam omstreeks 1905 tot stand.

Boerderijen. Langs de inmiddels gedempte Dedemsvaart staat een aantal grote boerderijen, in opzet vergelijkbaar met die in de Groninger veenkoloniën. Het gaat daarbij om boerderijen met een fors, aan de straat gelegen, woongedeelte ter grootte van een flinke burgerwoning verbonden door zogeheten krimpen met het veel bredere bedrijfsgedeelte, waarin zich doorgaans een zijlangsdeel bevindt. Voorbeelden zijn Dedemsvaartseweg Noord 6 uit omstreeks 1870 en Dedemsvaartseweg Zuid 11 uit omstreeks 1890.

Lutten, Herenhuis Eikenoord

Lutten, Watertoren

Windmolen ‘Welkom’ (Dedemsvaart Noord achter 126) is een achtkante, met riet gedekte stellingkorenmolen op houten onderstuk en bakstenen voet, gebouwd in 1900. De molen, waarvan de kap bewaard is, werd in 1975 ontdaan van wiekenkruis en stelling.

De voorm. aardappelmeelfabriek De Baanbreker (Dedemsvaartseweg Zuid 59) is een in 1901 gebouwd fabriekscomplex met schoorsteen, bestaande uit een drietal dwarse gebouwen, met haaks op de middelste, parallel aan de weg, het kantoor. Sinds 1961 is in het vrij goed bewaard gebleven complex een fabriek van kunststof leidingsystemen gevestigd.

De watertoren (Dedemsvaartseweg Noord 66) is een in 1932 in opdracht van de Waterleiding Maatschappij Overijssel gebouwde toren. Het betonnen vlakbodemreservoir heeft een bakstenen omkleding in licht expressionistische vormen en wordt afgesloten met een zadeldak.