Hommerts (De Hommerts)
(gemeente Wymbritseradiel)
Vaartdorp, ontstaan in de middeleeuwen. De lintbebouwing kwam hoofdzakelijk aan de westzijde van de vaart, het Var, tot ontwikkeling en, na de aanleg van de weg Sneek-Lemmer (1843-'44), tussen deze weg en de vaart. Rond 1850 waren Jutrijp en Hommerts aan elkaar gegroeid tot een lang bebouwingslint.
De Herv. kerk (Jeltewei 3) is een driezijdig gesloten zaalkerk met een half ingebouwde toren van vier geledingen voorzien van een ingesnoerde spits met frontalen. De kerk verrees in 1876 naar een ontwerp met eclectische elementen van P. de Jong. In de toren hangt een door Franciscus Simon en Andreas Obertin gegoten klok (1624). De kerk bevat een door L. van Dam & Zn. gebouwd orgel (1869; uitgebreid in 1925).
De Geref. kerk (Jeltewei 150) is een recht gesloten zaalkerk uit circa 1880, waarvan de voorgevel in de jaren vijftig van de 20ste eeuw is vernieuwd.
De voorm.
openbare lagere school (Jeltewei 25) is rond 1900
Hommerts, Herv. kerk
gebouwd als een tweeklassige middengangschool. Het uitgebouwde portaal en de naastgelegen onderwijzerswoning (Jeltewei 23) dateren uit circa 1925.
Woonhuizen. Het deels onderkelderde eenlaags huis Jelteweg 102 uit circa 1870 vertoont neoclassicistische invloeden. Uit 1907 dateert het huis Jeltewei 110. Rond 1935 is het eenlaagspand Jeltewei 13 gebouwd met zakelijk-expressionistische vormen.
Boerderijen. De rond 1860 gebouwde boerderij Jeltewei 61 heeft een statig, onderkelderd, dwars voorhuis. De stelpboerderij Jeltewei 108 (circa 1870) is aan de rechterzijde voorzien van een deels uitgebouwde melkkelder. Jeltewei 9 is een boerderij met dwars eenlaags voorhuis uit 1877. De in 1926 gebouwde stelpboerderij Pier en Hessel Bouwman Sate (Jeltewei 104) heeft een deels onderkelderd voorhuis en een tot topgevel hoger opgetrokken middendeel. Ten zuiden van Hommerts, in het streekdorp Koufurderigge, liggen de stelpboerderijen Reino Sathe (Koufurderrige 2; circa 1885) en Koufurderrige 39 (circa 1875), met aan de linkerzijde een melkkelder.
De klokkenstoel op het kerkhof van Smallebrugge (Smelbrêge), gelegen ten zuidwesten van Hommerts, is een enkele, wijdbeense houten klokkenstoel met zadeldak, gebouwd in 1963 ter vervanging van een voorganger. Erin
Auteursrechtelijk beschermd