Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Wijnaldum (Winaam)
(gemeente Harlingen)

Terpdorp ontstaan in de middeleeuwen. De bebouwing concentreerde zich rond de kerk en langs het Tsjerkepaed en de

[p. 312]

Buorren. Behalve een geringe recente uitbreiding langs de Winamerdyk in noordwestelijke richting, is Wijnaldum in de loop der jaren nauwelijks gegroeid.

De Herv. kerk (Tsjerkepaed 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Andreas, is een eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een westpartij met forse geveltoren. De kerk kwam rond 1500 tot stand in laat-gotische stijl. De in 1684 gedeeltelijk ingestorte toren heeft men in 1904 vervangen door een neogotische westpartij. De kerk is in 1931 gerestaureerd en ontpleisterd. Tot de inventaris behoren een rijk gesneden preekstoel met doophek, in 1728 vervaardigd door Arjen Lous, en 18de-eeuwse kerkbanken met gesneden wangstukken en een door L. van Dam en Zn. gebouwd orgel (1869).

Woonhuizen. Het van oorsprong 18de-eeuwse dwarse huis Tsjerkepaed 2-4, met zadeldak tussen topgevels, is in gebruik als consistorie. It Slotsje (Buorren 1) is een eenlaags middenganghuis met hoger opgetrokken middenrisaliet en gepleisterde gevelomlijsting, gebouwd in 1873 naar ontwerp van G. Jaarsma met rijke eclectische vormen.

Boerderijen. De ten noorden van Wijnaldum gelegen boerderij Roptastate (Hoarnestreek 3) heeft als woongedeelte een gepleisterd neoclassicistisch herenhuis, kort na 1831 gebouwd in opdracht van de Harlingse burgemeester J.S. Ysenbeek en zijn echtgenote G. Oosterbaan. De langgerekte siertuin in romantische landschapsstijl, met gietijzeren hangbrug en houten theekoepel, is in dezelfde tijd aangelegd naar plannen van L.P. Roodbaard. De huidige grote, met riet gedekte, schuur dateert uit 1870 en is via een tussenstuk met het woongedeelte verbonden. Bij de boerderij Okkingastate (Foarryp 5), gelegen ten oosten van Wijnaldum, staat een ouder, vroeg-19de-eeuws gietijzeren toegangshek voorzien van gecanneleerde zuilen met bolbekroning.

Het voorm. station (Foarryp 3), gelegen ten oosten van Wijnaldum, is een bescheiden eenlaagspand met neorenaissance-elementen. Het werd in 1902 gebouwd als haltegebouw derde klasse van de Noord-Friesche Locaalspoorwegmaatschappij aan de spoorlijn Leeuwarden-Stiens-Harlingen (opgeheven in 1936).