Een
(gemeente Noordenveld)
Esdorp, ontstaan in de middeleeuwen op een uitloper van de hogere zandgronden van het Drentse plateau. Het langgerekte dorp heeft aan de noordzijde een driehoekige brink en in het midden een weilandbrink.
Een, Geref. kerk en pastorie
Het dorp groeide sterk aan het einde van de 19de en in het begin van de 20ste eeuw als gevolg van de ontginning van het Enerveld. Ter hoogte van het Zuideind ontwikkelde zich in de 20ste eeuw een bebouwingslint van woonhuizen.
De Herv. kerk (Haulerwijksterweg 1) is een eenvoudige, recht gesloten zaalkerk uit 1913 met rondboogvensters en houten geveltoren.
De Geref. kerk (Hoofdstraat 16) is een zaalkerk met steunberen, glas-in-loodvensters en decoratief metselwerk, gebouwd in 1928 in expressionistische vormen. Boven de ingang bevindt zich een gevelsteen met psalmtekst. De pastorie (Hoofdstraat 14) dateert uit dezelfde tijd.
De voorm. openbare lagere school (Hoofdstraat 62), gebouwd in 1877 als een tweeklassige school, dient nu als atelier en woonruimte. De rondboogvensters in de voorgevel hebben gietijzeren bovenlichten.
Boerderijen. Voorbeelden van kop-rompboerderijen met een met riet gedekte schuur zijn Hoofdstraat 17 (circa 1915) en Hoofdstraat 19 (1914), de laatstgenoemde boerderij heeft een dwars geplaatst voorhuis. De krimpenboerderij Hoofdstraat 41 (circa 1925) is voorzien van decoratief metselwerk. Het voorhuis van de in 1937 gebouwde moderne krimpenboerderij Ceres-Hoeve (Hoofdstraat 61) is geïnspireerd op de woonhuisarchitectuur met zakelijk-expressionistiche elementen.
Het café ‘Hofsteenge’ (Hoofdstraat 37) is van oorsprong een boerderij. Rond 1850 is het neoclassicistische dwarse voorhuis opgetrokken voor de oudere boerderij met rieten dak.
De Zwartendijkster Schans (bij Schansweg 4), gelegen ten noordwesten van Een is een vierkant verdedigingswerk met bastions en (droge) gracht, aangelegd in 1593-'94 in opdracht van de Friese stadhouder Willem Lodewijk van Nassau ter verdediging van de weg van Groningen naar Oosterwolde. In 1672 heeft men de wallen in het midden iets naar binnen gelegd, waardoor schuine flanken ontstonden. Sinds 1929 is de schans eigendom van de stichting ‘Oud-Drenthe’ en is zij gerestaureerd.
Auteursrechtelijk beschermd