Monumenten in Nederland. Drenthe

Emmer-Compascuum
(gemeente Emmen)

Langgerekt kanaaldorp, gesticht in 1879. Kort daarvoor, in 1874, verkochten de markegenoten van Emmen het veengebied van Emmer-Compascuum, ten oosten van de beek de Runde. Voor de afvoer van de turf liet de stad Groningen in 1878-'80 vanaf Ter Apel het Stads-Compascuumkanaal graven. Met een kort oost-west gericht kanaalstuk (de gekanaliseerde beek De Runde) als uitgangspunt, groef men in zuidelijke richting twee parallelle hoofdkanalen (Ooster- en Westerdiep). Bij de samenkomst van De Runde met het Oosterdiep ontstond de dorpskern. Aan de westzijde werd het kanaal De Runde doorgetrokken als Kanaal B in het zogeheten Emmer-Erfscheidenveen. Op korte afstand parallel hieraan groef men het Kanaal A. Op de zogeheten vooraffen binnen dit dubbele kanaalsysteem verrezen verveners- en landarbeiderswoningen en aan de buitenzijde dwarsplaatsen met boerderijen. Deze westelijke bebouwingskern Emmer-Erfscheidenveen, met een verdichting rond de Middenweg, werd in 1938 bij Emmer-Compascuum gevoegd. Na de oorlog is het dorp uitgebreid tot aan de vroegere katholieke enclave Munsterseveld, ten noordoosten van Emmer-Compascuum.

De Herv. kerk van Emmer-Compascuum (De Runde Z.Z. 108) is een recht gesloten zaalkerk met van een terzijde staande ongelede toren met zadeldak. De in 1925 opgetrokken kerk vertoont zakelijk-expressionistische details.

De R.K. St-Willehaduskerk van Munsterseveld (Kloosterweg 2) is een forse driebeukige kruiskerk met ingangsportaal en een terzijde staande, ongelede toren met tentdak. De kerk, die

[p. 118]

Emmer-Compascuum, Postkantoor

neoromaanse invloeden vertoont, kwam in 1924-'26 tot stand naar ontwerp van H. Kroes ter plaatse van een voorganger uit 1889. H.J. Bakx ontwierp de in 1959 toegevoegde bidkapel. De kerk is in 1992 gerestaureerd en bevat een door de firma Verschueren gebouwd orgel (circa 1958). Op het kerkhof bevinden zich onder meer een postament met kruis voor J.G. Hoge († 1906) en het priestergraf van J.J. Swildens († 1949). Tot het katholieke complex behoort huize St. Hendricus (Kloosterweg 40-42), gebouwd rond 1920 als zusterhuis bij het in 1917 gestichte meisjespensionaat en de uit 1915 daterende R.K. Leer-, naai en bewaarschool. Verder is er nog de voorm. R.K. huishoudschool ‘Mariahof’ (Hoofdkanaal O.Z. 81), een tweelaags pand met expressionistische details uit 1924.

Overige kerken. De Geref. kerk van Emmer-Erfscheidenveen (Middenweg O.Z. 5) is een zaalkerk met zakelijk-expressionistische details uit circa 1925. De kerk voor Chr. Samenkomsten te Emmer-Erfscheidenveen (Kanaal A N.Z. 106) is een zaalkerk uit 1939, opgetrokken in traditionalistische vormen met portaal en steunberen. De Geref. kerk van Emmer-Compascuum (Hoofdkanaal W.Z. 9) is een moderne zaalkerk uit circa 1950 met open geveltoren.

Het voorm. postkantoor van Emmer-Erfscheidenveen (Kanaal A N.Z. 219), bestaande uit een woonhuis met aangebouwd kantoor en ingang op de hoek, is gebouwd in 1913.

Het voorm. buurthuis (De Runde N.Z. 110) is een eenlaagspand uit 1926 met in het midden een zaal met verhoogde lichtbeuk.

Woonhuizen. Karakteristieke huizen zijn Hoofdkanaal W.Z. 52 (circa 1920), Hoofdkanaal W.Z. 38 (circa 1930) en het in 1932 met expressionistische details gebouwde huis Hilly (Westelijke Doorsnee Z.Z. 115).

De windmolen ‘Grenszicht’ (Hoofdkanaal W.Z. 109) is een met riet gedekte achtkantige stellingmolen met stenen onderbouw. J.R. Hooge liet de molen - oorspronkelijk een poldermolen te Oude-Pekela - in 1907 door molenmaker J.H. Schulte overbrengen naar de huidige plaats om als korenmolen te dienen.

De draaibrug over het Hoofdkanaal (tegenover Hoofdkanaal O.Z. 81) is een ijzeren voetgangersbrug uit circa 1910.

De muziektent (Hoofdkanaal ong.) dateert uit circa 1950 en is opgezet volgens het ‘bühne-model’ met gesloten achterwand.