Monumenten in Nederland. Drenthe

Oosterhesselen
(gemeente Coevorden)

Oosterhesselen, Herv. kerk en toren

Esdorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de hoger gelegen zandgronden van het Drents Plateau en voor het eerst vermeld in 1208. Het dorp had een zeer grote brink met in het midden de kerk. De diagonaal over de brink lopende Dorpsstraat (nu Burgemeester De Kockstraat) werd vanaf 1850 aan weerszijden bebouwd waardoor de brink sterk in omvang werd gereduceerd en een meer besloten karakter kreeg. Hier ontwikkelde zich rond 1940 een dorpscentrum. Na de Tweede Wereldoorlog is Oosterhesselen sterk in oostelijke richting uitgebreid.

De Herv. kerk (Geserweg 2) is een gepleisterde eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een vrijstaande toren van drie geledingen met stompe ingesnoerde spits. De laat-gotische toren verrees in de 15de eeuw en werd mogelijk gebouwd door Johan die Wercmeyster. In de toren hangt een door Nicolas Sickmans gegoten klok (1626). Waarschijnlijk werd het schip van de 15de-eeuwse, laat-gotische kerk gedeeltelijk verwoest door oorlogshandelingen tijdens het beleg van Coevorden in 1592 en kwamen toren en koor los van elkaar te staan. In 1628 voltooide men de nieuwe westwand van het koor en in 1802 volgde een gedeeltelijke herbouw van het schip. De in 1862 gepleisterde kerk is in 1930-'31 en in 1983-'84 ingrijpend gerestaureerd.

Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. De uit 1662 daterende preekstoel is door Jan Jansz. Decker vervaardigd voor de abdijkerk te Assen en in 1817 hier geplaatst. Tot de inventaris behoren verder twee eenvoudige herenbanken (eind 17de eeuw) en een wapenbord (1787) voor Martina C.J. van In- en Kniphuizen-Van Heukelom, bewoner van havezate De Klencke. Het orgel is in 1864 door L. van Dam & Zn met gebruik van ouder pijpwerk gebouwd voor de Geref. kerk van Warnswerd (F). In 1920 heeft men het orgel overgebracht naar de Geref. kerk van Wijckel (F) en in 1983 naar de huidige plek.

Raadhuizen. Het voorm. raadhuis Geserweg 8 - met burgemeesterswoning - is een blokvormig eenlaagspand met verhoogd middenrisaliet, gebouwd in 1912 naar ontwerp van J.H. Eleveld. In 1969 heeft men de voorm. landbouwschool, Edveensweg 13, als raadhuis in gebruik genomen. Dit uit de jaren dertig van de 20ste eeuw stammende complex, met directeurswoning en toren met tentdak, is in 1977 en in 1983 uitgebreid.

Boerderijen. In Oosterhesselen staat een aantal hallenhuisboerderijen met langsdeel, die deels een 18de-eeuwse kern hebben en in de 19de eeuw zijn gewijzigd. Voorbeelden hiervan zijn Burg. De Kockstraat 42, met houten bijschuur, Burg. De Kockstraat 29, met onderschoer, en Oldenbanningstee (Burg. De Kockstraat 12), met langgerekt voorhuis, jaartalsteen ‘1814’ en een houten bijschuur. De hallenhuisboerderij Middendorp 4 (circa 1865) heeft een dwarsdeel en een bijschuur (circa 1870). De ingrijpend gerestaureerde kleine boerderij Burg. De Kockstraat 51 (circa 1865) met dwarsdeel was mogelijk bestemd voor arbeiders van de boerderij Burg. De Kockstraat 49-49a. Die boerderij kreeg zijn huidige uiterlijk in 1877. Mogelijk heeft de boerderij een oudere kern, evenals de boerderij Burg. De Kockstraat 15 (circa 1870) met langsdeel. Geserweg 6 is een hallenhuisboerderij met langsdeel en dubbel voorhuis uit circa 1890. In zijn huidige vorm is Burg. De Kockstraat 47 uit dezelfde tijd. In het representatieve woonhuis van deze boerderij met verhoogd middenrisaliet in de zijgevel werden pachtgelden geïnd. De forse boerderij Burg. De Kockstraat 25-25a is in 1861 opgetrokken met een groot dwars voorhuis. Uit 1905 dateert de krimpenboerderij Klenkerweg 1. Ten zuiden van Oosterhesselen liggen de moderne kop-rompboerderijen Verlengde Hoogeveensche Vaart 8 en 10 (beide circa 1925), uitgevoerd met zijlangsdeel en een vormgeving met zakelijk-expressionistische elementen.

Woonhuizen. Uit 1906 dateert de, als notariswoning gebouwde, gepleisterde villa Burg. De Kockstraat 21. De deels gepleisterde eenlaags villa Burg. De Kockstraat 27 (circa 1915) vertoont jugendstil-elementen. Witte Zand 7 is een eenlaags huis met erker en mansardedak uit circa 1920. De villa Burg. De Kockstraat 45 (1929) werd in opdracht van H. Draayers gebouwd naar een zakelijk-expressionistisch ontwerp van G. en W. Wieringa.

[p. 163]

Oosterhesselen, Villa Burgemeester De Kockstraat 45

De gebrandschilderde ramen zijn door het Haarlemse atelier La Noblesse vervaardigd. De villa Burg. De Kockstraat 36 (circa 1930) is uitgevoerd in expressionistische vormen.

Hotel-restaurant ‘Deen’ (Burg. De Kockstraat 32) bestaat uit twee haakse eenlaags bouwdelen uit circa 1930.

De Klencke (Klenkerweg 13), gelegen ten noordoosten van Oosterhesselen

Oosterhesselen, Landhuis De Klencke

aan het Drostendiep, is een voorm. havezate. Het omgrachte, U-vormige eenlaags landhuis met omlopend schilddak heeft in de voor- en achtergevel een ingangspartij met topgevel en decoratie in Lodewijk XV-stijl. De havezate heeft vermoedelijk een middeleeuwse oorsprong en wordt in 1482 voor het eerst vermeld. Het jaartal 1670 in de voorgevel herinnert aan een verbouwing. Het gebouw kreeg zijn huidige vorm in 1760 in opdracht van Rutgert van Dongen. In 1786 kwam het huis aan Haro Caspar van In- en Kniphuizen, die was getrouwd met Martina C.J. van Heukelom. Het huis is sinds 1961 in bezit van de Vereniging Natuurmonumenten en is in 1976-'77 ingrijpend gerestaureerd.

Buiten de gracht staat nog één van de oorspronkelijk twee bouwhuizen. Dit gebouw is in 1977 nagenoeg geheel nieuw opgetrokken rond het oude houtskelet en heeft een uit delen van grafzerken bestaande plint. Op het voorplein liggen twee grafzerken, met de wapens van Swer Jorrien van Welvelde († 1635) en Zeino Jan van Welvelde († 1775). Bij De Klencke ligt de in de kern uit circa 1780 daterende, maar later gewijzigde hallenhuisboerderij Hovinghoeve (Klenkerweg 18) met onderschoer en jongere bijschuur.

De voorm. brugwachterswoning ‘Hesselerbrug’ (Verlengde Hoogeveensche Vaart 20), gelegen ten zuiden van Oosterhesselen aan de Verlengde Hoogeveensche Vaart, is een woning van het krimpentype uit circa 1860.