Monumenten in Nederland. Flevoland

Met terugblik & registers van de complete serie

Luttelgeest
(gemeente Noordoostpolder)

Dorp in de Noordoostpolder, gesticht in 1950 aan de oostzijde van de Luttelgeestervaart. De naam verwijst naar een kleine plaats die niet ver van Kuinre lag. In 1942 werd het tijdelijke houten ‘Kamp Luttelgeest’ geopend. Een stedenbouwkundig plan uit 1947 van H. de Rijk en J.C. de Vries werd door Th.G. Verlaan uitgewerkt tot een definitief plan (vastgesteld 1949). De centrale rug van het dorp wordt gevormd door de groene as van de Lange Brink en de Brinkweg met aan weerszijden een kerk, en aan de westzijde enkele winkels. De haaks hierop geprojecteerde Kamplaan eindigt bij de katholieke kerk. Tussen Kamplaan en Luttelgeestervaart werd een bescheiden bedrijventerrein met loswal ingericht. De scholen zijn aan de noord- en de zuidrand van het dorp gesitueerd; aan de zuidzijde bevinden zich ook de sportvelden. De huizen staan overwegend oostwest georiënteerd. Luttelgeest wordt aan de oostzijde begrensd door de Oosterringweg en heeft hierdoor een driehoekige vorm gekregen. Aan de zuidzijde (Schoolstraat) is het dorp later enigszins uitgebreid.

Kerken. De Geref. kerk (Lange Brink 2) is een traditionalistische zaalkerk met bescheiden open toren, ingangsportaal en een aangebouwde vergaderzaal. Deze in 1954 naar plannen van A. Meijer en J.H. van der Zee tot stand gekomen kerk bevat een door Fonteijn & Gaal gebouwd orgel (1956). In 1956-'57 gebouwd naar plannen van F.B. Jantzen is de Herv. kerk (Lange Brink 49), een zaalkerk met flauw hellend lessenaarsdak en aangebouwde vergaderzaal. Tegen een van de hoeken staat een opengewerkte toren, op een andere hoek is een gebeeldhouwde vlam geplaatst. Het glas-in-loodraam is vervaardigd door B. Hendriks, het orgel door de Gebr. Van Vulpen (1957). De R.K. St.-Jozefkerk (Kerkstraat 1) is een traditionalistische zaalkerk met fors zadeldak en een robuuste ronde toren met opengewerkte bovenbouw en achtzijdige ingesnoerde spits. Bij het ontwerp voor deze in 1955-'56 opgetrokken kerk lieten de architecten H. en A. Thunnissen en A. van Kranendonk zich inspireren door de

[p. 65]

Luttelgeest, Plattegrond (1956)

Scandinavische kerken. Het orgel werd gebouwd door Valckx & Van Kouteren (1956).

Scholen. De Directie van de Wieringermeer ontwierp de vijfklassige Chr. lagere school (Sportstraat 26) uit 1952 - in 1956 uitgebreid met een lokaal - en de vierklassige voorm. openbare lagere school (Amazonestraat 46) uit 1953; de laatste is sinds 1987 een verenigingsgebouw (De Bosfluiter). Het ontwerp van de R.K. lagere school (Kerkstraat 5) uit 1957, met vier klaslokalen en een personeelskamer, stamt van A.C. Kammeijer.

Woonhuizen. Voorbeelden van eenvoudige traditionalistische huizen uit circa 1955 zijn Tuinstraat 1-29 en Lange Brink 18-48. De laatstgenoemde zijn ontworpen door J. Dunnebier.

Van de beide burchten van Kuinre (bij Kuinderweg ong.), gelegen ten noorden van Luttelgeest net onder het Overijsselse Kuinre, zijn restanten opgegraven. De archeologische sporen van de oudste burcht liggen in het Kuinderbos tussen de Kuinderweg en de Kuindervaart. Deze motte werd in de tweede helft van de 12de eeuw gebouwd met toestemming van de bisschop van Utrecht, in 1197 verwoest door de graaf van Holland en rond 1204 herbouwd. De burcht, die de heren van Kuinre als hun stamslot beschouwden, werd verlaten tussen 1375 en 1378. In 1375 vond er een grote storm op de Zuiderzee plaats waardoor het kasteel zo niet verwoest, dan toch minstens onherstelbaar beschadigd werd. Dichter bij het dorp Kuinre bouwde men in 1378 een tweede kasteel waarop de Utrechtse bisschop vanaf 1407 regelmatig nieuwe kasteleins plaatste. Dit kasteel, gelegen ten oosten van de Kuinderweg, werd rond 1420 grondig vernieuwd en vroeg daarna regelmatig onderhoud vanwege de zich uitbreidende Zuiderzee. Tussen 1531 en 1536 werd het gebouw afgebroken, omdat het strategisch belang ervan inmiddels verloren was gegaan. Beide ronde kastelen waren met het oog op eventuele wateroverlast op een kunstmatige verhoging gelegen. Van de eerste

Luttelgeest, R.K. St.-Jozefkerk (boven)

Luttelgeest, Chr. lagere school

burcht is deze verhoging alsmede een gracht ende fundering van de ringmuur gereconstrueerd. De tweede burcht is niet gevisualiseerd.