Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 1

Caput Quartum.
QUATUOR continet ORDINES mutationum naturalium, ad quos omnes fere Insectorum species, unico saltem mutationum principio gaudentes, compendio a nobis referuntur.

QUemadmodum hactenus ex ipso rerum principio, sive indole, veram naturam illarum apparitionum, seu ita dictarum naturalium gemmationum, & subitarum in membra pullulationum, quae in Insectis observantur, deduximus, & veluti nitida in tabula repraesentavimus; ea quidem ratione, ut & simul indicaverimus, quomodo & phantasmatibus nostris, & perversis horum traditionibus, ea, tanquam sordibus, conspurcata atque inquinata sit; & eandem ab hisce quoque repurgaverimus, firmum vide-

Het IV. Hooftstuk.
In sig besluytende VIER ORDEN van natuurelyke Veranderingen; waar onder meest alle de soorten der Bloedeloose Dierkens, dewelke maar een grontvest van verwisselingen hebben, beknoptelyk van ons begreepen werden.

GElyk wy nu hebben uyt den grond, ofte den aard der dingen selve, het waare weesen der eygentlyke vertooningen, ofte der genoemde nutuurelyke uytbottingen, ende schielyke uytpuylingen in leedemaaten, ontrent de Bloedeloose Dierkens aanmerkelyk, opgehaalt, ende als in een nette schildery verbeelt; aangewesen hebbende met eenen op wat manier deselve, soo door onse inbeeldingen, als derselver quaade overleveringen, is als bevuylt ende verontreinigt geworden: waar van wy deselve ook wederom gesuyvert hebben, stellende namentlyk een vasten en-

[p. 38]

licet & inconcussum stabiliendo fundamentum, quod nulla vi mutari valet, &, nostro quidem judicio, aeque parum a casu fortuito dimoveri, ac Agnus a Lupo, aut ab Aquila Columba progenerari potest: ita ad ipsas positiones nostras, sive mutationum Ordines nunc progredimur; quibus equidem, tanquam genuina Naturae vernice, picturam hanc nobis propositam illustrare, atque mirabiles & paradoxas Insectorum apparitiones vero nitori suo & nativae pulchritudini deinceps restituere satagemus. Ita nimirum DEI Sapientia omnipotens, & sapientissima Bonitas in accretione, sustentatione, & mutatione minutissimorum Animalculorum, quae sane haud minus, ac Angeli ipsi, Divinos exercitus constituunt, tanto cognoscetur liquidius, & tanto devotiore cum admiratione, & humiliore reverentia perpendetur.

Quodsi itaque ad hanc omnium, quae Insectis accidunt, mutationum basin, Nympham scilicet, sedulo animum advertimus; haud amplius difficile est comprehensu, quanam ratione omnes, licet adeo multivariae, Insectorum species, una cum omnibus suis mutationibus, hac in re inter se conveniant & terminentur: unde vel supervacaneum videtur, hisce prolixius exponendis immorari. At vero si aliunde rursum penitius contemplemur, quam variis modis Nympha isthaec sub multiplicibus horumce Insectorum formis semet abscondat, ut vel oculatissimorum ideo eluserit aciem; sane maximopere necessarium est, Nympham hanc sub accidentariis suis apparitionibus, vario quoque modo, ob oculos posuisse.

Atque haec ratio est, ob quam deinceps per singulares quatuor mutationum ordines Nympham describemus, atque distinctis iconibus exprimemus; haud equidem proprii lusum ingenii aut Phantasiae commentum, sed diversimodas, quae ipsa in Natura obtinent, Nymphae apparitiones, tanquam normam secuturi. Quadruplex enim isthic ordo tam constantissime per universam Insectorum classem regnat, ut ne unicum quidem hactenus viderim Insectum, quod ad aliquem ex quatuor hisce Ordinibus haud potuerim referre; praesertim sicubi mutationem ejus videre mihi licuisset.

Primus itaque Ordo illa complectetur Insecta quae immediate, una cum omnibus suis membris, suo ex ovo prodeuntia, sensimque increscendo statam suam magnitudinem adepta, dein in Nympham abeunt, cui, praeter cuticulae mutationem, aliud nihil incumbit.

Ordo secundus is est, in quo Insectum, sex instructum pedibus, suo ovo excluditur, atque

de onverwrikbaaren grond, geheel onveranderlyk ende daar het geval naa ons oordeel alsoo weynig op vermag, als dat een Wolf een Schaap, ofte een Arend een Duif sou baaren. Soo is 't dat we nu koomen sullen tot on se stellingen, ofte Orderen van veranderingen selfs; waar meede wy onse voorgestelde schildery, als met het waaragtige vernis van de natuur selver, meenen op te helderen; ende de selt saame ende seer raare vertooningen der Bloedeloose Dierkens, als in haar regten glans ende eygen schoonheid, nader te herstellen. Op dat alsoo GODS almagtige Wysheid en wyse Goetheid, ontrent de Aangroeing, Onderhouding, ende de Verandering van de alderkleenste Schepselen, dewelke soo wel syne Heyrlegeren, als syne Engelen, syn, te beeter mag bekent werden: ende met eene aanbiddelyke verwondering ontsachelyker ingesien.

Indien men nu op desen gront van alle de veranderingen der Insecten, dat een Nympha is, neerstig aght geeft, soo valt het seer ligt te begrypen, hoe alle de menigvuldige soorten deser Dierkens, te gelyk met alle haare veranderingen, daar in overeenkomen, ende eyndigen; en het schynt ook als overtollig te wesen, om dat verder uyt te breiden. Maar aan de andere syde tot de gront toe weer insiende, hoe verscheydentlyk dat deese Nympha haar onder de menigvuldige gestaltenissen deser Dierkens verberght, en haar ook voor de oogen van de alderklaarst sienende, daar door heeft onsightbaar gemaakt. Soo is het ten alderuyterste nootsakelyk, om dese Nympha onder haare toevallige vertooningen, ook verscheydentlyk voor te stellen.

En dit is de reeden, waarom ik haar nu vervolgens, in vier besondere Orderen van veranderingen sal beschryven, en onderscheydentlyk uytbeelden; en dat niet uyt een intellectueel concept of imaginatie, maar volgens de verschillige vertooningen der Nympha, in de natuur selve. Alwaar men dese vierderhande Order stantvastelyk onder de Insecten bemerkt. Sonder dat daar oit een Insectum tot nog toe van U gesien is, het welk ik niet tot een van dese vier Orderen heb kunnen brengen, voornamelyk als ik maar de occasie heb gehad, om de vergroeying daar van te sien.

De eerste Order sal dan syn, waar in het Dierke onmiddelbaar, met alle syne leedemaaten, uyt syn Ey komt, en allenxkens tot syn volkome grootte opgewassen synde, tot een Nympha vergroeyt, die maar alleen hoeft te vervellen.

De tweede Order; waar in het Dierke met ses voeten uyt syn ey komt, en allenxkens de perfectie

[p. 39]

suarum alarum perfectionem sensim, excretis quibusdam in calyculis, nactum, sic quoque in Nympham abit.

Ordo tertius est, quando Vermiculus aut Eruca, pedibus vel carens, vel sex aut pluribus gaudens, suo ex ovo prodit, atque dein, modo sensum oculorum effugiente, sub cute in membris suis accrescit eousque, donec tandem, hac cute deposita, Nympham vel Chrysallidem exhibeat.

Quartum facimus Ordinem, ubi Vermiculus pariter, vel απους, vel sex pluribusve pedibus instructus, suo de ovo prodit, tumque itidem, modo non conspicuo, sub cute in membris suis accrescit; ita tamen, ut cutem hanc non exuat, verum intra hanc Nymphae habitum adsciscat. His itaque sic in genere atque ex ordine propositis, Nympham deinceps, sub quatuor hisce diversis ordinibus, distincte & prolixe describam, simulque exemplis singularibus, cuilibet descriptioni subjunctis, ob oculos ponam & repraesentabo; prius tamen omnia enumeraturus in genere Insecta, quae unumquemque ad Ordinem pertinent.

van syne vleugelen, in eenige uytgegroeyde Calyculis bekomen hebbende, meede tot een Nympha aanwast.

De derde Order; waar in een Wurmken, of Rups, sonder, of met, ses ende veel voeten, uyt syn Ey komt, het welke dan in syne leedematen, onsightbaar onder het vel aangroeyt, tot het ten laatsten dese huyt afleggende, een Nympha, of Chrysallis vertoont.

De vierde Order; waar in het Wurmke van gelyken, sonder, of met ses, of meer voeten uyt syn Ey komt, het welk dan meede in syne leedematen, onsigtbaar onder het vel, komt aan te groeyen; dan welke huyt het niet afleght, maar daar binnen in de gestalte van een Nympha aanneemt. Dit dan soo in het generaal en ordentelyk opgetelt hebbende; soo sal ik nu vervolgens de Nympha, onder dese vier verschillige Orderen, omstandig gaan beschryven, en die te gelyk in particuliere voorbeelden, die ik op yder beschryving sal laten volgen, voorstellen en afheelden: naa dat ik eerstelyk alle de Dierkens in het generaal sal op getelt hebben, die tot yder Order behooren.