Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het vogeljaar (1904)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het vogeljaar
Afbeelding van Het vogeljaarToon afbeelding van titelpagina van Het vogeljaar

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (29.23 MB)

XML (0.89 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

plaatwerk / prentenboek
non-fictie/natuurwetenschappen/biologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het vogeljaar

(1904)–Jac. P. Thijsse–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Nederlandsche vogels in hun leven geschetst


Vorige Volgende
[pagina 285]
[p. 285]

De griel.

Dit is eigenlijk in ons land een zeer zeldzame vogel en het kon wel eens gebeuren, dat hij 't hier geen vijftig jaar meer uithoudt, want zonder woeste duinen of heidevelden kan hij niet bestaan. Bij ons broedt hij alleen in de duinen en wellicht ook in de Brabantsche Kempen. Naar 't Zuiden toe wordt hij wat meer algemeen; rondom de Middellandsche zee is de griel een vrij gewone standvogel.

Als ik grielen wil vinden voor 't eerst in 't jaar, dan reken ik er op, dat mij dat een halven of een heelen dag moet kosten en ik ga dan vroeg in Maart of zelfs al in 't laatst van Februari ronddwalen over een groote duinvlakte, laag of hoog, die geheel begroeid is met duindoorn of met gagel en hei, want hij vertoont zich zoowel in de gagelduinen als in de duindoornduinen. In beide gevallen is de wandeling ietwat bezwaarlijk, maar toch zeer loonend, want in Maart gaan zoowel duindoorn als gagel bloeien en je krijgt dan in de voorjaarszon de allermooiste goudbruine lichtglanzen te zien op de bloeischubben van die aardige heesters. Wellicht fladderen een paar boomleeuwerikken zingend om mij heen en in de blauwe lucht vertoonen zich af en toe troepjes van trekkende vogels: kieviten, koperwieken, spreeuwen of de een of andere roofvogelsoort.

[pagina 286]
[p. 286]
Maar ik mag niet te veel naar de lucht kijken, want 't geheim

illustratie
Foto A. Burdet.
Griel broedend in de duinen.


zit verscholen tusschen de duindoorns. De struiken staan hier niet dicht opeen, je kunt er nog juist tusschen door komen
[pagina 287]
[p. 287]

zonder al te veel geprikt te worden en dat is juist, wat wij moeten hebben, niet om 't prikken, maar omdat die griel er van houdt, om te zitten op een klein open plekje tusschen de struiken.

Eindelijk - en als we er anderhalf uur voor hebben moeten rondstappen, behoeven we ons nog niet te beklagen - schemert het een pas of veertig voor ons tusschen de zwarte doorntakken en met een geschreeuw, dat wel wat herinnert aan wulpenroep, vliegt daar een tamelijk groote vogel op. De naam ‘scharluup’ door 't volk aan den vogel gegeven, bootst dat geluid vrij getrouw na.

Als we nu weten, waar we op moeten letten, dan kunnen we gauw genoeg zien, dat we volstrekt niet met een wulp te doen hebben. Onze eerste blik geldt den snavel en in plaats van den reusachtigen krommen wulpensabel, krijgen we een korten, stevigen, spitsen bek te zien, die niet langer is dan de kop. De pooten, die bij het opvliegen eerst neerhingen en langzamerhand achterwaarts gestrekt worden, zijn geel en aan vleugels en staart is veel meer wit te zien dan bij de wulp. Doch 't voornaamste kenmerk zit hem toch wel in den dikken kop en den korten, krachtigen snavel.

Ik houd hem in den kijker, hopende hem te zien neerkomen want misschien neemt hij dan zijn schuilhouding aan, plat tegen den grond met den kop op 't zand. In de kale Schoorlsche duinen is het mij een paar malen gelukt, hem zoo te zien.

In April heeft hij al eieren. 't Is dan zaak, te letten op de plek, vanwaar hij opvliegt. Hij heeft, als de meeste vogels, die op den grond broeden, de gewoonte om, als hij verontrust wordt, eerst een eindweegs - tien tot vijf en twintig meter - voort te loopen, zoo dicht mogelijk bij den grond, liefst ongezien, en dan pas op te vliegen. Wanneer ge dan van die plek af volgens een spiraallijn de grond afzoekt, dan lukt het meestal wel om de beide eieren te vinden, de juist als bij de nachtzwaluw zoo maar onbeschut in 't rulle zand liggen. Ze

[pagina 288]
[p. 288]

zijn tamelijk groot, leemkleurig met streperige, donkere vlekken van zeer wisselende grootte en talrijkheid. Doorgaans zelfs zijn de beide eieren uit hetzelfde legsel zeer verschillend. Men heeft dit wel opgevat als een beschermende aanpassing, want twee gelijke eieren zullen eerder opgemerkt worden, dan twee verschillende, vooral wanneer er op den grond ook keisteenen verspreid liggen, zooals dat op de meeste broedplaatsen van de griel het geval is.

Met de nachtzwaluweieren doet zich het zelfde verschijnsel voor. Nu is 't hoogst moeilijk, zoo niet onmogelijk, om uit te maken, of die verklaring juist is. In ieder geval kan ik verzekeren, dat van de vele griel-legsels en de zeer vele nachtzwaluw-legsels, die ik gezien heb, de eieren altijd verschillend waren geteekend.

Een broedende griel zit nog al tamelijk vast en is met eenige omzichtigheid wel zoo nabij te besluipen, dat door den veldkijker veertje voor veertje is te onderscheiden. Zijn houding is prachtig mooi, want meestal zit hij met den kop flink opgericht, de oogen meestal open, omringd door een fraaien vederkrans, den korten, spitsen, stevigen snavel recht vooruit. De geelachtige bruingevlekte contourveeren van rug en vleugels zijn vrij groot en leveren een ferme teekening op, verlevendigd door de zwart-wit-zwarte dwarsstreep over de vleugels.

Soms zitten ze beide bij 't nest en dan neemt de niet broedende vogel dikwijls een zeer koddige houding aan, doordat hij 't hielgewricht niet zooals gewoonlijk geheel doorbuigt, maar rechthoekig, zoodat de scheen rechtop blijft staan en 't lichaam nog een heel eind van den grond blijft. 't Is dan net of de vogel op halve beenen staat. Kraanvogels doen dat ook.

De griel is een specialiteit in 't aannemen van vreemde standen; en 't is of hij van de gewone plevierhouding, lichaam evenwijdig aan den grond, niet gediend is. Nu eens loopt hij met kop en nek geheel omlaag; dat is zijn geliefkoosde sluiphouding, en zoo jaagt hij op sprinkhanen en kakkerlakken.

[pagina t.o. 288]
[p. t.o. 288]


illustratie
FOTO A. BURDET          BLOEMENDAALSCHE DUINEN 19 MEI 1909
GRIEL


[pagina 289]
[p. 289]

Een andermaal gaat hij geheel rechtop, den kop zoo hoog mogelijk, zoo doet hij in de vervoeringen van den paartijd of wanneer hij laag vliegende insecten wil verschalken. Hij jaagt zoowel bij dag als in de schemering, maar toch wel 't liefst 's avonds, als de wormen en de grauwe slakken te voorschijn komen of die rupsen, welke de gewoonte hebben 's nachts aan de planten te knagen. En als in zijn gebied op lauwe zomeravonden de dikke Julikevers uit den grond komen kruipen, dan zorgt hij van de partij te zijn. Ook zoekt hij dan zijn drink- en badplaatsen op.

De jonge grieltjes zijn lichtgrijs met donkere vlekken en lijken precies op den grijzen duinbodem met barstjes of schaduwplekjes erin en ze vallen te minder in 't oog, doordat ze al dadelijk na 't verlaten van 't ei de gewoonte hebben, zich geheel plat tegen den grond aan te drukken.

In 't najaar vereenigen zich de jeugdige grielen uit hetzelfde broedgebied tot troepen. Het Nederlandsch contingent is niet bijzonder talrijk. Ik heb er nooit meer dan zes bij elkaar gezien.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken