Leesbaar landschap

[p. 119]

Ontpolderen

Het voorvoegsel ont- geeft werkwoorden, afgeleid van een zelfstandig naamwoord, de betekenis ‘ontdoen van’, zegt Van Dale. Zo heb je ontluizen, ontharen, ontbossen, ontvolken. En sinds enige tijd ook ontpolderen. Ik las dat voor het eerst in een artikel in nrc Handelsblad: ‘Zeeuwen ontsteld over plan dijken door te steken’ - daar is ontpolderen het nieuwe eufemisme voor. Aangezien de vaarroute naar Antwerpen in de Westerschelde moet worden uitgebaggerd, waarbij schorren en slikken verloren gaan, wil Rijkswaterstaat op vijf plaatsen in Zeeland dijken doorsteken om agrarische gebieden ‘aan de natuur terug te geven’, zoals dat heet.

's Avonds gebruikte de mevrouw van het nos Journaal de term al alsof hij altijd had bestaan in onze rijke taal. Ontpolderen. Terwijl het natuurlijk niet minder dan een revolutie is, in een land waar tot voor zeer kort iedereen met scheppen, planken en keien bezig was land op het water te veroveren. Nog niet zo langgeleden hadden we bijna de Markerwaard drooggelegd. ‘Op deze manier kan het verlies aan natuur worden gecompenseerd,’ zei het Journaal trouwhartig. Wat is er toch aan de hand met die roep om natuur? Hebben we hier te maken met een loodzwaar collectief schuldgevoel over beschaving en cultuur, dat tegen het eind van het millennium ieder redelijk denken over landschappen onmogelijk maakt? Het lijkt wel of er niets hogers bestaat dan het uitwissen van ieder spoor van menselijk leven en handelen in het landschap. Vondel schreef in 1658, in een lofzang op het Gooise landgoed van een bevriende Amsterdamse burger:

[p. 120]

 

Zo komt de kunst Natuur te baat, en kan haar leren

 

Wat landbouw, arbeid en zorgvuldigheid vermag.

 

Hier kwamen stalligen en hoeven voor den dag,

 

Palaizen, vee en vrucht, en lanen en waranden.

We schijnen nu te hebben besloten dat al die ‘kunst’ maar slecht is, en ijlings weer vervangen moet worden door onland. Deze gedachte wordt het sterkst verwoord door een PvdA-kamerlid in de Volkskrant: ‘We moeten niet zo pietluttig met elke polder omgaan. In de vorige eeuw zijn we te ver gegaan met de inpoldering.’ Ik krijg wel eens de indruk dat de echte natuurfreaks vinden dat we al van de Middeleeuwen af te ver gaan.

Een woedende Zeeuwse boer schijnt te hebben uitgeroepen: ‘Laten ze de Haarlemmermeer maar onder water zetten.’ Hij weet kennelijk niet dat er al plannen bestaan om daar weer een meer te maken. Zoals het in Nederland ritselt van de plannen voor ‘wetlands’ en andere natuurgebieden. Niet zo langgeleden verspreidde de arcam-kaart enige schrik over de ongebreidelde plannengroei om Amsterdam. Moet er niet eens een arcam-kaart voor de natuurbouwerij komen? Of gaan er onder de plannenmakers, zonder dat wij het weten, al nieuwe termen rond als ‘ontbewoneren’, ‘ontboeren’ of ‘ontculturen’? De reeks is onbeperkt, zegt Van Dale.