Zedenzangen

[p. III]

Voorreeden aan den bescheiden lezer.

Tot de klem, aardigheden, en çieraad van eene taale, behooren mede zonderling de spreekwoorden, gesproten uit de menschelyke levensgevallen, en gestaaft door veelvoudige bevinding. Deze zyn heilzaame lessen van wysheid en voorzichtigheid, en bakens, waar na men zynen koers tot veiligheid moet bestieren in de gemeene t'zamenleving. Dusdanige zyn in alle bekende taalen, die schoon ze in spreekwyzen en uitdrukkingen verschillen, echter in de zaaken malkanderen al zeer gelykvormig blyken, vermits de menschen, en hunne bedryven en wedervarens, in alle eeuwen en wereldgewesten al van den zelven aard

[p. IV]

zyn, zo dat 'er niet nieuws is onder de zonne. De geleerde J. Gruterus heeft van zulke spreekwoorden uit verscheide taalen drie dikke stukken in 8. t' zamengestelt; alwaar men ook die van onze nederduitsche moederspraak in goeden getale kan vinden. 't Is bekent, dat H.L. Spiegel, en andere, hun werk gemaakt hebben, van die op te zamelen: Wat nuttige leeringen die spreekwoorden behelzen, en wat opmerking zy verdienen, heeft de Vader der nederduitsche Poeëten, de Heer J. Cats, ook aangetoont in zynen Spiegel van den ouden en nieuwen tyd. Ze zy dan als beproefde stokregels, die omtrent het levensbestier overeenkomst hebben met de spreuken van Hippoorates in de Geneeskunde. Men versta dit echter niet volstrekt en onbepaaldelyk: want dit goud is al mede niet zonder schuim, noch dit koorn zonder kaf, zo in stoffe als bewoordingen; doch dat beneemt aan goeden hunne waardy en nuttigheid niet; maar verplicht alleen om keurige uitzondering, en bequaame toepassing, te gebruiken. Elders

[p. V]

heb ik my van verscheide dezer spreekwoorden tot een ernstig oogmerk bedient. Nu heeft my gelust niet weinige der gebruikelykste te vormen tot Zedezangen: gelyk ze ook uit hunnen aard de regeling der zeden in de onderlinge t'zamenleving betreffen. Dat de meeste zeer nuttige waarheden, en noodige plichtlessen uitdrukken, kan niemand betwisten; doch eenige lyden bepaaling en tegenspraak, waar over ik myne bedenkingen kortelyk geuit hebbe. Dewyl ik nu hier niet hooger klimme, dan tot het gemeene borgerlyk bedryf, zo heeft de inhoud en uitdrukkingwyze dier spreekwoorden myne dichtveder wel eens tot een boertige luim vervoert. Ik denke niet, dat iemand gegronde reden heeft, om zyn voorhoofd daar over te fronssen, of zich daar aan te stooten; nademaal ik geen mensch in 't byzonder dus beledige, en geen waarheid noch deugd quetze. 't Zoude een overmaatige en al te gemaakte staatigheid zyn, indien men zelf een bezadigt lachje wilde verbannen hebben;

[p. VI]

daar nochtans de mensch beschreven word Animal risibile, een lachend dier: 'twelk zyn eigenschap is boven de beesten. Ook dat kan als een aangenaam zout de Poëzy smakelyk maken. Ik make groot onderscheid tusschen een Rymer, en een Poeët. Het gilde der eerste is overgroot, dewyl schier elk rymen wil; maar van de laatste vind m' 'er weinige, immers die dien naam verdienen. Een Rymer voldoet zyn werk, wanneer hy zyne stoffe in een welgebonden dichtmaat, en met een welgepasten styl ter neder stelt. Doch tot Poëzy word niet alleen dit vereischt, maar ook geestige invallen, aardige uitvindingen, bevallige bekledingen en verbeeldingen, en diergelyke opçieringen van het rymzel, zonder welke dat weinig aanminnelykheid zal hebben. Een goed Poeët moet vermaak en nut aanbrengen. Men zal my insgelyk vragen: Geeft gy u dan uit voor een Poeët? Ik antwoorde: Zo groot is myne inbeelding en verwaantheid geenzints, dat deze geringe

[p. VII]

teelzels van vliegende gedachten, en een gezwinde penne, my waardig zouden maken dien eernaam, waar na veele geleerde mannen, met spillen van veel tyd en arbeid, wel vergeefs getracht hebben. My zal eere en gunst genoeg geschieden, indien men oordeelt, dat myn werkje een zweem heeft naar Poëzy, en daarom wat vryheid mag genieten, die echter tot geen ongebondenheid uitspat. De wereldsche gevallen zyn ook zodanig, dat niet alleen een Heraclitus daar in stoffe vind tot weenen, maar insgelyks een Democritus om te lachen. Hier mede stemt over een het getuigenis van den wysten Koning, Predik. 3:4. Daar is een tyd om te weenen, ende en een tyd om te lachen. Hy zegt Predik. 10:10. Men maakt maaltyden om te lachen: 't geen op een geoorloofde wyze geschieden kan. 't Zal van vry minder kosten en omslag zyn, indien een gedichtje daar toe gemaakt word. Niemand misduide my dan deze zedi-

[p. VIII]

ge lachpoosjes, van welke ik mynen Lezer, zo 't hem lust, een deelgenoot make. Ondertusschen is de zaake zelf in deze beoogde en andere myne Zedezangen ernst, en myn oogmerk is ook hier door voordeelig te wezen.