Nieuwe Verhandeling van de Venus-Ziekten

In welke, na dat men getoont heeft, dat de gewoone wyze van genesen, zeer gevaarlyk, twyffelagtig en swaar is; een andere veel gemakkelyker en veel zekerder wert voorgestelt

IX. Geschil. Of de gesternten de Pokken konnen veroorsaken.

HEt is vermakelyk genoeg te sien, dat sommige Schryvers den oorsprong der Pokken de gesternten toeschryven. Wanneer eenige seggen dat de Pokken voortkomen door de vereeniging van Jupiter, Mars en Saturnus, eenige andere van Jupiter, Mars, de Son en Mercurius in het huis van Libra; en andere van de vereeniging van Mars en Venus, of Jupiter en Venus, van gelyke in het huis van Libra, het schynt dat sy gelooft hebben. dat de gesternten in een hoere-huis gingen, en eenige koppelarye onder haar omging: ik weet niet waarom sy niet gesegt hebben, dat sy onder malkanderen de Pokken had-

[p. 133]

den, en die by gevolg aan de menschen gemeen maakten, en dat door hare invloojingen, alsoo het eene een gevolg is van het andere. Ik weet niet wie belaggelyker is, of de Schryvers van dat gevoelen, of ik die myn gedagten seg, om haar te weder leggen; want hy moet niet wel met het Hoofd bewaart zyn, die niet kan bevatten, dat het een uitsporigheid is te geloven, dat de gesternten, in sekere gesteltheid zouden zyn, om de pokken te konnen veroorsaken: die gene welke in de gedagten sijn van des cartes en veel andere nieuwe schryvers, syn een-stemmend met malkanderen, want volgens haar gevoelen, zyn dese invloeden maar sin-spelingen en hersen-beelden van de sterre-kundige, alzoo ’er niet is dan de Son, van welke de warmte en het ligt koomt even als d’andere gesternten, die niet van haar selfs hebben, dat d’onder-maansche Lighamen konnen ontfangen. Want de warmte en het ligt zyn niet magtig om de pokken voort te brengen. De andere ware Philosophen, die daar in verstandiger syn dan des cartes, welke behalven de warmte en het ligt, erkennen in alle de gesternten dat ’er invloeden syn welke kragtige bewegingen konnen veroorsaken op de benedenste Lighamen, en magtig zyn de gematigdheid der menschen te veranderen, zoo dat door dit middel in haar verscheide neigingen verwekt werden, latende niet te min de vrye wil, over welke zy geen kragt hebben nog regel-regt nog volkomentlyk, ’t gene den Engelsen Genees-kundige wel heeft uitgelegt; dese wys-geren, zeg ik, hebben de pokken nog niet begrepen onder het getal die van ziekten der gesternten afhangen; maar sonder heel-verre te gaan, en ons geschil-stuk met ernst op te lossen, zoo moet men zeg-

[p. 134]

gen dat het niet te passe komt, wanneer men een uitwerkinge sal uitleggen, sijn toevlugt neemt tot verborge oorsaken, wanneer men die door blykelyke ofte klare verklaren; syn toevlugt tot de gesternten te nemen, om de voortbrenging der Pokken t’ontvouwen, is sijn loop te nemen tot de verborge oorsaken, want als men hals-sterrig wil gelooven dat de gesternten magtig syn om die uitwerkingen voort te brengen, soo kan men tot nog toe niet zeggen, door welke kragt die verwekt werden, daarom moet men seggen, dat het door een verborge hoedanigheid, dat zoo veel te seggen is, ik weet het niet, derhalven hy door een verwaantheid, of door een sottigheid met behoorlyke spreek-wysen syn eigen onkunde niet wil bekennen; onderwyle kan men het verstaanbaar genoeg verklaren, gelyk als wy in het vyfde hoofd-stuk gedaan hebben, namelyk dat d’oorsaak der Pokken voortkomt door het zaad dat in de Baar-moeder der hoeren bedorven werd: anders is het betoonbaar dat d’oorzaak der Pokken waarlyk een gist is, en dat deze waarlyke gist ofte evel de natuur moet aannemen, van de gegiste zaak; alzoo alle de deelen des Lighaams die de pokkige gist onderworpen zyn, dese gist met haar moet gelyk maken, en alzoo met alle de deelen des Lighaams niets meer gemeenschap of gelykheid heeft, als het zaad, dewyle sy daar uit gemaakt zyn, soo kan het zaad ligtelyk in een pokkige gist veranderen, wanneer veele mannen dat in de baar-moeder van een eenig vrouw-mensch hebben gestort, zoo dat men ganschelyk zyn toevlugt tot de gesternten niet kan nemen, het sy op wat voor een gesteltheid men dat voor vast stelt, voegt hier by, dat wanneer de voorgewende vereeniging der ge-

[p. 135]

sternten, de pokken konnen voort brengen, dat egter onwaarschynelyk is, soo souden daar eenige euwen zyn, dat een lange tyd is, dat dese selfde aspecten ofte aanschouwingen malkanderen ontmoeten; ik doe daar nog by dat men soude moeten gelooven, dat wanneer dese gesternten een tegen-strydige stand hadden, dat een tegen-stand is, soo moesten dan alle de pokkige van de pokken genezen werden, en hier uit soude men konnen rekening maken.