Den reghel der Duytsche schoolmeesters

Eene bijdrage tot de geschiedenis van het schoolwezen in het laatst der XVIe en het begin der XVIIe eeuw

[p. 3]

Voorreden.

Als ick aenmerckte de plompheyt ende ongheleertheyt die dagelycx wordt gheuseert by den Hollandtschen, Vriesschen, ende Zeeusschen Schoolmeesteren, drie Prochie-Kercken bedienden: want die slechts een naem conde schryven, ende een Psalm onstichtelycken singhen, begaven hen terstont totten School-dienste, ende wilden terstont groote Meesters zyn, daer sy noch geen Clercken mochten strecken, ende verachteden dien, die in de Const van Schoolhouden nuttelyck en ervaren zynde, ende daerenboven dienende ende hen bestedende met den Ghemeenten om een cleynen soberen loone, waer door sy maken de edele Const ende het Godtlycke Ampt op nul ende van geender waerden: want de huyslieden ende onverstandighe idioten zijn soo verdorven, als sy slechts eenen Schoolmeester connen cryghen goeden coop, soo ist met hen ghewonnen spel, al soude de gantsche ghemeente ende plecke daerom interesten en schade lijden ende haer lieve kinderkens in eeuweghe onwetenheyt van lesen ende schrijven blijven. Dit aensiende, heeft my ghejammert, opghewreckt, ende seer ghemoveert, om daer een weynigh van de Const te schrijven, nae die gaven die my van Godt ghegheven zijn, om den onwetenden ende plompen Schoolmeester te aenmercken hier in mijn Boecxken, hoe sy ghestelt moeten zyn die een ander willen leeren, ende oock den dorpen voor sulcke onghefundeerde Schoolmeesters te caveren, ende haer gheldt beter te besteden. Soo heb ik dan dit boecxken fraey in ordene ghestelt, ende in slecht rijm ende Duytsch ghecomponeert, dat meest om den jonghen Scholieren wille, die het rijm soeter ende gheneuch-

[p. 4]

lycker in de ooren clincket, ende in 't herte connen drucken, dan sware redenen ende duystere materien. Dit boeck ghevet den eersamen Leser vooreerst te kennen, wat een Schoolmeester is, wat deughden en gaven hy behoort te hebben, wat hy sal leeren, wat ghereetschappen ende boecken hy tot zyn Ampte moet hebben, hoe hy alle zijn doen, ende ordonnantie ter Scholen, ter Kercken ende elders aenleijden ende beginnen sal, soo achtervolghende mijn boeck verclaren en medebrenghen sal met een Instructie om te leren solfaceren met het gammaut. Voort sal den goeden Leser hier in noch vinden veel schoone Gedichten, Spreucken en de Moralen uyt der Schriftueren ghenemen ende eensdeels ghedicht nae des Weerelts beloop, ende in elck sal men groote stichtinghe en nutticheden vinden, alsoo wel in den cleynen als in den grooten, en zijn opclimmende van twee regels tot twintighen toe, waer uyt den goeden Schoolmeester zyn voorschriften (dienende tot den kinderen) ordentlyck, ende fraey maken, ende schrijven sal, nae het vermoghen ende scientie zyner School kinderen, ende eensdeels zijnen Scholieren van buyten leeren. Hier zijn noch achter by ghevoeght schoone inventien om Inckt te maken, van diverse coleuren, om daer mede schoone trecken van Letters te maken ende vercieren, soo ghy sult bevinden. Bidde een yeder, die mijn Boeck gebruyckende is, dat sy t' selfde in 't goede willen nemen, ende Godt dancken, die den sterffelycken Mensche wijsheyt ende gratie ghegheven heeft, den arbeydt voor 't ghemeen profyt te aenvaerden, en denckt altyt, dat de Mensche vol ghebrecks is ende niet al en can begrypen. Vaert wel.