Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Spelenderwijs (zuiver) Nederlands (1959)

Informatie terzijde

Titelpagina van Spelenderwijs (zuiver) Nederlands
Afbeelding van Spelenderwijs (zuiver) NederlandsToon afbeelding van titelpagina van Spelenderwijs (zuiver) Nederlands

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (0.92 MB)

XML (0.32 MB)

tekstbestand






Genre

sec - taalkunde

Subgenre

taalkunde/algemeen


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Spelenderwijs (zuiver) Nederlands

(1959)–J. Veering–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige
[pagina 152]
[p. 152]

Voorkeur voor afkeuren

aanname germanisme voor veronderstelling, hypothese
afflauwen (afzwakken, afmageren) germanisme voor verflauwen (verzwakken, vermageren)
afgelasten gelastte af - afgelast
afkorting achter elke afkorting een punt, dus prof. dr. ir. mr., uitzonderingen zijn sommige letterwoorden, codewoorden; symbolen zonder punt.
afschrift dezes staande uitdrukking voor een afschrift van deze brief of een afschrift hiervan;
  de ook wel voorkomende uitdrukking afschrift dezer kan worden gebruikt voor een afschrift dezer beschikking.
afwachting, in verkeerd is n afwachting uwer berichten, goed in afwachting van uw berichten: de voorzetselgroep moet bewaard blijven, dus in weerwil van mijn waarschuwing e.d.
akkoord niet wij vertrouwen u ermede akkoord, maar wij nemen aan dat u ermee akkoord gaat
aldaar, alhier twee oude met al versterkte vormen, daar en hier zijn meestal voldoende, in adressen is alhier verkieslijk boven en ville
alhoewel het voegwoord is al (met woordschikking van een hoofdzin) of hoewel (met woordschikking van een bijzin)
als, indien, wanneer in zinnen die een voorwaarde aangeven, zijn alle drie goed, als het gewone, indien het zondagse (en daardoor wat sterkere), wanneer het doodgewone met een tikje tijdsbepaling erin
als zodanig pas op met die uitdrukking, in vele gevallen betekent zij volstrekt niets
alsmede betekenis en ook, werkwoord in het enkelvoud in bijvoorbeeld: de aflossing alsmede de rente moet worden betaald
andermans goed is een andermans fout, het is niet nodig er eens andermans fout van te maken
Antilliaans bijvoerglijk naamwoord bij de Antillen
antwoord op, in geijkte uitdrukking voor het begin van een brief; ook kan ten antwoord op of als antwoord op

[pagina 153]
[p. 153]

arren moede, in oude uitdrukking niet in de betekenis ‘in wanhoop’ maar: in boosheid, toorn, woede
atoomenergie moet (volgens de natuurkundigen) zijn: kernenergie
automatisering gebruik het gerust in plaats van de (Amerikaanse) inkorting automatie, aan de Delftse T.H. is een leerstoel voor de automatisering
bang, ik ben - dat navolging van de Engelse ‘understatement’ I am afraid, Nederlands is het spijt me maar enz.
beduidend germanisme voor aanmerkelijk, aanzienlijk e.d.
begaving germanisme, Nederlands is begaafdheid
begeesterd, begeestering germanisme voor geestdriftig, geestdrift;
beitsen let op de (korte) ei
beleefd u maakt uw verzoek niet beleefd door er beleefd bij te zetten: ik verzoek u beleefd mij tienduizend gulden voor te schieten
belevenis germanisme voor ervaring, avontuur, ondervinding, lotgevallen
bemonsteren germanisme voor monsters zenden, een bemonsterde offerte moet zijn een offerte met monsters
benadrukken ziet er Duits uit, liever beklemtonen
benodigd geen germanisme, u kunt het wel korter zeggen: nodig
benutten in algemene betekenis van gebruiken is het Duits, een gelegenheid benutten kan, papier benutten kan niet
bestand germanisme in de betekenis van voorraad
bestendig germanisme in bijvoorbeeld vuurbestendig, moet zijn -vast, bestand tegen, bijvoorbeeld weervast, hittevast, bestand tegen slijt
billijk germanisme in de betekenis van goedkoop
brengen dit werkwoord past op alles: een concert, een boek, een artikel, een toneelstuk brengen; een hinderlijk germanisme; zoek telkens een beter woord
bridgen bridgede, gebridged
bottle neck Engels woord voor knelpunt
casu quo in het geval waarin, bijvoorbeeld: de doorslag geeft de stem van de voorzitter, casu quo zijn vervanger
casu, in in dit geval, bijvoorbeeld: de chef van de afdeling, in casu de heer Van Houten
clever, keen twee nette Engelse woorden die bijval oogsten als u het bargoense gis bedoelt.
concreet woord dat in een behoefte blijkt te voorzien: de huidige problematiek der concrete conflictsituatie
dagen betekent 1) op een bepaalde dag ontbieden (de gedaagde)
  2) dag worden (het daagt) en niet: vergaderen, bijeenkomen

[pagina 154]
[p. 154]

des neen fraaie vorm voor dat niet, hangt samen met wes neen
desbetreffende betrokken, bedoelde, genoemde ‘waar ik het over heb’, dus niet de betreffende brief maar de desbetreffende brief
directeur als de directeur van het kabinet der Koningin een vrouw is, wordt de titel niet directrice; wettelijke titels blijven onveranderd, bijvoorbeeld: hoogleraar, professor, minister; hooglerares is onmogelijk.
doelstelling meestal gewoon doel of bedoeling, in het meervoud is het soms handig
doord rukken veel gehoord germanisme in de betekenis van met alle kracht doordrijven
doornemen germanisme in een boek e.d. doornemen, moet zijn doorwerken, doorlezen e.d.
doorpraten modern woord, we hebben de kwestie samen doorgepraat, vroeger was het bespreken, bepraten
doorvoeren een op velerlei zaken passend germanisme: maatregelen doorvoeren, zoek een beter woord, bijvoorbeeld invoeren, volvoeren, uitvoeren
dorst oude verleden tijd van durven, mag niet als plat worden beschouwd
durven (te?) vroeger ook zonder te: ik durf dat doen, tegenwoordig meer met te: durf te leven
eenduidig tegenovergestelde van dubbelzinnig, vakterm in de wiskunde, doet zeer Duits aan, het indertijd voorgestelde enkelzinnig verdient een kans
eenmalig germanisme voor eenmaal voorkomend, soms vakterm, in elk geval verwerpelijk in de betekenis van uniek
effectueren, zich mooi woord voor verwezenlijkt worden
eikeboom alle samenstellingen met boom en struik als tweede lid hebben een - e - als tussenklank
er, hier, daar, waar als het erbij behorende woord ernaast staat, dan als één woord spellen, dus: erbij, daarvan, waarover
erven erfde, geërfd en dus niet: georven
festival nieuw Europees woord voor feest en alles wat daarop lijkt, bijvoorbeeld Holland festival, klaverjasfestival, deze film is een lachfestival
folder Engels woord voor vouwblad
gedegen germanisme, Nederlands is degelijk
gelieve, u uit de tijd rakende uitdrukking voor ik verzoek u enz.
gelijkberechtigd germanisme voor gelijkgerechtigd
gesprek pas ervoor op dat u dit woord niet ‘leeg’ maakt, bijvoorbeeld in het directe gesprek op topniveau

[pagina 155]
[p. 155]

getuige in een zin als dit is verwerpelijk getuige de vele bezwaren enz. kan men getuige (oorspronkelijk zelfstandig naamwoord) het beste beschouwen als voorzetsel in de betekenis van blijkens; dus liever niet: getuigen
goodwill geijkt woord voor een moeilijk omschrijfbaar begrip
grammofoon de oorspronkelijke spelling is met twee m's; het komt van het Griekse gramma (letter, klank)
handmerk Nederlands woord voor paraaf
hang germanisme in de betekenis van neiging
heer, den het is hier niet verplicht de n te gebruiken; (aan) den Heer kan men als staande uitdrukking gebruiken; als u van statige titels houdt, gebruik ze dan goed, dus: den Weledelen Heer
heer aan de heer inspecteur, aan de heer directeur enz. op brieven doet gekunsteld aan, heer kan rustig wegblijven; een inspecteur die deswege gebelgd is, is geen heer
hereboer uitzondering op de regel van de tussenklank, men vergelijke ermee herenkleding
hergroeperen hergroepeerde, gehergroepeerd
herkapitaliseren herkapitaliseerde, geherkapitaliseerd
herverzekeren herverzekerde, herverzekerd
het moet (dient) gezegd hakkerige zin voor het moet (dient te) worden gezegd
hoe maakt u het mompeling na het voorstellen, waarschijnlijk Engelse invloed, aangenaam (met u kennis te mogen maken) voelt men blijkbaar als ‘kleinburgerlijk’
honderden mensen honderden is een meervoud en géén bijvoeglijk naamwoord; fout is dus honderde mensen
hoogachtend onmisbare slotformule op het einde van een ‘zakelijke’ brief; met een kleine letter als u erin slaagt het op ongedwongen wijze in de laatste zin op te nemen; het handigste is de laatste briefzin met een punt te eindigen en dan Hoogachtend te schrijven. Dus niet in afwachting, hoogachtend, maar Wij wachten enz. af. Hoogachtend
hopelijk onuitroeibaar blijkend germanisme voor naar ik hoop
kelner algemeen aanvaard Duits woord, spelling met twee l's is terecht afgeschaft
koppelteken verkeerd in particuliere- en overheidssteun, moet zijn steun van particulieren en overheid; men vergelijke ermee melk- en andere boeren
kortelingsiker goed Nederlands bijwoord voor onlangs
-iker Duits, in het Nederlands doet men klassiek, dus technicus, chemicus, epilipticus

[pagina 156]
[p. 156]

ingesteld zijn op germanisme voor ingericht, berekend, gericht zijn op
leerkracht in veler oren vervelende abstractie voor onderwijzer, leraar
lekebroeder het eerste gedeelte wordt als bijvoeglijk naamwoord beschouwd, men vergelijke ermee lekenwijsheid
lidteken foute spelling voor litteken
lidwoord modeverschijnsel om het lidwoord weg te laten bij ondergetekende, gegadigde, sollicitant, verzekerde enz.
liggen zitten, staan, lopen, gaan, liggen zijn ‘loze’ werkwoorden met uiteenlopende gebruiksmogelijkheden we zitten verlegen om, dat staat te bezien, dat gaat goed, het loopt verkeerd; zeer populair wordt liggen in dat probleem ligt anders, de prijzen liggen hoger, riekt Duits
-lijk snel aan populariteit winnend achtervoegsel: bestuurlijk, levensbeschouwelijk, inzichtelijk; maak het echter niet te bont ermee
maagbezwaren germanisme, moet zijn maagklachten
maatgevend germanisme voor doorslaggevend, beslissend, bepalend, is in technische taal vakterm geworden (helaas)
materiaal, het grondstof
materieel, het machines, gereedschappen, wagens enz.
matig zeer Duits aandoend achtervoegsel, annvaard zijn doelmatig, kunstmatig, rechtmatig, stelselmatig, het woord regelmatig is een normale afleiding van regelmaat
meemaken sterk op het Duits geïnspireerd woord dat op uiteenlopende zaken past, neem liever telkens een ander woord, bijvoorbeeld een vergadering bijwonen, een avontuur beleven, ik heb veel moeten doorstaan
meerdere germanisme in de betekenis van verscheidene, verschillende
melden, zich moet zijn zich aanmelden
middels ambtelijk germanisme voor door, door middel van, met, met behulp van
minst, niet in het verwar deze uitdrukkingen niet, de eerste
minst, niet het betekent in het geheel niet, de tweede vooral
mits voegwoord dat sterke voorwaarde aangeeft; goed is de korte taalvorm: u kunt komen mits na kennisgeving
-name op enige uitzonderingen na (deelname, opname) liever -neming: kennisneming, inbeslagneming
naweek Afrikaans woord voor weekend, dat een kans verdient in het Nederlands; men vergelijkeermee: najaar, nawinter, nazomer, napret, nasmaak

[pagina 157]
[p. 157]

neven drukt in samenstellingen het begrip naast en gelijkheid uit, dus niet nevenverdienste maar bijverdienste
noch ruime keuze, goed zijn: noch mijn vader noch de tuinman zien (ziet) het; mijn vader noch de tuinman zien (ziet) het
ofte oude vorm van of, aan elkaar schrijven, bijvoorbeeld nooit ofte nimmer
oftewel betekent anders gezegd
onbestemd germanisme voor vaag, onzeker, onbepaald
onderkennen geen bezwaar, het betekent zowel onderscheiden als herkennen
onderwerpelijk verouderd voor 1) deze, dit (onderwerpelijke aangelegenheid)
  2) subjectief (onderwerpelijke mening)
ongeacht tot voorzetsel geworden deelwoord, bijvoorbeeld ongeacht de bezwaren, men vergelijke ermee uitgezonderd
opvoeren germanisme in de betekenis van verbogen, vergroten
overhalen Nederlandse zeilterm, betekent niet reviseren (to overhaul)
overlappen ingeburgerd modern Nederlands woord, uitspraak met de a van kat; overlapte, overlapt
overleggen klemtoon op over (tonen): legde over, overgelegd; klemtoon op -leggen (overwegen): overlegde, overlegd
overtrekken anglicisme in de betekenis van overdrijven
overtuigd verkeerd is: ik ben overtuigd dat hij niets weet, moet zijn: ik ben ervan overtuigd dat enz.
praktisch tegenovergestelde van theoretisch en verder zeer populair woord voor bijna, nagenoeg, schier enz.,liever niet gebruiken in die betekenis
principe, in clicheetje voor het geval dat we een achterdeur willen open houden: in principe kom ik vanavond
probleemstelling meestal gewoon probleem
promoveren goed voorbeeld van de zelfstandige leefwijze van een woord, eigenlijk promoveert iemand niet (aan een universiteit), maar wordt gepromoveerd, men denke aan promotor = de vooruitbeweger, promovendus = de vooruitbewogen moetende worden
puzzelen puzzelde, gepuzzeld
racen racete, geracet
regelmatig pas op voor het verschil tussen regelmatig (met een bepaalde regelmaat, bijvoorbeeld iedere vrijdag) en geregeld (vaak, vrij veel keren)
research Engelse term (die zich rap aan het verbreiden is) in plaats van speurwerk, navorsing of gewoon onderzoek

[pagina 158]
[p. 158]

reviseren liever niet revideren, reviseren past op revisie
rijkeluiskind maak er niet een tweede naamval van, fout is rijkelui' skind; men vergelijke ermee beroepssoldaat, kandidaatsexamen
rotonde verkeerd in de betekenis van verkeersplein
rugzijde germanisme voor achterzijde
schadeplichtig omstreden woord; men is niet verplicht tot schade maar tot schadevergoeding; het woord kan evenwel beschouwd worden als een ingekorte samenstelling voor: gehouden tot het voldoen van een door schadeberokkening ontstane schuld
schap nieuw Nederlands woord dat als verzamelwoord voor de verschillende bedrijfschappen dienst doet; men vergelijke met de schap eens het isme
-se komt o.a. voor als achtervoegsel in de betekenis ‘vrouw van’, bijvoorbeeld de burgemeesterse, de generaalse, in Zuid-Nederland ook gebruikelijk in de betekenis ‘streek van’, bijvoorbeeld het Gentse
service jammer genoeg zijn wij er niet in geslaagd voor dit onmisbare moderne begrip een handig, goed Nederlands woord ingang te doen vinden, de CTT heeft voorgesteld 1) bediening (in een winkel) 2) dienstbetoon (extra, gratis) 3) hulpdienst (bijvoorbeeld van een fabriek aan de kopers van bepaalde fabrikaten); het woord service is in spelling en uitspraak moeilijk, het is op weg een heel gewoon woord te worden
skiën skiede, geskied
sorteren onbegrijpelijk geliefd in effect sorteren, juist is effect opleveren
spijts verouderd maar goed Nederlands voorzetsel voor ten spijt van, ondanks
spits modern tekenend woord voor pienter, als germanisme gebrandmerkt in spitsuur, liever topuur, piekuur.
spoorloos hij is spoorloos moet zijn hij is spoorloos verdwenen
statten statte, gestat
studeren zowel in de letteren studeren als letteren studeren
sub Latijns voorzetsel dat onder betekent; dus sub 4 is vermeld en niet: onder sub 4 is vermeld
suggestie verkeerd in de betekenis van advies, wenk, raad, voorstel
tarifiëring niet tarifering, beter is tariefbepaling
taxiën taxiede, getaxied
team modern woord voor ploeg, groep, werkgroep
tendenz Duits, Nederlands is tendentie, tendens

[pagina 159]
[p. 159]

tenuitvoerbrenging schrijf dergelijke samenstellingen aan elkaar; er zijn er tientallen van deze soort: terpostbezorging, ingebrekestelling, tenlastelegging
tenzij voegwoord met de betekenis indien... niet, niet ‘vervoegen’ in een verleden tijd; tenware is verkeerd
terwijl heeft als voegwoord behalve tijdsbepalende ook een tegenstellende kracht, pas echter op voor verschil in tijdstip, dus niet: hij gaat vandaag spelen terwijl zijn vriend gisteren werkte
test probeer eens of u met proef, toets uw bedoeling niet duidelijker weergeeft, bijvoorbeeld een psychologische proef
tot en met algemeen aanvaarde uitdrukking bij de bekendmaking van data, bij alfabetisering in catalogussen e.d., volksuitdrukking voor geheel en al, vergelijkbaar met niemendal
uitbrengen niet een film, een boek uitbrengen maar in omloop brengen
uitgeefster overbodige vervrouwelijking van uitgever, als hiermede de maatschappij wordt bedoeld
uitproberen Duits, zegt niet meer dan proberen, beproeven
uitwijzen germanisme in de betekenis van aantonen of over de grens zetten (ileiden)
vanwege betekent 1. van de kant van,
  2. uit naam van,
  3. om wille van, ter oorzake van
vele anglicisme in de kentekenen waren vele, Nederlands is o.a. de kentekenen waren talrijk
verhoudingen germanisme in de betekenis van omstandigheden, toestanden
verkapt germanisme voor vermomd, verborgen, slinks
veroorloofd, geoorloofd geen verschil in betekenis, oorloven bestaat niet meer, wel veroorloven
verzoeken te willen ik verzoek u dit te willen doen voorzichtige omschrijving van doe dit, men verzoekt iets te doen en niet te willen
vocalist(e) nieuw woord voor zanger(es), vooral voor personen die ‘eigenlijk’ niet meer echt zingen, maar vocaliseren
-vol staat gevaarlijk dicht bij het Duitse -voll en het Engelse -full, zoek een beter woord voor beloftevol, geheimvol e.d.; als ingeburgerd kan men beschouwen waardevol, eervol
vormgeving goed en handig Nederlands woord, breng het echter niet in diskrediet, dit zeepbakje is mooi van vormgeving betekent dit zeepbakje heeft een mooie vorm
waar onjuist als voegwoord van reden, dus niet waar u dit hebt geweigerd, kunnen wij niets meer voor u doen, maar daar u enz.

[pagina 160]
[p. 160]

wat betreft de datum moet zijn wat de datum betreft
weermacht onaangenaam germanisme voor het leger, de strijdkrachten
wezen goed oud Nederlands werkwoord, het is niet onbeschaafd te zeggen u moet voorzichtig wezen of ik ben wezen kijken; als zelfstandignaamwoord vaak opvulsel, bijvoorbeeld het onderwijswezen, het bankwezen, het perswezen, beter is, het onderwijs, de bank, het bankbedrijf, de pers
wijzen niet zij worden gewezen op hun fout maar hun wordt gewezen op hun fout
zinnig betekenis 1) eigenzinnig
  2) gedwee; niet gebruiken als tegenstelling tot onzinnig
niet zozeer dan wel verkeerd voor: niet zozeer als wel
zuster gaat de kant op van voorvoegsel, betekenis ‘tot een zelfde soort behorende’, bijvoorbeeld zustervereniging, zusterorganisatie


Vorige

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken