Een dagverhaal van Jhr. Johan Vegelin van Claerbergen. Omtrent de troubelen van het jaar 1748

[p. 334]

Bijlage IX.

Consideratien over het tegenwoordig beroert en verwart Frieslant, en aenleydingen tot herstel van de algemeene tranquilliteyt.

De hooge nootsaekelijkheit vereijst dat in dese allerbesonderste tijden Sijn Hoogheit gebruike het allerhoogst gesag, en gevolgelijk op sijnen naem doe publiceren,

dat met het uiterste leedwesen heeft vernomen de verwarringen en onbehoorlijkheden alhier ontstaen en bedreven door het voortsetten van een ijver die mogelijk in den beginne uit een goede intentie tot het vernietigen van lasten der pagtimpositien, die haer uit veele respectien beswaerlijk en hatelijk voorquamen, maer die welhaest is geraekt gelijk een volle rivierstroom tot boven de boorden van haer beperkinge en oorsaeke geworden dat geduirende eenige daegen niemant hier was seker in sijn persoon of aen sijn goederen, soo hij niet blindelijk toestemde, ondertekende en volgde het gemeene torrent.

En dat S.H. daerom met agterlatinge van de importantse saeken die de securiteyt van het gemeene best en de geheele Unie raekten, sig verpligt en genootsaekt heeft gevonden ten spoedigsten herwaerts over te coomen, om sijn Vaderlant te helpen redden uit het gevaer, waerin het sig door dese ongesteltheit en genoegsaeme anarchie bevond;

dat S.H. vervolgens nadat sig had doen informeren op den tegenwoordigen toestant van saeken, en daer op sig verpligt had gevonden uit cragt van de hooge digniteyten en praeëminente charge, die deselve nú over de geheele Unie (door de wonderlinge bestieringe Godes) was bekledend, te rade was geworden te doen publiceren het navolgende plaecaet hetwelk hij oordeelde te wesen het eenigste middel tot herstellinge der publyque rust en veyligheit.

1 dat de Heeren Staeten sullen behouden haer volle gesag dat haer als wettig vercoren repraesentanten van de souverainiteyt toecoomt;

2 dat de Collegien van de Heeren Ged. en Hof van Justitie sullen blijven in die authoriteyt welke haer volgens haer besworene instructie toecoomt;

3 dat de nedergeregten sullen werden gehoorsaemt door de ingesetenen van haere districten 't geene sij volgens Landsordinantien

[p. 335]

en op bevelen haer van de Hooge overigheit toegesonden verschuldigt sijn te doen;

4 dat de verpagtsmiddelen met Meij laestleden aenvankelijk sullen blijven afgeschaft, dog alle die middelen voor Mey 1748 verschenen sullen werden betaelt door diegeene welke deselve verschuldigt sijn, en in gevalle het geblijk daervan door onbesonnentheit mogte verloren sijn, dat niettemin elk verpligt was na sijn beste kennis sulx te vervorderen;

5 dat alle overige middelen van floreen als andersints sullen moeten werden betaelt en des noods bij middelen van executie ingevordert als bevorens, vermits s' Lands comptoiren anders tot irreparabel naedeel van een oneindig getal ingesetenen, die van haer los en lijfrenten ten grootsten deele bestaen, en tot verloop van de militie, een quaed soo groot dat sulx een verwoestinge over 't geheele Land soude brengen, en de troon van Vrankrijk aenmoedigen om uitvlugten te soeken tegen de praeliminaire vredespointen, en gevolgelijk de stilstant van wapenen, welke nu op 't point is van te expireren, veranderen in hervattinge van de hostiliteyten tot onsen gewissen ondergang;

dat op desen voet herstelt sijnde de publyque authoriteyt sonder welke alles in confusie en straffeloose ongebondentheit moet lopen, Sijn Hoogheit sijn werk sal maeken om alle misslaegen, niet alleen welke door een langheit van tijt ingecropen sijn tegen de goede ordre van regeringe, maer ook welke begaen sijn door persoonen van regeringe in 't misbruiken van Landspenningen of pagtsaeken, of ook hoedanig deselve anders mogten wesen (weg te nemen);

dat ten dien einde een commissie sal werden aengestelt uit de Staten, en hooge Collegie ten overstaen van S.H^t. en aldaer gehoort en geëxamineert alle voorstellen die bij Gecommitteerden uit de breede gemeenten sullen werden ingegeven, en daer op geresolveert ten beste van den Lande;

dat ook een Commissie daer te boven sal werden aengestelt, waervoor sullen beschuldigt en te regte gestelt werden alle persoonen, betigt van misbruik in haer pligt, om bij die commissie gehoort en gevonnist te werden voor soo veele geltboeten betreft, maer soo de straffe verders sig quame uittestrekken als dan souden werden gewesen aen 't hooge hof van Justitie;

dat de Gecom^de in dit extra geval in de resp^e dorpen bij de breede gemeenten gestelt en genomineert sullen voortaen genoemt werden vreedehouders, en dat die haer gedeligeerde twee Gecom^de

[p. 336]

die na Leeuwerden gesonden werden sullen instrueren om soodanige voorstellen te doen als sij oordeelen tot 's Lands beste te dienen;

dat onderwijlen tot soo lange de Lands saeken niet sijn behoorlijk afgedaen geworden, niemant wie hij sij eenige voorstellen sal mogen proponeren in grietenien en steden of eenige dorpen haer particuliere grieven betreffende,

veel min dat sij yts sullen vernieuwen of eenigerhande dadelijkheden gebruiken;

dat een ygelijk eygenaer vrij en onverhindert sal mogen herstellen de schaede die hij in sijn besittingen in dese ongesteltheit van saeken heeft geleden;

dat voorts op het allerstrengste sal werden geprocedeert tegens de soodanige welke eenig het minste exces coomt te plegen tegen de publyque rust en veiligheit, sullen werden geapprehendeert en aen den Hove Prov^l. overgesonden, om te werden gestraft na verdiensten.