Sa wie 't sawat

[p. 184]

24 Dip

Okkerdeis kaam ik jûns let oer de Gerdyk en ik fielde in grutte oanstriid en stek even oan by Jouke van der Zee. Mar dat kin net mear, Jouke is allang wei. Lykwols ha 'k dêr even stil stien en him betocht.

Ik sprek no fan ryklik 35 jier lyn. Wy wennen op 'e Gerdyk en ik hie myn wurk op it Feen op de redaksje fan de Friese Koerier. It Feen wolle jo sa gau as it kin wer wei, ik yn elk gefal al. Dat slagge net altiten, it waard wol ris alve oere jûns. Dan kaam ik yn myn Fiatsje 600 op 'e Gerdyk oan en wie Jouke ingevolge de gemeentelijke verordening op it horeca-bedrijf artikel safolle al ticht.

Jo moasten dan even op skerp stean. Stie Hâns de Jong der mei syn slûfke kopij op de lêste bus nei it Feen te wachtsjen (hy levere doe foar de Koerier behalven waarberjochten ek televisyresinsjes) dan wie 't yn oarder, want dan hie de plysje-kontrôle west. Ik koe dan frijmoedich op 'e doar klopje, Jouke skode it gerdyn fansiden, seach wa't it wie en die de skoattels fan 'e doar. Dan sieten wy noch in skoftsje noflik. Jouke syn frou waarme de gehaktballen op. Gjin gehakt út in blik of sa, mar echte ballen fan krapoan in heal pûn út de slachterij fan buorman Rikele. Wy krigen der Bearenburch by út de fjouwerkante flesse fan Gerard Brons. En al wer: net it slappe likeurke dat Boomsma op 't heden ûnder de selde namme op 'e merk bringt, mar oprjochte Bearenburch. In kenmerk fan echte Bearenburch is dat it by it earste priuwke wat sear docht yn de mûle, bekjelûkersdrank dus. It wurdt pas nei de tredde lekker, mar dan is 't ek gauris net mear te hâlden. Dy eigenskip hie dus de medicinale Bearenburch fan

[p. 185]

Brons. De gehaktbal smakke dan noch better.

Ik ha der mar net oanstutsen, it ferline fine jo dochs net werom.

Dêrnei kaam ik oer de brêge dêr't yn de slûs it wetter troch it rinket brûze en och hearken dêr wie 't al wer sa. Mannich kear ha 'k dêr nachts stien te harkjen en it wol my wol oan dat guon minsken de oanstriid net bedimje kinne en yn sa'n slûskolk springe. Door de duisternis misleid en jammerlijk verdronken, stie der dan letter yn 'e krante. Want in selsmoard wie gjin nijs, dat is te sizzen, it wie wol nijs, mar men hold it stil. Letter hie de journalistyk in oare formule: onder raadselachtige omstandigheden verdronken. Dan wisten jo it wol. Ik woe wol ris witte hoefolle minsken yn de lêste hûndert jier op jammerlijke wijze of ûnder raadselachtige omstandigheden yn Fryske slûskolken om it libben kaam binne. Mar goed, soks kin altiten noch. Dat ik gyng even oan by Pyt de Vries, it wie al nei tolven, mar dat let hjoed de dei net mear. Ik ha heard dat der yn it ramt fan de teloargong fan noarmen en wearden op 't heden heulendal gjin slutingstiden mear binne.

Pyt de Vries wie yndertiid de jongste kastelein fan 'e Gerdyk en ik kaam der net sa faak, want hy hie der in bar by mei lûde muzyk. Letter is er wizer wurden en hat er dy bar ôfskaft. Foardat hy it spul oerkrige, wie it it Flora-theater, want de boppeseal wie bioskoop. Dêr seagen wy as opslûpen jonges dy suver skokkende neo-realistise Italiaanse films lykas Fietsendieven, Bittere Rijst, dat genre.

Yn it Flora-theater wie it rêstich en smuk. Dêr tocht de eksploitant Wiegersma wol om. It wie eins menear Wiegersma, in langliddige en minlik glimkjende man, mar foar ús o sa streng. Hy stie yn 'e doar, seach de jongesbank oer en dan woenen wy wol om lyk. As wy nei ôfrin noch in gûne oer hienen en wy woenen yn it kafee ûnder de bioskoopseal wat drinke dan bepaalde mefrou Wiegersma wat wy ha moch-

[p. 186]

ten: wat alkoholfrij suertsjewetter of in licht citroentsje, bessentsje of fladderakje. En net mear as twa. Bier krigen wy net, dan moasten jo leau ik wol achttjin jier wêze.

Doe't ik troud en wol op 'e Gerdyk wenne, wie de bioskoop der allang út. En Pyt is yntusken in achtenearre kafeehâlder wurden mei in deeglik restaurant anneks hotelakkommodaasje.

No goed, ik stuts dus even oan. En dêr siet Jille Bodzinga. ‘Och heden, binne jo der ek noch?’

‘Ja, en jo ek, sjoch ik wol.’

Soks wie mar moai, dat wy der beide noch wienen.

Wêr kin ik Jille fan? Wel, dat kaam troch syn heit, Bouke Bodzinga. Yn de jierren sechtich wenne er yn it bejaardensintrum de Miente op 'e Gerdyk. Dêr siet er as grammitich anarchist syn maatskippy-visy te ferkundigjen, mar nimmen harke nei him behalven ik. Ik ha der mannich ferhaal fan oerholden. Hy hie it oer Geart as er Geart van der Zwaag bedoelde, de man fan de Friesche Volkspartij. Hy spriek fan Dommela as er it hie oer Ferdinand Domela Nieuwenhuis, hy sitearde út dy syn boek Van Christen tot anarchist en hy hie de wurken fan Multatuli op 'e bedsplanke stean. Op de ruggen der Javanen... Noait in Javaan sjoen, mar hy wie wol solidair. As der jild komme moast foar dy koloniale slachtoffers, dan joech er in kwartsje, al moast de eigen hûshâlding it ek belije. Hy wie ek tsjin 'e drank. Drinkende arbeiders denken niet, denkende arbeiders drinken niet, wie syn sizzen.

As ik Bouke Bodzinga siet út te kloarkjen, kaam soan Jille gauris te kontrolearen. Jille die net oan polityk en hy mocht ek graach drank. Heit en soan hingen inoar altiten yn 'e bek. Heit: Do ûnferstân, soan: Do âlde gek. Sa gyng dat. By de kremaasje fan Bouke, in pear jier letter, wienen se it lykwols iens. Heit wie frije socialist, sei Jille tsjin de muzykman fan it krematoarium. De Internationale dus, sei dy. Om de blik-

[p. 187]

sem net, sei Jille, it Marianne-liet. Doe hat er dy man útlein dat der in wrâld ferskil is tusken in anarchist en in socialist, mar it kaam net oer. En it Marianne-liet hienen se net. It is úteinlik de Wâldsang wurden. Ek moai, sei Jille.

Neitiid ha ik Jille út it each ferlern. En dêr siet er dus de jûns oan 'e stamtafel by Pyt de Vries. Hy sei: ‘Jo ha mear leard as ik.’

Sa begjint it gauris as se in slokje op ha, ik ûntken it net iens mear. Ik wit wat langer wat minder, bytiden begryp ik der neat fan, mar ik knik befêstigjend, want dan ha wy dat mar hân.

‘Witte jo wat in dip is? Ho, it wie even oars, in gigantise dip.’

‘Wakker itselde as in depressy, net fan it waar mar almeast fan de minslike geast. En dan is 't op 't heden al gau gigantys, hoewolt it in pear jier lyn noch ta koe mei ûntsettend. Mar it is sa, as jo in gigantise dip ha, dan ha jo gewoan jo slinger net. Sizze jo dat lêste lykwols by de dokter, dan stjoert er jo nei hûs, mar ha jo in gigantise dip dan krije jo in ferwiisbriefke foar de psychiater of jo meie nei it Riagg ta,’ dosearde ik rûchwei. Foar neiere ynformaasje, ek wol info neamd, ferwiisde ik him nei Renee Diekstra, de dr. Zielknijper fan de Ljouwerter Krante dy't der alle wiken o sokke moaie en besteklike stikken oer skriuwt.

Jille sei: ‘Soa, no ja, dat hie 'k al sa'n bytsje foar it ferstân. Mar it giet dus oer de jonge fan ús Klaas. Alle wiken komt er by my, want dan is it jild op. Hat pake ek in tsientsje foar my, want myn brommer stiet droech. Hy is op 'e ambachtsskoalle, it hjit hjoed de dei wat oars, leau ik. In jier as sechtjin sil er no wêze, mar hy hat alles. In brommer, in gitaar, in grammefoan mei platen en c.d's, hy hat op skoalreiske nei Ingelân west, jo kinne it sa raar net betinke of hy hat it belibbe. Mar altiten ûntefreden. Stinne en krimmeneare, oars docht er net. En dêr kin 'k net oer, hèn.

[p. 188]

Dêr kaam er fan 'e middei by my. Pake, kin 'k ek fiifentweintich gûne fan pake krije? Wêr is 't foar, sei 'k. No, it wie dan foar in popfestival yn Thialf op It Feen. Hie it no sa west dat er bensine ha moast foar de brommer om nei de faam ta, dan hied er fiifentweintich gûne fan my krigen. Ik wit wol, wy gyngen op 'e fyts nei de faam en dat koste neat, mar it is in oare tiid. Mar sa'n popfestival is ûnnut, wier of net. Ik sei: Nee, dat krijst diskear net. Doe waard er noartsk. Ik sei: Jonkje, no moatst even goed harkje. Mar hy liet my net iens útprate. Hy sei: Pake, hoe earm as jim it as bern hienen en dat jim jûns mei in rauwe koalraap op bêd moasten en sa, dat ferhaal ha 'k al tsien kear heard. En dat jo mei sechtjin gjin Nikes hienen mar klompen en dat jo earste âld fyts in ryksdaalder koste en dat jo doe al tweintich jier wienen en gean sa mar troch, al dy ferhalen fan pake dat kin 'k no krekt even net ha. Sorry, it wurdt my op dit stuit even tefolle. Want dat hat pake fansels net yn 'e gaten, mar ik sit even yn in gigantise dip.’

Jille liet de holle op it boarst sakje en woe noch in slokje ha. ‘En wat ha jo doe dien, Jille?’

Jille sei: ‘It hie net moatten, it is my slim yn 'e wei, dêrom sit ik hjir ek even langer as oars. Mar it wie my oer, ik waard dûm. Dat ik ha him in gigantise dip oan 'e kop jûn.’