Sint Servaes legende
(1976)–Hendrik van Veldeke[p. 108] | |
Tweede boek
Hebdi nu wale vernomen
Die heilige sinte Seruaes,
Ende wie gedaen* sijn leuen was
5
Ende wie dat hi eyn eynde nam,
Nu verneemt wiet daer nae quam.
Doen dat gheschiet was altehant,
Die hunen voeren doer die lant+
Mit heercracht alsoe beraden*
10
Dat sij groten scade daden.
Attila ende die sijne°
Sij besatten* agrippijne
Dat Collen° sent ghenant waert.
Doen quamen daer ane der vaert*
Die god daer gheweechde*.
Die versloeghense alle ghemeyne,
Sij en spaerdenter egheyne,
Allen dat sij daer vonden.
20
Sij te stoerden* ouch nae dien stonden
Tongheren, die meere*.
Wie rijck* dat sij weere,
Sij moeste ommer* verstuert wesen.
Sij en lieten nyemant ghenesen*
25
Der keersten die sy vynghen;
Groot jamer* sij beghinghen
Ane wijue ende ane manne.
Te metze voeren sij van danne
Soe sijs best consten gheramen*.
30
Te metze sij doen quamen
Die coninck mit sijnen knechten
| |
[p. 109] | |
Opten paeschauont rechte.
Metze dat sij doen besaten°.
Des ontsaghen sij sich vtermaten
35
Die daer waren bynnen.
Sij en mochtens doch nijet ghewynnen,
Des heydenen Conincks holden*
Wie gherne dat sij wolden.
Wennen die heerlike veste.+
40
Doen bedachten sij sich int leste,
Doen hon des leghers* verdroet:
Des was haer torne voele groot
Beide vroech ende spade
Sij woerden des te rade
45
Dat sij rumen* wolden.
Doen sij danne varen solden
Die ouele nae ghebeuren
Doen vielen der stat mueren,
Poerten ende toerne.
50
Dat saghen die hunen gherne.
Doen die muere laghen ter neder
Doe en sat* sich daer nyement weder,
Egheyn keersten, ter weere.
Doen voer dat heyden heere.
55
In die stat balde
Ende sloeghen jonghe ende alde.
Doen sij ghewonnen die ouerhant°
Daer en bleyff nyet onuerbrant
Sonder sinte steffens huys:
60
Dat behoede seluer jhesus°
Want sinte stephanus bloet
Was daer bynnen behoet
Ter eeren sinte Steffaen°.
Men sachen opten choer staen
65
Daer hi tfuyr werde
Ende den choer daer mit gheneerde*.
Doen metze dus verstoert waert
Te riemes namen sij haer vaert.
| |
[p. 110] | |
70
Wat sijs vonden onderweghen
Dat roufden sij ende namen.
Doen sij te riemes quamen
Toe den seluen stonden
Den duuel sij daer vonden
75
Die ghenant is sathan.
Dien saghen sij op die porte staen.
Der hunen hij daer beyde,
In die stat hijse leyde
Te dien seluen stonden.
80
Sij versloeghent all dat sij daer vonden
Man, wijff ende kint,
Sij en spaerden nyemant sent
Want haer wille voert ghinck.
Die martilie* van hon ontfinck
85
Die heilighe Sinte Nychaes°
Die doen daer busscop was
Ende eyne maghet, hiet entropia,
Die waert mit hoem verslaghen dae.
Doen sij dae den seghe namen
90
Te troys sij daer nae quamen.
Doen sij daer quamen voren
Doen stont daer bouen den mueren
Die busscop sinte lupus,
Bouen die porte in eyn waeckhuys*.
95
Doen Attila daer toe reyt
Ghewapent mit scaren breyt,
Mit scaren ongherechten°,
Die den gods knechten+
Daden mennich onghemach -
100
Lupus den coninck toe sprach
Den ouelen manne toe:
Heer wat koninck bistu
Dattu die keerstene vaes*
Ende vanghes ende slaes
105
Ende soe te woestes* onse lant?
Doen antwoerde die coninck te hant:
‘Ich ben attila, gods vleghel*,
| |
[p. 111] | |
Ende sijn gheysel ende sleghel*.
Wie bistu? Waer toe vraechs duys?’
110
Doen antworde hem sinte lupus,
Eyn heylich busscop ende gherecht,
Hij sprack: ‘ich ben eyn gods knecht
Ende ben ihesum onderdaen.’
‘Soe mocht dich wale mijne gheysel slaen,’
115
Sprack attila die° bodelinghes son;
‘Doen° mich de porten op doen
Soe laet ich dich huden syen,
Wiltu der waerheit ghien*,
Wie der gods vleghel kan
120
Derschen* wijff ende man.’
Der busscop leystede* sijne bede:
Die poerte men hem op* dede
Hi liet den Coninck° in riden.
Doen waert daer te dien tijden
125
Soe duyster ouer alle die stat
In allen eynden - voerwaer wet* dat -
Daer buten waest scoen dach,
Daer bynnen doncker als die nacht.
130
Dat dede god mit sijnre cracht
Diet herde wael doen mocht.
Den hunen, hon docht
In beiden siden der straten
Soe duyster vtermaten
135
Vanden groten duysternisse
Dat sij waenden - des sijt ghewisse -
Dattet waren hoghe mueren.
Vuter stadt sij voeren
Als sy daer in quamen
140
Dat sij daer nyet en namen
Noch daer nyet en mochten ghescaden:
God en wouds nyet ghestaden*;
Het behuede der gods soen
Doer eer sinte lupoen
145
Ende doer des heilighen mans bede
Die hij decke tot gode dede.
| |
[p. 112] | |
Attila voer van danne
Toe hant mit sijnen mannen.
Die stadt lieten sij staen
150
Der god ghenade hadde ghedaen
Voer den Coninck heiden.
Doen waert dat heer gesceyden
Daer sij yet moechten ghewynnen
155
Daer sij sich mit generden*.
Sij branden ende sij heerden*,
Nyemant sij en verdroeghen*,
Sij quelden ende sij sloeghen+
Beide man ende wijff,
160
Seer quelden sij hon den lijff,
Die gods vermalendiede;
Heilighe lude ende ghewijede
Alse oft beesten weeren;
165
Sij sloeghense ende worpen
Inden ghore* achter dorpen;
Sij verwoesten° alt lant,
Sij en lieten nyet ongebrant
Sonder triecht daer sinte Seruaes
170
Die helighe man begrauen was:
Dat bescheermde onse heer ihesus;
Ende te metze dat gods huys
Dat sij onuerbrant lieten staen:
Dat bescheermde sinte steffaen;
175
Ende troys die stat
Die sinte lupus gode verbat*:
Des moesten sij ghenyeten*
Dat sijt mit vreden lieten;
Dat was ane* haren danck
Die hunen waren doe balt*
Want sij hadden die ghewalt
Dat sij voele quaets daden.
| |
[p. 113] | |
Sij waren alsoe beraden*
185
Dat gheweldelijck sij mit scharen
Ouer alle die werelt wolden varen
Ende alle die werelt woude dwinghen.
Des en woude god nyet ghehenghen*
190
Doent heme tijt dochte
Doen hadde hijs schier wandel* ghedoen
Als ghi hier nae sult verstoen
Ende als ich uch wale ghesegghen can:
Het hadde der Coninck karleman
195
Ghesament volcks ende coninck puppijn
Daer was mit hoem, der sone sijn,
Ende voert alle gemeynlijck
Die voersten van vrancrike
Die sich satten* ter were
200
Mitten alre meysten* heere
Dat sij doen gheleysten* mochten.
Weder* die hunen sij vochten
Daer mennich man den lijff verloes.
Die hunen bleuen segheloes.
205
Der hunen was doe eyn groot ghetall
Die doe verslaghen woerden all
Ende ter doot ghebracht mit slaghen:
Des en hoerde ich nye gheclaghen.
God dien gaff men die eer.
210
Doen waert daer vernedert seer
Attelens ouermoet.
Het en was nye doer sijn goet
Want hijs eyn quaet eynde nam;
215
Want edt* compt decke alsoe:
Die sich verheffet alte hoe*
Hij valt decke onsachte neder.
Nu neemen wij onse reden weder
Ende segghen die waerheit.
Ghecrenct* ouer alle gallia.
Voele langhe duerde dit daer na,
| |
[p. 114] | |
Nae der hunnen heer vaert,
Dat nye te Tongheren° en waert
225
Eynich busscop ghecoren
Sent dat der gods toren
Soe haert ouer hon gheganghen was.
Dat selue datter doe ghenas*
Achter den lande wijde
230
Die waren in denen tijde -
Busscoppen ende gheleerde,
Gheordende ende bekeerde,
Keersten priesters ende leeraer -
En doersten openbaer
235
In die werelt nyet wesen;
Want sij en mochten nyet ghenesen*
Doer die ongherechte diet*:
Sij en lietense mit vreden nyet
Ende sloeghense ende woesten*
240
Dat sij sich berghen moesten
In dat eynode* ende in die holen;
Sij moesten armoede dolen*
Mit dage ende mit nachte -
Want° dat god bedachte
245
Dat hem begonde te erbermen
Dat yamer vanden armen.
Doen des gode dochte tijt,
Die ommer sij gebenedijt,
Te troest* hij doen sande
250
Den luden vanden lande
In dat busdom van Tongheren+
Den meysterloesen jongheren.
Die thouft waren der kerken
Sij begonsten doen te merken
255
Dat die goede sinte Seruaes
In groter werdicheiden* was
Ende sterckte die keerstenheit
Ende dat hem god sijnen arbeit
Te romen soe wale vergalt
260
Doen hem sinte peter° die ghewalt
Mitten slotel doen gaff.
| |
[p. 115] | |
Sij begonsten te versoeken* sijn graff,
Sijn gods huys sij eerden,
Haren vlijt sij daer toe keerden:
265
Mit trouwen sij dat daden.
Sinte Seruaes dat sij baden,
Den heilighen voersprekere,
Dat hij haer bode were
Te gode van hiemelrike
270
Dat hij ghenadelike
Haer noet bekende
Ende vrede onder hon sende
Want hijt wale vermochte te doen.
Sij baden sinte Seruacium
275
Dat hijs bode* weer
Tot gode onsen lieuen heer
Dat hij doer gods ontfermicheit
Stillen woude haer grote leyt.
Doen sij des begonden
280
Doen was te dien stonden
Groet volck te triecht comen+
Want sij hadden vernomen*
Sinte Seruaes hoechtijde.
Doen quamen sij verre ende wijde
285
Ouer verre ende ouer nae.
Sij dienden sinte Seruaes al dae
Mit groten oetmoede,
Mit alrehande goede,
Mit menghen goeden ghewerke*
290
Mede te zieren sijne kerke,
Mit waken ende mit ghebede.
Eyn schoon teyken doen god dede
Diet wale vermochte te doen,
Hij eerde sinte Seruacium;
295
Doen waert verhoecht sinte Seruaes:
Des auonts doent bedemet* was
Ende verganghen was der dach
Gods ghewalt* men doe sach:
In die kerke te Triecht°
300
Daer scheyn eyn scoen hiemels liecht
| |
[p. 116] | |
Vreyselijck ende claer
Meerre dan die sonne waer
Den blixeme ghelijck.
Doen woude god sekerlike
305
Sinte Seruaese gesterken.
Doer dat daeck vander kerken
Scheynt oft waer doer tghelas.
Eynre suylen edt* ghelijck was
Gloyende van viere.
310
Dat liecht was herde diere*.
Daer scheyn die grote gods macht:
Dat liecht duerde alle die nacht+
Dat men wale daer af ghesach
Went des morghens op den dach
315
Vroech te mettentijde
Doen die ghebenedijde
God van hiemel wolde
Eren sijnen holde
Seruacium den werden.
320
Dat liecht scheyn van der eerde
Op totten hiemel hoe*.
Des waren alle te samen vroe
Die keerstene die dat saghen
Die in haren ghebede dae laghen
325
Off stonden off saten;
Haers rouwen sij vergaten,
Gheystelike sij sich ghetroesten,
Sij loefden gode den hoechsten
Mit ymmen* ende mit sanghe
330
Allen die nacht langhe
Dat sij nyet en sliepen.
Gode sij aen riepen,
Sij baden sinte Seruacium
Dat hij haer boetscap woude doen
335
Ende voer gode brynghen
Ende hij hon woude verdynghen*,
Die ghenadighe sinte Seruaes,
Die des voer gode werdich was
Dat hijne alsoe eerde
340
Ende sijnen loff ermeerde*,
Alsullich teyken doer hem dede.
| |
[p. 117] | |
Doen verhoerde god haer bede+
Voele ghenadelike:
Hij sande in eertrike
345
Vroude* ghenade ende vrede.
Doen ghinck die nyemaer ende die rede
Achter lande wijde
Dat god in dien tijde
Sinte seruaes dus grotelijck eerde.
350
Mennich mensche sich doe bekeerde.
Dat die goede sinte Seruaes
Aldus seer gheeert was,
Dat benijde der boese gheyst
Die des quaets sich vrouwet meyst,
355
Die den heiligen man Job° bekoerde
Doen hij heme te stoerde*
Sijn ghesonde ende sijn goet;
Maer sijnen stadighen moet
En mochte hij nyet vererren*
360
Noch ter zielen ghewerren*.
Hij woude ouch sinte Seruaese schaden.
Des en woude god nyet gestaden*
Anders dan hij dat dack
Van sinte Seruaes monster brack,
365
Vander holtenre* kerken,
Die burgher ende die dyenstman*.
Die ontdecte* Sathan.
Dat daeck werp hij ter neder.
370
Eert ghedeckt waert weder
Soe was leden mennich dach.
Op sinte seruaes graff:
Al was dat daeck gheuallen aff
375
God bescermet daer bouen.
Des is hij wale te louen
Dat hijs soe goede waer nam
Dat daer ynne nyet en quam
Des reghens eynich traen*.
380
Des liet ment onghedeckt staen.
| |
[p. 118] | |
Dat° god daer mede wolde
Sterken sijnen holde
Dat was al openbaer.
Des ghinck die nyemaer
385
Achter lande verre ende wijde
Doen viel inden seluen tijde
Eyn znee° eyselijck ende groot
Des menghen armen man verdroet:
Hi lach meer dan knyes hoe.
390
Doen bescheermde god alsoe
Sinte seruaes sijn graff
Daer hij dat liecht ouer gaff:
Daer op en viell des snees nyet*.
Dat woude god diet beriet
395
Dat men des morghens wale sach
Wie hoghe dat der snee lach
Inden lande ouer all
Ouer berch ende ouer dall
Sonder ane die stat* alleyne
400
Daer der busscop reyne
Ter eerden bestaet* was,
Die salighe sinte Seruaes,+
Doer den welken dat god dede
Dat teyken ane der seluer stede*
405
Ende ander te mengher tijt.
Des moet god sijn ghebenedijt.
Het en is mich nyet wale cont
Hoe langhe dat dit lant sto(nt)°
In dolinghen*, des neempt goem,
410
Ende dat tot denen busdome
Egheyn busscop en waert vercoren
Dat sinte Seruaes hadde daer te voren.
Soe langhe dat eyne consilie waert
415
Te orliens, dat wolde god;
Dat was sijn wille ende sijn gebot
Dat ment beriet ende began.
Daer quam mennich heilich man
Doer trouwe ende doer gherechticheit.
| |
[p. 119] | |
420
Des die heilighe keerstenheit
Soe seer was verstoert
Als ghij hier voer hebt ghehoert.
Sij woerden des te rade
Wat men best daer mit dade
425
Nae soe ghedanen dinghen;
Sy spraken sonderlynghen,
Die meystere mitten jongheren,
Om dat busdome van tongheren
Dat langhe sonder busscop was
430
Dae der goede sinte Seruaes
Voertijts danne was verdreuen.
Des waest onberaden bleuen.+
Dat was eyn alte boesen raet
Ende eyne grote misdaet
435
Die ane hem was ghedaen.
Soe en doerstes nyemant daer bestaen
Die daer busscop wolde sijn,
Dat daer langhe was anschijn*.
Doen sij god woude vereynen
440
Doen sande* hon god alle gemeyne,
Den heiligen luden in haren moet,
Dat hon allen dochte goet,
Te triecht, daer sinte Seruaes
Ter eerden bestaet* was,
445
Dat al daer dat busdom° weer;
Want heme die tongherere
Doer haer boesheit verdreuen
Dien hon god hadde ghegheuen
Ende hon te trooste was ghegheuen°
450
Ende die hon te troost was comen;
Dat sij sich seluen hadden benomen
Die busscoplike heerlijcheit,
Ende triecht hadde die werdicheit
Daer sinte Seruaes gebeynte lach
455
Ende daer men gods teyken sach.
Dat dae° der stoele waer
Dat waert openbaer
| |
[p. 120] | |
Doen koes men eynen busscoff
460
Daer nye egheyn en was te voren.+
Daer waert teynen busscop ghecoren
Agricolus, eyn heylich man,
Dies daer alre eerst began.
Doen dat busdom waert beuolen
465
Den heilighen man agricolen
Dient god woude gheuen
Doen berichte hijt alle sijn leuen.
Die keerken dat hij stichtede;
Dat busdom hij berichtede*
470
Mit keersteliken werken;
Inden dienst der heiliger kerken
Leyt* hij gherne den arbeit.
Hi was inder werdicheit*
Dat hij dat monster* deckede weder
475
Daert dake aff was gheuallen neder
Ende vervuylt ende verloren,
Dat nyemant daer te voeren
Nyemant en deckte voer hij daer quam
Want hoem die eer wale betam.
Dat busdom eyn° heilich man
Die was gheheiten maximijn;
Des mochte god gheloeft sijn.
Nae hem was desumatus
485
Ende nae heme resumatus
Ende daer nae eyn, hiet supplicijn
Ende eyn, quyrillus, die naecome* sijn
Die busscop was ten gods huys,+
Nae hem quam Eutherius°
490
Ende falco daer nae.
Sent waren busscoppen dae
Eucharius ende domiciane
Die gode waren onderdane;
Daer nae quam sinte monulf
495
Ende nae hem sinte Gondulff°,
| |
[p. 121] | |
Die heilighe ende die meere,
Dat* lanck te segghen weere
Van hare werdicheide
Ende all mitter waerheide,
500
Als men in hare legenden siet.
Wij en moghens alle gheseggen nyet.
Ouch en sal ment all nyet laten:
Wij soelen nae der maten
Tot gheisteliken werken;
Hi stichtede die eerste kerke
Die te ludick ye* gemaect waert;
Want hij decke voer die vaert
510
Tusschen triecht ende dynant.
Daer was sijne erue ende sijn lant.
Heerscap ende rijckdom,
Dat gaff hi al sinte Seruacium
Dien hijs wale gonde.
515
Doen hij mochte ende conde
Soe vermeerde hij heme sijne rijcheit.+
Eyns daechs doen hij daer leyt*
Tusschen triecht ende dynant,
Onderweghen hij daer vant
520
Eyne cleyne ghehochte*
Dat heme scone dochte,
Dat ghehochte hiet legia.
Die heer dede maken da
Eyne kerke ende vryen*,
525
Beureden* ende wijen
Den gods onderdanen
Sinte Cosme° ende damianen,
Dat beriet monulf die gods knecht.
Seder waert sinte lambrecht
530
Ghemartelt ane der seluer stede*.
Daer waert die stat* geheylicht mede
Mit sijnen heilighen bloede.
Dat vergalt hem god der goede.
Die heilighe sinte monulphus
535
Berichtede wale sijn gods huys.
Des heeft hij loen ende danck.
| |
[p. 122] | |
Het waer te segghen alte lanck
Die goede werck die hij beghinck*
Des hij van gode den loen ontfinck.
540
Dat wij hebben wael vernomen -
Ende sijne heilighe nae comen°
Perpetuus ende Euergijs°
Heilighe busscopen ende wijs
545
Ende sinte Remakele, eyn heilich man,
Ende die heilighe sinte theodart
Die ouch ghemartielijt waert,
Die heilighe ende die meere,
Ende ouch die mertelere,
550
Die werdighe sinte lambrecht
Ende nae hoem sinte hubrecht
Die dat busdom van triecht nam*.
Dat was der leste die daer quam°.
Daer nae ouer mennich iaer
555
Ich en weyt wie lange, dats waer,
Dat sinte Seruaes waert erhauen*
Te triecht daer hi was begrauen
Als ich die waerheit vernam.
Nu hoert wie dat daer toe quam
560
Dat hij doen erhauen waert:
Karle hadde eyn heer vaert
Ghemaect mit goeden staden*
Op die heyden die heme daden
Wedermoet* ende onghemack,
565
Des hij sich deckwijle op hon wrack
Dattet hem dede stade*,
Dat sij namen groten schade
In storme ende in strijde.
Des quam hij teynen tijde
570
In eyne verueerlike noet
Ende in groter vreysen vander doot,
Want hij was in eyn lant
Daer hi der heydene voele vant+
Soe onghetallijck bouen maten.
575
Hij en mochtes doch nyet laten,
| |
[p. 123] | |
Hij en settede sich ter weere.
Ende dat heydensche heere
Des was vtermaten vele
580
Ende dat hij sorghe ende anxte ghewan:
Die heyden hadden wale .XX. man
Altoes teghen eynen den sijnen.
Doen wolde god laten schijnen
Sijne godlijke macht:
585
Karle daer den seghe vacht*
Soe datten god verloeste
Ende die keersten vertroeste.
Daer toe halp hem sinte Seruaes
Des hoechijt dat des daechs was.
590
Doen karle die coninck rijck
Herde oetmoedelike
Des daichs in gods dienste dede
Sijne offerande ende sijne ghebede
Ter eeren gods ende sijnen druyt*,
595
Soe gheboet hij ouerluyt
Den kerstenen alle ghemeyne
Dat sij den busscop reyne
Loefden ende eerden
Ende haren vlijte daer toe keerden
600
Dat sij heme eer daden,
Des waren sij saen beraden+
Want hon des noet was.
Ende die goede sinte Seruaes
Van gode hadde die ghewalt
605
Dat hijt hon wale vergalt
Want sij den seghe namen
Ende mit eeren danne quamen.
Doen coninck karle ende sijne man
Den seghe dae alsoe ghewan
610
Daer hem god dede ghenade
Doen waert hij des te rade
Dat hij sijne boden sande
| |
[p. 124] | |
In vranckrijke tot sijnen lande.
Doe hem god loeste vuter noet
615
Den busscoppen hijt ontboet*
Clercken ende gheleerden,
Abden ende bekeerden.
Mit goeden trouwen hij dat dede
Ende bat hon mit soeter bede,
620
Den heren van vranckrike,
Ende ontboet* hon vriendelike
Wie dat heme erganghen* was,
Datten god ende sinte seruaes
Vuter sorghen verloeste
625
Ende ghenadeliken trooste.
Hij ontboet* hon sijne holde
Op dat hon god gheuen wolde
Ter zielen dat ewich liecht,
Dat sij voeren te triecht
630
Ende sinte Seruaes den werden
Verhieuen vuter eerden+
Ende hoechden* ende eerden
Ende sijnen loff vermeerden
Want hoem die eer wale betam°
635
Ende hij heme te hulpen quam
Doen hoem des noet was;
Want hem der goede sinte seruaes
Vuter sorghen verloeste
Wijseliken hijt bedachte.
640
Dat karle gheboden* hadde soe
Des waren die keersten voele vroe.
Doen ghinck die nyemaer
Achter* lande openbaer
In mengher stat, daer ment vernam.
645
Doen die meer volquam*
In vranckrike tot parijs
Doen voer° eyn busscop, hiet willegijs,
Willich tot allen goede:
Hij was des te moede*
650
Dat hij wolde varen* daer
Te triecht ende neemen waer
| |
[p. 125] | |
Die gheystelike voerste*
Off yet daer gheborste*
Dat der kerken messtonde*,
655
Dat hijs sich onderwonde
Ende hijt beteren dede.
Doen voer die busscop ter stede
Te sinte seruaes mitter vaert
660
Eyn kostelike Cyborye*
Doer die ewighe glorie.
Dat chierde die gods holde
Mit syluer ende mit golde;
Daer aen was mennich edel steyn;
665
Dat werck luchde* ende scheyn
Alsoe liecht ende alsoe claer
Als oft eyn spieghel waer
Bouen sinte Seruaes graff,
Dies hoem goeden raet gaff.
670
Dat wolde god ende sinte Seruaes.
Doen die busscop willigis dae was
Gods wille hij vernam:
Eyn alt man tot hem quam
In sijnen vysione
675
Tot hem sprack hij scone:
‘Verneeme mich’, sprack hi, ‘gods knecht,
Het sall dich duncken onrecht
Dat sinte Seruaes die werde
Ligghet onder die eerde
680
Aldus langhe hij* te triecht,
Die soe claer is ende soe liecht
Voer gode in hiemelrike.
Dat segghe ich dy ghewaerlike.
Willigis die gherechte
685
Ende° sinte hubrechte
Die busscop was inder stat
Raet ende hulpe hij hem bat.+
Des was sinte hubrecht vroe
Wanttet hem ouch alsoe
| |
[p. 126] | |
Doen hijt ouch van hoem vernam
Doen beuyelt hem des te bat.
Den luden gheboet hij dat,
Dat sij sich reynichden daer teghen,
Ende daer toe wolde gheraden.
Sijn ghebod sij doen daden.
Doen men die meer vernam
Groot volck te triecht quam
700
Beide wijff ende man.
Gheystelijck mens began
Soe men godlijckste* mochte.
Sinte Seruaes men doe sochte
Mit groter oetmoede
705
Ende mit groten goede.
Sij deden mit deuocien° ende mit ynnicheiden
Tot gode waert haer ghebede;
Sij loefden gode langhe
Mit ymnen ende mit sanghe
710
Die sij vroliken aen hoeuen.
Syn graff sij ontgroeuen
Daer sinte Seruaes eerst was begrauen,
Des en wisten sij nyet doch,
715
Sij waenden dat hij daer laghe noch,+
Die grote heer sinte Seruaes.
Voele scone die stat* was:
Sij was ghestuelt* bynnen
Voele scoen in vier synnen*,
720
Als men wale doe ghesach,
Daer dat heilichdom op lach
Dat van tongheren was comen,
Dat sinte Seruaes hadde ghenomen,
Die ghewaer* gods holde,
725
Cassen mitten golde
Ende mit siluer beslaghen
Die hi danne dede draghen.
| |
[p. 127] | |
Inden midden saghen sij staen
Eynen sarck* wael ghedaen
730
Van marberen steyne.
Sij waenden dat die reyne
Seruacius laghe daer ynne.
Mit gheysteliken synne
Sij vroudens* sich alle te samen.
735
Sij droeghenten danne in gods namen,
Sij sattenten all openbaer
Bij den hoghen altaer,
Die ghetrouwe gods dienst man°.
Sij en besaghens nyet nochtan
740
Noch en sattens opten altaer nyet
Des hon die vrese nyet en ryet;
Sij waren alsoe beraden
Dat sij gods dienste eer* daden,
745
Sij offerden talre eerste
Ons heeren vleysche ende sijn bloet.
Haer gheloeue was soe goet
Dat sijt alsoe aen vynghen.
Doen sij daer toe ghynghen
750
Ende ontdeckten dien sarcke
Sij vleeden gode starke
Te dien seluen stonden°.
Doen sij daer nyet en vonden
Seruacium den reynen
755
Doen was daer groot weynen
Ende yamer vtermaten.
Dat en consten sij nyet ghelaten.
Seer sij sich mestroosten,
Sij claechdent gode den hoechsten
760
Arme ende rijke.
Sij waenden sekerlijke
Dat sinte° Seruaes die meere
Hon dae ghestolen weere.
Die rouwe ghinck hon voele na*.
765
Doen was groten yamer da.
| |
[p. 128] | |
Beide man ende wijff
Mit rouwen quelden sij haer lijff,
Des men waele gheloeuen mach.
Sij vasten alle den dach
770
Mit yamer ende mit rouwen,
Mit onsteliker* trouwen.
Groten yamer sij maecten;
Alle die nacht sij waecten+
Doen ander lude sliepen°.
775
Gode sij decke aen riepen
Die rouwighe van maestriecht.
Sij hadden haers herten liecht
Ende haer vroude verloren
Die sij hadden daer te voren.
Wale tot ouer myddernacht.
Omtrent des eersten hanen crayt*
Doen vondense eynen goeden raet,
Sinte Seruaes holden:
785
Dat sijne soeken solden
In eynre andere stede*.
God wolde dat men dat dede
Inden seluen gods huys
Daer hem sinte monulphus
790
Gheleyt hadden ende beuolen*.
Dat was hon allen doen verholen.
Eer sij dat vernamen
Ten graue sij doen quamen.
Haer gebet sij spraken.
795
Doen sij dat graff op braken
Doen quam eyn soe soeten gore*
Om dat graff ende daer voere,
Die soeter was verre
Dan wierouck ende myrre,
800
Noch balsame noch aloe -
Noch muskus noch ander cruyt
En gaff soe goeden roeck nye vut
Als vut sijnen graue quam.
805
Ende als dat volck dat vernam
Desen roecke alsoe goet
| |
[p. 129] | |
Die reyne gods holden.
810
Seruacius den gods (bode)°,
Haer hande hoeuen sij te gode
Sij loefden heme ende eerden;
Haer ghebet sij vermeerden
Beide stille ende ouerluyt
815
Doen sij den heiligen goits° druyt
Sinte Seruaes vonden
In eyn pellen* ghewonden
Ende in lijnwade.
Sy woerden des te rade
820
Dat sij hem naerre quamen.
Van sijnder boerst dat sij namen
Eyn cruce van goeden golde
Dat lach opten gods holde.
Te dien seluen stonden
825
Onder sijn houft sij vonden
Eyn monstrancie*, was roet gout.
Die eerde hij doer* die schout,
Die heilighe busscop sinte Seruaes,
830
Vanden cruce vrone*.
Hij lach voele scone
Die gods gebenediede.
Te sijnre rechter sijden
Lach der busscop staff
835
Ende ane dander sijde dat hoem gaff
Sinte peter, doen hij te romen was,
Den sloetel, dien hij gaff sinte Seruaes,
Van hiemelschen ghewerke
Die noch is in sijnre kerken,
840
Des is gheeert alle dit lant.
Cassen men doe bi hem vant
Daer in was kostelike heilichdome
Daer mede gheziert waert* sijn doeme.
| |
[p. 130] | |
Eer sijne hoeuen* vut den graue
845
Soe namen sij den pellen aue
Dien hem der warighe* god gaff
Doen hij ghelacht* waert int graff -
Dien sij doe wale erkanden -
Dien die enghele mit haren handen
850
Ouer den lichame leyden
Doen hij was verscheyden
Van henen* in eynre saligher vaert,
Doen hij dae gheleecht waert.
Dat saghen doen alle toe samen
855
Die daer ghinghen ende quamen.
Van gods ghenaden dattet quam.
Doen men dat zudarium* aff nam
Dat op sijn ansicht lach,
Sijn anschijn men doen sach+
860
Der claere sonnen ghelijch
Dat dochte hon wonderlijch
Allen den gheenen diet saghen.
Des en derff nyemant vragen
Waeromme dattet waer.
865
Sijn ansicht was soe ouer claer
Als die sonne omtrent middach,
Dat* men nyet wale daer teghen en sach;
Men en mochten nyet aen gesien.
Sij vielen neder op haer knyen
870
Die eerde dat sij kusten
Mit gheisteliker lusten
Die sij inden herten droeghen;
Voer haer boerste sij doen sloeghen
Die gods onderdane;
875
Mit menghen heiten trane
Soe netten* sij haer ghewant.
Sij spraken: ‘heer heylant,
Die dich te rechte besiet,
Du en schijnes doot nyet:
880
Du bist nae den vleysche doot,
Maer die god die dich geboet*
Die mochte dich wale gheuen
| |
[p. 131] | |
Opuerstentenisse* ende leuen.
885
Die ghelijck bistu wale ghedaen.’
Sij lietens gode gewalden*
Ende wouden op halden*
Den heilighen lichame
890
Ende in sijnen vrede.
Doen woerden alle sijne lede
Als eyn gloyende yser heyt -
Des men die waerheit wale weyt -
Dat welck dat ligt inden colen
895
Dat en mochten sij nyet verdolen*:
Sy moesten den lichame laten staen
Doen sijne vonden soe ghedaen.
Des waert groot haer rouwe
Ende haer yamer euen nouwe*.
900
Sij vreysden* sich sonder mate
Went* datse die prelaten
Gheysteliken troosten.
Sij loefden gode den hoechsten
Mit herten ende mit tonghen;
905
Scone psalmen dat sij songhen
Daer men gode mede vleet*:
Dat vers dat daer geschreuen steet
Dat spreect: ‘exurge domine’.
Hon was sachte ende wee,
910
Sij waren rouwich ende vroe.
Het spreect in dutschen alsoe
‘Stant op, heer,
Ende en slape nyet meer°.’
Schier* nae den woerde,
915
Doen sij god verhoerde -
Die grote hytte die verghinck.
Des ment gheistelike aen vynck
Als men mit rechte solde doen.
Doen leyde men sinte Seruacium
| |
[p. 132] | |
920
Sijne heilige gebeyne+
In eyn sylueren vat reyne
Dat buten was van golde,
Den waren gods holde
Die alre eeren wert was.
925
Doen waert ghehoget* Sinte Seruaes.
Soe heilich was der goede man:
Doen men hem te roeren began
Soe soeten gore van hem quam
Dat nye man sullichs en vernam,
930
Noch balsam noch cynamomijn*.
Des moet god gheloeft sijn
Onser alre sceppare.
Doen scheyn eyn liecht claer
Ouer den monster bynnen
935
Ende buten in allen synnen*,
Dat onghewoenliken dochte
Den luden - alst wale mochte -
Die daer omtrent waren.
Sij loefden gode twaren,
940
Alst gheyn wonder en was.
Dus waert verhauen sinte Seruaes
Inden sconen somertijde,
Die gods ghebenediede,
Septimo ydus junij.
945
Wildi weten wanneer dat sy?
In bramaent* opten seuensten dach.
Voele scoenre teyken men doe sach.
Doen die goede sinte Seruaes
Aldus doen verheuen was
Ende dat die teyken vernam
Karole die coninck rike,
Doen ontfinck hijt blidelike.
Gode gaff hij den loff.
955
Te triecht sprack hij eynen hoff*
Saen* te paesschen daer na.
Sinte Seruaes diende hij da
Mit gheysteliken moede.
| |
[p. 133] | |
Dae gheschieden teyken goede,
960
Dat dede god mit synre macht:
Inden seluen paeschnacht
Die wijle dat men die lessen* las
Eyn seer sieck man die ghenas
Die langhe was ghehaertscaert*
965
God halp haer° dat sij gaende waert
Denen waert der rugghe recht
Dat was goits° gerichte
Eyn man° die sieck was vander ghichte
970
Ende was verlaemt ende quall -
Hi lach daer inden hospitaell -
Die ghenas op die selue stonde;
Ende eyne ander was ghebonden
Mit tween kettenen, daer hij lach,
975
Daer men groten yamer ane sach
Beide spade ende vroe:
Hij was beseeten daer toe
Mitten ouelen gheyste;
Dat was dat alre meyste.
980
Dien verloeste god ende sinte Seruaes,
Daer grote vroude aff was.+
Kaerle die coninck goede
Hi was in bliden moede
Doen god die Teyken° daer dede
985
Daer die menschen ter seluer stede
Mede waren gheneesen.
Van sinte Seruaes die dae° was
Hij hoerde sij gherne, dat mense las,
990
Doer liefde ende doer mynne;
Het was hem sachte ende ghemack
Als hij hoerde dat men sprack
Van sinte Seruaes leuen.
Die goede werck die hij beghinck;
Dien loen dien hij ontfinck
| |
[p. 134] | |
Dat conde hi voele wael verstaen.
Hi liet in sijn herte gaen
1000
Ende was des voele vroe
Dat hij verhauen was alsoe.
Aen hoem hadde hi goeden troost,
Des hij heme voer tijts hadde verloost
Vanden heyden, doen hij vacht;
1005
Des was hij heme dienstacht*
Went* hij hem verloeste vuter noet.
Als kaerle doen verschiet*
Daer nae quam dat deensche dyet*
1010
In dat lant mit ghewalt,
Des mennich herde seer ontgalt+
Daer in lutteringhen
Daer sijt mochten bedwynghen
Tusschen die mase ende den Rijn.
1015
Des en mocht ander raet sijn
Dat lant hadden sij all veruochten.
Des sij ghenyeten mochten
Dat roefden sij ende namen,
Doen sij te triecht quamen
1020
Daer die goede synte Seruaes
Verhauen ende gheeert was.
Ende dat werde heylichdome
Dat doen was in sijnen doeme
Dat wouden sij int vuyr verbernen,
1025
Daer sinte Seruaes was bynnen
Die sich wale heerlijck wrack.
Mit ledderen clommen sij opt daeck,
Sij ontstaken die kerke
Mit vuyre ende mit werke*
1030
Mit droeghen houte ende mit stroe.
Des woerden sij voele onvroe
Want die somighe woerden verbrant,
Sij selue ende haer ghewant*,
Van haers selfs vuyre.
1035
Sij becochtent herde duyre
Dat sij die kerke ane staken.
| |
[p. 135] | |
Den hals die somighe braken
Die onsachte sneefden.
Aen den muer die somighe cleefden.°
Als off sij onghehuer* waren.
Dat dede god der leuende.
Die sobighe bleuen cleuende
Aen dat daeck mitten handen
1045
Tot dat sij sich bekanden*.
Die alsoe waren beraden*
Dat sij god ghenade baden
Ende sanctus Seruacium
Dien hij ghenade wolde doen,
1050
Denen vergaff* hij sijnen toren.
Dander bleuen alle verloren.
Alsoe wrack sich sinte Seruaes.
Lodewijch die coninck was°,
Hi was coninck karles sone.
1055
Van hem willich uch cont doene
Eyne reden cortelike:
Hij hadde vranckrike
Dat hij mochte bedwinghen°
Ende daer toe alle lutteringhen;
1060
Sijn rijck ghinck bis* aen den Rijn.
Ende lodewijch die sone sijn,
Die ghecroende ende ghewijede,
Hij hadde hoff* in dien tijde
In dien keersdaghen te Coelen
1065
Openbaer ende onuerhoelen;
Sijn hoechtide dat was heerlijch.
Doen quam daer hertoech heynrijch
Van Sassen, des conincks maech,
Den hij gherne dae sach+
1070
Want hij was rijck ende weert;
Hij droech den Coninck sijn sweert
Beide te monster ende te houe°.
Die voerste was in groten loue;
Hij condt heerliken ende wael doen
1075
Mit coninckliken loen
Ende mit heerliken dinghen:
Hij gaff hem lutteringhen
| |
[p. 136] | |
Te leen van sijnre hant°,
Dat heerscap* ende dat goede lant
1080
Vander masen tot opden Rijn.
Hij hielt hem dat wale schijn*
Dat hij was sijn lieue neue:
Herde heerlijck was die gaue.
Die ontfinck hij danckbaerlike.
1085
Het was dien van vranckrike
Te groten danck ghedoen
Dat hijt van heme wolde ontfoen.
Dat leen dat was heerlijch.
Doen quam der hertoech heynrijch
1090
Te triecht schier daer nae.
Hij hadde sijnen hoff al dae.
Sijne hertochdom hij dae besat°,
Dat was des landes houft stat.
Die heeren hij doen besande*
1095
Ende die heeren vanden lande,
Die gherne tot hem quamen
Doen si die reden vernamen.+
Dat lant deder in sijnen eyt,
Al waest den somighen leyt
1100
Het waert hem all gehoersam.
Ich en weyt wie* dat sent quam
Dat die van vranckrijck
Daden alsoe boeslike
Dat sij in eyn ghedroeghen*
1105
Ende haren coninck versloeghen,
Lodewijch karles sone -
Wie* mochten sij qualiker ghedoen -
Die haer heer was gheboren.
Dat was leyt ende toren
1110
Den hertoghe heynrike.
Hij dede wael die ghelijke*
Mit torentliken dinghen.
Hij ontfinck alle lutteringhen
Vander roemscher cronen
1115
Vanden rijne totter sonen°
Te toerne den karlinghen.
| |
[p. 137] | |
Sy moetens ghehinghen
Want sij en condens nyet ghekeren.
Nochtan en wolde hijs nyet ontberen.
1120
Dat stont hon lasterlike
Want het tot honnen rike
Ghehoersam was daer beuoren*;
Dat hadden sij doen verloren.
Die selue hertoch heynrike
1125
Hij was vroet ende louelike.
Sent dat hij te triecht quam+
Ende die werdicheit vernam
Van sinte Seruaes, die daer lach,
Dat hijs hoerde ende sach,
Heme waert des te moede
Ende vercoessen teynen patrone
Doer sijne teyken scone.
Die gheweldighe man
1135
Hi dede den raet* dat hij gewan
Sinte Seruaes stole* ende sijnen staff.
Hij verwerff dat ment hem gaff.
Wijsseliken hijt bedachte.
Doen hijt in sassen brachte
1140
Die hertoghe, der edel heer,
In sinte Seruaes eer
Stichte hij eyne abdye all dae
By der boden, als ich verstae, -
Soe heyt dat water dat dae gheyt
1145
Daer dat cloester by steyt
Van edelen cloester vrouwen.
Men maecht verre aenscouwen
Want het staet alsoe
Op eynen berch hoe
1150
Ende is herde rijch
Schone ende heerlijch.
Quiddelinghen borch die vrye
Soe heytet die heerlyke abdye.
Sij heeft wale menghen heerliken man.+
1155
Hij was salich diere ye began.
| |
[p. 138] | |
Der hertoech heynrijch
Sijn leuen was heerlijch.
Die heilighe sinte Seruaes,
Die sijn patroen was,
1160
Hij en liets hem ongheloent nyet.
Doen die heer verschiet
Mocht hem wel helpen sinte Seruaes
Van dies des hoem noet was.
Men bestade den werden
1165
Mit eeren totter eerden
Als men van rechte solde.
God gheue heme sijne holde
Ende den ewighen lijff*.
Noch doe leefde sijn edel wijff
1170
Ende Otte sijn lieue kint:
Hij waert te Romen keyser sent.
Doen men sijnen vader begroeff
Gheweldichlijch hij sich erhoeff
Als die stoute lewe doet
1175
Ende hadde manliken moet
Ende hadde daer toe goeden sen
Tallen tijden, ich seker ben,
Daer hijse wolde keeren.
Onder hem soe stont mit eeren
1180
Gheystelike ghestichte
Ende werrentlijck gerichte.
Dat hielt hij eerlijcke+
Ende maecte inden rike
Den armen ghenade ende vrede
1185
Ende gaff den riken wijse rede.
Te romen voer hij sijne vaert
Ende werff* dat hij ghewijet waert
Heerliken all openbaer.
Doen spraken die romaer*
1190
Dat sijs waren vroe
Dat hem was comen alsoe,
Dat eyn soe wale volkomen man
| |
[p. 139] | |
Soe grote heerscap dae ghewan,
Dien god all daer sande
1195
Van den dutschen lande.
Doen hij dat rike ghewan
Mit groter eeren hijt behielt.
Bynnen sijnen tijden soe ghevielt
1200
Dat hij busscopdome stichtede
Ende dat rijke berichtede
In eyns keysers stat*.
Sijn moeder hem deckwijle bat
In moederliker mynnen
1205
Dat hi haer hulpe ghewynnen
Sinte Seruaes ghebeyne,
Dat heilighe ende dat reyne,
Want sy den godes holde
Gherne eer doen wolde;
1210
Off sijt mochte leuen*
Dat sij hem haer eyghen wolde gheuen+
Ende cloestere ende kerken
In sijne eer solde laten werken.
Monstere wolde sij vryen*
1215
Ende in sijne eer ghebenedyen
Nae haers soens rade
Ende dat hij dan dade
Daer mede dat hij woude doen.
Soe langhe bat sij haren soen
1220
Mit liste ende mit synne
Tot dat heme die mynne
Van sijnre moeder gheryet
Dat hijt en mochte laten nyet,
Dat hij haren wille dede
1225
Ende leystede* hare bede.
Der coninck otte die ghewerde*
Sijnre moeder des sij begherde
Des hij wale gheweldich was.
Doen waert die goede sinte Seruaes
| |
[p. 140] | |
1230
Van triecht gheuoert alsoe.
Die sassen waren voele vroe*
Hi was haer salicheit ende haer heyll
Des sij ghenoten eyn groot deyll°
Bennen drien Jaren°.
1235
Ende die van triecht waren
Mit yamer beuanghen
Doent hon soe was erganghen;
Dat was haer rouwe ende toren°
Dat sij alsoe hadden verloren
1240
Haren troost, den reynen:
Yamerlijck was haer claghe
Beide mit nacht ende mit daghe
Dat* hon des nyet en verdroet.
1245
Maer der gheenre vroude was groot
Die sint Seruaes voerden.
Voele balde* sij sich roerden
Mit vrouden ende mit sanghe
Allen die straten langhe
1250
Westualen ende sassen dorch
All tot quiddelinghen borch.
Daer brachten sij den heylant.
All daer sij voeren doer die lant
Mennich teyken men daer sach
1255
Beyde nacht ende dach,
Voele ende ontellike
Die god van hiemelrike
Sinte Seruaes ter eeren dede.
Des loefde men hem in mengher stede.
1260
Die teyken waren louelijck
Ende der loff was heerlijck
Ende men gaf den° waren gode
Ende sinte Seruaes sijnen bode
Wijde achter* den lande
1265
Menghe rijke offerande
Van ouden ende van jonghen.
Doghentlike sy songhen
Bouen inder lochten
| |
[p. 141] | |
Dat sijt horen mochten
Het quam bi gods ghenaden
Doen der heer loefsam
Te quiddelinghen borch quam,
Die goede sinte Seruaes,
1275
Grote vroude doen daer was.
Heerlijck was der ontfanck*
Ende heerlijck was doe haer ghesanck.
Die edele cloester vrouwen
Sy ontfinghen hem mit trouwen,
1280
Die louelike gemmen*,
Ende mit vroliken stemmen,
Die reyne gods brude,
Ende ander goede lude
Die langhe sijns hadden begheert.
1285
Hij was der eeren wale weert
Die heilighe sinte Seruaes.
Groten yamer doen was
Te triecht alle die drie iaer.
Dat mach men weten wel voerwaer.
1290
Alsoe voele als der Sassen
Haer vroude was ghewassen*
Soe wies triecht* die rouwe.
Die wijse ende die ghetrouwe
Sinte Seruase dienstman,
1295
Dien soe leyde was ghedaen
Dat hon haer troost was ghenomen,
Sij waren des in eyn* comen
Verholen, nyet openbaer, -
Ich en weyt wie mennich daer+
1300
Die saken ouerdachten
Ende dat wolden achten
Off sijt mochten ghedoen -
Dat sij sanctus Seruacium
Weder mochten brenghen
1305
Woldes hon god ghehenghen
Dats hon stade° ghelaghe.
Sij satten in die waghe
| |
[p. 142] | |
Beide lijff ende goet:
Dat ryet hon haer manlike moet.
1310
Te sassen voeren sij nae
Ende dienden soe langhe dae
Haer seden waren eerlijch
Ende haer werken der sij plaghen
1315
Tot dat sij wale besaghen
Die seden ende die gheleghentheiden.
Dit quam van groter doghentheiden
Dat sij des begonden.
Doen sijt all ondervonden
1320
Wie derre Costeryen° plach
Ende waer sinte Seruaes lach,
Die gods ghebenediede,
Doen waert eyn hoechtijde
Daer arme ende rijke
1325
Begonden* werdelike,
Die lude vanden° lande
Dient god te moede sande.
Inden cloester ende inder stat
Der eyn vrunt den anderen bat+
1330
Als men ten hoechtijden doet.
Doen waert dat hoechtide voele goet
Mit vieren ende mit waken
Mit vrouden in mengher saken
Mit drincken ende mit weertscapen*
1335
Mit mynnen ende mit vrientscapen.
Twee daghe ende eyne nacht
Dat sij waecten ouer macht*.
Sij speelden ende sij riepen.
Ende doen si doen ontsliepen
1340
Des anderen nachts daer nae
Doen waest voele stille dae
Want sij sliepen vaste;
Weerde ende ouch die gaste,
Die vrouwen inden cloester,
1345
Dyenaer ende kuster,
Sij en condens nyet ghelaten
| |
[p. 143] | |
Haers selues sij vergaten;
Blusschen lieten sij dat liecht.
Die doen daer waren van triecht
1350
Van sinte Seruaes lande geboren
Sij hadden langhe daer beuoren
Haer dinck daer toe beraden -
Alse die wijsliken daden -
Wie* sij vuten lande queemen
1355
Off sy sinte seruaes neemen.
Dat hadden sij te voren bedacht.
Het was inder middernacht
Doen hon gheluck gaff die stade*.
Doen berouwede hon haren scade.+
1360
Haer leuen setten sij aen eyn heyll*:
Sij sneden aff die clocken seyll
Vanden clocken die daer hynghen.
Totten altaer sy ghinghen.
Doen sij daer toe quamen
1365
Dat schrijn dat sij doen namen
Daer sinte Seruaes in lach,
Die haer herte verlichte als der dach.
Nae hon sloeten sij die doere
Doen sij quamen daer voere.
1370
Mit anxte ende mit sorghen
Sij riepen: ‘god wille ons borghen.’
Dat lant ruymden sij daer mede.
Sij wisten wael der lude sede
Ende hadden wale bekant
1375
Die rechte weghe doer dat lant.
Dat lant sij doen ruymden,
Dat sij doe nyet en versuymden
Daer sy om quamen daer.
Doen mens int cloester waert gewaer,
1380
Die des Cloesters° plaghen,
Doen sij den scade besaghen
Dat ontfoert was sinte Seruaes,
Groten yamer doen daer was
Inden lande ouer all.
1385
Als sij vernamen den vall*
| |
[p. 144] | |
Ende die vreyselike mere,
Quiddelinghen burghere,
Doen was groot claghe dae.+
Ghewapent volchden sij hon nae.
1390
Dat was doen al te spade:
Eer sijs woerden te rade
Dat sij te samen ghequamen
Ende haer wapen ghenamen,
Soe waren sij soe verre gheuaren
1395
Dat sij vut haren oughen waren;
Sij en mochtense nyet eruolghen*.
Des waren sij seer verbolghen.
Dat wolde die goede sinte Seruaes
Ende god des die ghewalt was.
1400
Dat waert hon voele wale bekant:
Anders en mochten sij doer dlant
Noch van danne moghen comen;
God hadse in sijne hoede ghenomen
Ende in sijnen gheleyde.
1405
Sij voeren mit arbeyde
Beide spade ende vroe.
Soe lange° daden sij daer toe
Dat sij te° lande quamen.
Ende doent die van triecht vernamen
1410
Doen waren sijs blide ende vroe
Datse god wolde troesten soe.
Doen men dat te triecht vernam
Dat haer troost weder quam,
Die werde heer sinte Seruaes,
1415
Grote vroude doen daer was.
Als sij van recht souden sijn
Dat deden sij wale in schijn.
Daer toech groot volck teghen+
Beide in straten ende in weghen
1420
Beide arme ende rike;
Sy ontfinghenten vrolike
Die Clercken° mitten leken.
Daer dede god scone teeken
Doer sinte Seruaes sijnen knecht:
| |
[p. 145] | |
1425
Daer worden cropele gaende recht
Ende recht gaen die Cromme°
Daer woerden sprekende die stomme;
Mitten gods gheloeue
Woerden sprekende die doeue
1430
Te dien seluen stonden.
Eyn die daer quam ghebonden
Mitten boesen gheyste,
Des dede hem god volleyste*
Ende sinte Seruaes, dat hijne verloeste
1435
Ende sijne vriende ghetrooste.
Dat was merkelijck ghenoech.
Die ydropocus ghenant was,
Dien eerde god ende sinte Seruaes
1440
Dat hem die water sucht verghinck.
Doen men den heilighen heer ontfinck
Sinte Seruaes in gods namen,
Die Clocken luyden altesamen
Alleyne mitter goids cracht.
1445
Die teyken waren eeracht*.
Die° goids ghenade was daer groot
Alle die daer quamen
Die die teykenen vernamen,
1450
Vroliken sij doen songhen;
Mit herten ende mit tonghen
Hoeuen sij ane den gods loff.
Doen sij quamen opten vrijthoff
Voer des monsters doere,
1455
Doen was daer groot volck voere
Buten ende bynnen,
Diene ontfinghen mit mynnen
Mit loue ende mit sanghe
Mit gheysteliken ontfanghe*
1460
Alst den heer wale betam,
Doen hij in dat monster quam
In sijn eyghen huys te triecht,
Daer dat ghewarighe gods liecht
| |
[p. 146] | |
In eynen stillen ghedencken*
1465
Die kerssen dede ontfencken*
Den luden inden handen,
Die vanden goids vuyr ontbranden
Liecht ende vtermaten scone,
Ane den muer ende ane die crone
1470
Ende op die Candelaer°
Soe dat ment openbaer
Die gods teyken daer sach.
Mit recht viert men den dach
Die ligt inden bramaende*
1475
Des Seuenden° daechs aengoende
Als inden boeken daer steyt+
Als hier te voren is gheseyt.
Hets recht dat men sijne feeste begheyt
Gheystelike ende scone;
1480
Ende vander translacione
Dat sinte Seruaes waert erhauen
Vuter eerden daer hij lach begrauen.
Dat quam beide op eynen dach
Dat woude god diet al vermach.
1485
Sinte Seruaes dienstman
Die ich ghenoemen nyet en can
Diene weder hadden bracht
Van Sassen° mitter gods cracht,
Sij ghinghen ten lecter* staen
1490
Want sij hadden daer om ghedaen
Alsoe ghedanen arbeyt.
Sij seiden alle die waerheit
Wie sij den heilighen heer
Haelden alsoe verre
1495
Ende wie sij danne quamen
Doent die van Sassen° vernamen
Die seer waren verbolghen,
Doen sij hon solden volghen
Ghewapent mit groten scaren;
1500
Wie sij god doen wolde bewaren
Vanden groten volke;
Wie dat eyne neuel wolke
| |
[p. 147] | |
Ouer die Sassen° quam
Die hon den rechten wech benam
Want hon dat weder waert+
Soe duyster vtermaten
Dat sij mysden der straten
Dat sij te dien stonden
1510
Des weechs nyet en vonden
Daer sij henen wolden;
Sij en wisten waer sij solden
Ende lieten sinte Seruase varen
1515
Ende sijne man in gods vrede.
Den Sassen woerden haer lede
Alsoe swaer als eyn steyn.
Ende ouer sinte Seruaes scheyn
Dat heilighe hiemelsche liecht
1520
Ende ouer sijne dienstman van triecht
Diene mit trouwen voerden.
Herde schier sij sich roerden
Sijne lieue vaert ghenote.
Sij hadden hulpe groot
1525
Die hon der goede god beriet*,
Die ouch dat ysrahelsche diet
Vut Egipten° leyde
Ende hon wael bereide
Des weechs ende der snelden*.
1530
Dat seiden sij ende vertelden
Armen ende riken
Den luden alle ghelijken
Mit openbaren woerden.
Doen spraken sij diet hoerden:
1535
‘In nomine domini
Der gheware god geloeft sy.’+
Doen die goede sinte Seruaes
Te triecht weder comen was
Daer en god ghesande,
1540
Doen was daer inden lande
Mennich mensche herde vroe.
| |
[p. 148] | |
Daer nae schier quaemt alsoe
Dat dat rijck bleyff hereloes
Ende der Coninck° sijn lijf verloes
1545
Die des rijcks doen plach,
Den men mit eeren noemen mach,
Otte, des Conincks° otten sone,
Dien god die eer wolde doen
Dat hij dat Coninckrijck°
1550
Besat herde eerlijck,
Behielt ende berichtede
Ende busscopdome stichtede,
Die weder die grieken vacht
In Calabren° mit groter cracht.
1555
Doen die coninck doot was
Doen stont dat rijck, sijt seker das,
Menghen dach onberaden*
Den goeden ende mennich onghemack,
1560
Dat nyemant en richte noch en wrack
Alst herde wale bescheyn*.
Eer die voersten des woerden eyn
Dat eyn ander coninck waert ghecoren
Soe hadde sinte Seruaes verloren
1565
Eyn goet dat bij der moselen* lach,
Dat sijn eyghen was menghen dach
Ende sijn is noch hude.+
Dat namen hem quade lude
Bij Couelense herde nae:
1570
Onrechte heeren woenden dae
Dijt hoem namen mit ghewalt,
Dus waert berouft° sinte Seruaes
Dat doch groot onrecht was.
1575
Dat hij sijn eyghen hadde verloren
Des hadden rouwe ende toren
Sijne vrunt goede.
Doen woerden sijs te moede
Dat men sijne kasse daer droech
1580
Ende sijns heyldoms ghenoech
| |
[p. 149] | |
Dat goet was ende gheweere,
Des die quade roeuere
Herde seer ontgolden
Die sich nyet beteren en wolden.
1585
Doen sinte Seruaes daer was comen.
Die hem sijn goet hadden benomen
Sij verloren voele meer:
Siele, lijff, goet ende eer
All daer sij in goeden hoeghen* saten,
1590
Vroelijck droncken ende aten
Ende wale mit vreden waenden sijn.
Dat waert haren ongheluck schijn*:
Die boese gheyst daer quam
Die somighen mit lyue ende ziele nam
1595
Ende voerdese inder hellen.
Die andere, haer ghesellen,
Dien god die ghenade wolde gheuen+
Dat sij behielden haer leuen,
Doen sij die waerheit vernamen
1600
Tot sinte Seruaes dat sij quamen
Mit gheysteliken rade*
Ende soechten sijne ghenade
Ende beterden haer schulde
Ende erworuen* sijne hulde
Dat sij versoenden des te bat.
Doen die heilighe man
Sijn eyghen* weder ghewan,
Die gheweldighe sinte Seruaes,
1610
Ende dat wonder dat dae was
Gheschiet all openbaer,
Doen ghinck die nyemaer
Achter* lande wijde.
Doen baden in dien tijde
Doer gheystelike broederscap
Dat ment hon ter eeren wolde doen
| |
[p. 150] | |
Ende men sanctus Seruacium
Hon daer naerre brechte.
1620
Sijne priesteren ende dienst knechte
Waren alsoe beraden
Dat sijt gherne daden.
Doen men die meer vernam
Groot volck daer integhen* quam
1625
Dien ment gheboet* ende bat
Van Couelentze° vuter stat
Ende vanden lande alomme,+
Die wijse ende die domme.
Doen was daer te diere stont
1630
Mensschen mennich dusent
Mitt heyldoems ghenoeghen*.
Haer crucen die sij droeghen.
Synghende sy doen ghinghen,
Mit eeren sijne ontfinghen.
1635
Aen eynen velde wijde,
Daer stont aender suden° sijden
Eyn berch scone ende hoe.
God van hiemel wolde alsoe
Dat sulck heylichdom daer was
1640
Dat eeren° wolde sinte Seruaes
Die voele guets stichtede:
Die kasse sich op richtede°
Alst oft woude segghen: ‘blijft gesont.’
1645
Sinte Seruaes die eerlike,
Hij dede al dies ghelijke
Als off hij orloff nemen wolde
Doen dede der gods holde
Als die danne* wolde keren.
1650
Doen voer hij danne mit eeren.
Dat scheiden° dat was heerlijck.
Nu hoert wiet* daer na quam waerlike
Te golse°, dat daer bij was,
Daer eyghen* hadde sinte Seruaes
1655
Ende daer toe wijngarde:
Die woerden verwoest haerde;
| |
[p. 151] | |
Dat berichtede* hij wale sent.
Doen ghingen der gebeuren kint+
Des nachts inden wijngaert -
1660
Dat hon tonghemake waert -
Ende stalen die wijnbeeren*.
Doent sinte Seruaes wilde weren
Doen hadde hij schier ghedaen.
Die wijnberen* mocht men eten saen
1665
Doen mense plucte ende las.
Inden herfst dattet was
Dat die kinder daer in waren comen
Ende hadden der wijnberen* voele genomen*
Dat sy doer nyemant en vermeden.
1670
Die eyne droeghen, dander sneden,
Sij braken ende aten,
Sij woesteden vtermaten,
Daer hare egheyn aen en wan.
Tot hon quam eyn alt man
1675
Scone ende heerlijch;
Sinte Seruaes was hij ghelijch°
Des* wijngarde dat men daer brack.
Totten kinderen hij sprack:
‘Waeromme neemder mijn goet?
1680
Het is quaet dat ghij doet.
Ondanck hebbe hij diet uch ryet.
En waerdy alsoe kint nyet
Het soude uch qualijck vergaen.
Doch soe wijt is gedaen,
1685
Alsoe kint als ghij sijt,
Uch en sall te deser tijt
Nyemant henne gheleyden:
Ghij sult des daichs verbeiden+
1690
Dit sprack hij totten kinden.
Als die reden eynde nam,
Sy en wisten wae* der heer quam.
Saen te desen stonden
Soe stonden sij alle ghebonden
1695
Beyde groot ende cleyne;
| |
[p. 152] | |
Sij bleuen alle ghemeyne
Ane den wijngaert cleuende
Sij begonden te mesbaren*
1700
Als off sij woedende* waren;
Haer anschijn was eyselijck
Ende haer ghebeer* vreyselijck;
Sij verloren sen ende macht.
Alsoe stonden sij alle die nacht
1705
Ende des anderen daichs ouer middach.
Ende als sij eyn yeghelijck sach.
Die sijn kint hadde verloren,
Van dien sij waren geboren,
1710
Langhe wijle dat sijse soechten
Tot dat noene leden was.
Alsoe woldet sinte Seruaes.
Teghen die auontstonden
Quamen sij daer sijse vonden
Te haren groten onghelucke.
Sij en hoerden noch sij en saghen.
Dit meshaechde haren maghen.+
Die oughen waren hon verkeert*.
1720
Des waert hon dat herte besweert
Den vaderen ende den moederen,
Den susteren ende den broederen.
Haert* was hon allen der lijff:
Sij stonden als loths wijff
1725
Die wijlen teynen steyne waert.
Doen mochte hon rouwen die vaert.
Die vrunt* waren voele onvroe
Doen sijse vonden alsoe
Staende soe kommerlike;
1730
Sy weynden yamerlike
Doen sij voele gheweynden
Doen woerden sij soe beraden
Dat sij ghenade baden
| |
[p. 153] | |
1735
Gode ende sinte Seruacium,
Dat hon god genade wolde doen;
Ende doer dijns° selues eere,
Die heilighe ende die meere,
Dat hijs sich onderwonde
1740
Ende die kindere ontbonde
Ende aensaghe haer yoechde;
Doer sijnre groter doechde
Lyet ghenyeten* den kinden
Ende hijse woude ontbinden
1745
Haer lijff ende ouch haer lede.
Ende sij gheloefden heme mede
Dat ommermeer sijn goet
Voer hon soude sijn behoet,+
Off hijs wolde gheroeken*
1750
Dat sijne souden besoeken
Baruoet te sijnen graue.
Doen dede hij hon die bande aue
Die ghenadighe sinte Seruaes
Die des wale gheweldich was.
1755
Die kinder hij verloeste,
Alsoe rychten* sij sinte Seruaes
Van dat daer misdaen was;
Ende hij behielt sijn recht.
1760
Het was eyn hertoghe, hiet Ghijsebrecht°,
Ende was heer in lutteringhen,
Ghepresen in menghen dinghen,
Eyn heelt* van sijnen lyue.
Hij hadden° ghenomen te wyue
1765
Des conincks Otten° dochter
Dien men wale louen mochte.
Hi was willich tallen goede.
Heme waert des te moede*
Dat hij den keyser bat,
1770
Te triecht in sijnre houft stat
Dat hij daer wonen wolde
By den gods holde,
Sinte Seruaes, by sijn graff°.
Doens hoem der coninck orloff gaff
1775
Doen buwede* hij ende stichtede;
| |
[p. 154] | |
Die lant hij berichtede*
Vroech ende spade.
Doen waert hij des te rade+
Der hertoghe reyne
1780
Dat hij van groten steyne
Eynen muer wolde doen wercken
Om sinte Seruaes kerken,
Vast werck ende hoghe daer toe.
Maer doch en quaemt nyet alsoe:
1785
Doen hij des woerden was in eyn*
Sinte Seruaes hem erscheyn
In sijnen slape daer hij lach,
Dat* hem dochte dat hijne sach
In sijnen vysione
1790
Mynnentlike ende schone
Ende dat hijne wale erkande,
Der hertoghe vanden lande.
Dat dochte den heelde*
By eynen guldenen bielde°
1795
Dat nae hem ghewracht was°.
Tot hem sprack doe sinte Seruaes:
‘Vrunt hertoghe ghijsebrecht
Ich sall dich waernen*, het is recht:
Du wolt eyn dinck bestaen
1800
Dat dich nyet goet en is ghedaen,
Mit desen groten werke
Dattu om mijne kerke
Hier wilste nu° beghynnen.
Des waernen* ich dich mit mynnen.
1805
Ich wille dattuyt laets
Ende dich daer ane ghemaets*.
Die wijle dattu heues ghewalt.+
Proeue dattu ommer wesen salt
Ten ewighen lijue
1810
Dat dich dat stade* blyue.
Het heuet der warighe heylant
Mit sijnre almoeghender hant
Gheuestet ende gheuryet,
Gheuedemet* ende gebenedyet.’
1815
Noch doen sprack der heilige man:
‘Want ich dich wale goets gan
| |
[p. 155] | |
Daerome waerne ich dich des.
Ich segghe dich dat waer es:
God dien ich daer om bat,
1820
Hij sall mijne houft stat
Beschermen ende beureden,
Die meyster is van alre reden,
Die sinte maria ghedroech.
Dese stat is ommer vast genoech
Datse nyemant en mach
Ende die daer toe behoren,
Off* sijt mit reden merken
1830
Dat sijt nyet en verwerken*
Mit groten houftsonden°.
Dat saltu hon° orkonden.
Alse dat ghesproken was
Van hem schiet sinte Seruaes,
1835
Vanden hertoghe daer hij lach,
Dat hij nyet meer sijns en sach
Ende lieten inden gots vrede+
Doen hij hem seide dese reden
Die hij voele gherne vernam
1840
Want hoem goet daer aff quam.
Des was sijn herte voele vroe.
Teynen male quaemt soe
Dat des hertoghen wijff
Die hoem lieff was als sijn lijff
1845
In sinte Seruaes monster* quam
Daer sij onrecht goet nam
In die heilighe stat.
Den kuster sij des erbat*
Dat hij die treeskamer* ontsloet,
Dat dede haer onrechte sen.
Die hertoghinne ghinck daer in°
Dat ornament scouwen.
Doen vergat sij derre trouwen:
1855
Doen sij sach die zierheit
| |
[p. 156] | |
Doen verwan sij* die ghiericheit
Om eyn pellen* dien sij sach
Die inden tresoer* daer lach
Duyr ende voele goet.
1860
Daer toe stont haer der moet:
Van groten sonden dat quam
Dat sij den pellen doe nam.
Heymelijck sijne danne* droech.
Dat was mesdaet meer dan ghenoech
1865
Dat sijt ye ghedachte.
Doen sijt thuys brachte -
Eyn cleyt sij daer aff maken lyet,
Die hertoghinne rijke,
1870
Sij deden herde zyerlike
Want het was eyn duere pellen;
Des deden sij die nade
Neyen mit goltdrade.
Hadde sijt wale ghewonnen.
Nu hoert hier die waerheit:
Doen dese rock was bereyt
Schoen ende herde zierlike
1880
Dien die hertoghinne rijke
Te hoechtijde soude draghen
Ende inden heilighen daghen,
Des en woude nyet sinte Seruaes.
Doent sinte Seruaes dach was
1885
Ende sij ter kerken soude gaen,
Den rock hadde sij aen gedaen
Want hij was herde chiersam.
Doen sij inden monster* quam,
Als men ten ambacht* vynck,
1890
Eyn ouel* slaep haer ouer ghinck
Al daer alle tfolck toe sach.
In slape sij daer neder lach.
Doen sij eyne wijle gesliep
Vreyseliken dat sij ryep
| |
[p. 157] | |
1895
Want haer in droeme was.
‘Ghenade, heer sinte Seruaes’,
Riep die vrouwe ouer luyt,+
‘Helpt mich, heer, soete druyt*’,
Derdeweruen riep sij seer:
1900
‘Verloest mich, troest, soete heer.’
Die lude die dit hoerden
Verveerden* sich vanden woerden.
Doen des der hertoghe waert ghewaer
Doen ghinck hij haestelick all daer.
1905
In sijnen armen dat hijse nam.
Doen sij tot haer seluer quam
Voele seer dat sij doen weynde.
Hij vraechde haer wat sij meynde*
Der hertoghinnen rijke.
1910
Hij bat haer goedertierlijck
Dat sij hoem wolde lyen*
Wat sij daer hadde ghesyen,
Dat sij sich soe erueerde*
Ende soe enxtelijken ghebeerde*.
1915
Des vraechde hij° haer mit synne.
Doen sprack die hertoghinne:
‘Heer doer dijne eer,
Ich scaems mich vtermaten seer
Maer doch moet icht uch konden.
1920
Het quam van mijnen sonden;
Dat hebbe ich wale beuonden.
Ich was tot eynre stonden
Dat compt mich nu te yamere, -
Daer nam ich desen pelle+
Dien ich hij* aen draghe;
Nu doen ich her* in quam
1930
Ende mich der slaep die macht benam,
In mijnen droeme, daer ich lach,
Sinte Seruaes ich sitten sach
Voer den hoeghen altaer;
| |
[p. 158] | |
Schoen ende alsoe claer
1935
Sat daer die gods holde
Op eynen stoele van golde,
Schoen ende wael ghedaen.
Om heme soe sach ich° staen
Heiligher heere eyne scare.
1940
Doen wolde ich mich ghenaken daere
Ende comen te sijnen voeten°
Te ghenaden ende te boeten.
Doen ich hem te naken began
Doen quam daer eyn swart° man
1945
Grymmende ende vreyselijck,
Onghehuyr* ende eyselijck
Ane hude ende aen haer,
Ende gaff mich slaghe swaer
Ouer rughe ende ouer sijden.
1950
Ich en mocht hem nyet ontstryden
Noch ich en mocht hem nyet ontflyen.
Mijn ghewant* woude hij mich aue tyen
Dat ich bleue naect ende bloet;
Des was mijn anxte voele groot°
1955
Dat hij mich wolde ontcleyden.+
Mijne ziele van mijnen lyue,
Mij armen sondighen wyue.
Ich waer sekerliken doot
1960
Maer* dat mich sijne hant boet
Die ghenadighe sinte Seruaes,
Des ich nyet werdich en was.
Wee mich, dat ich desen pelle
1965
Ye* ghesach ofte ghenam
Daer mich dit ouel* aue quam.’
Der hertoghe Ghijsbrecht, die guede,
Was in droeuen moede
Doen hij vernam ende hoerde
1970
Vander vrouwen dese woerde
Want hij wale bekande
Die sonde ende die scande;
| |
[p. 159] | |
Des hadde hij groten rouwe
Maer doch troeste hij die vrouwe.
1975
Ghetruweliken hij haer ryet:
‘Vrouwe, en mestroest uch nyet.
Dats nu der beste raet
Dat wij dese mesdaet
Mit goeden willen boeten.’
Sprack die hertoghinne°.
‘Mijne voele lieue mynne’,
Sprack die hertoge Ghijsebrecht,
‘Wij soelen bieden, dat is recht,+
1985
Heerlike soene.
Dat rade ich uch te doene.
Eeren wij onsen lieuen heer ihesum
Ende den goedertieren Seruacium
Die uch huyden* verloeste.’
1990
Die vrouwe hij dus troeste
Als hijt in sijnen herten vant.
Sijn vrouwe nam hij mitter hant
Voer al dat volck openbaer
Ende ghinck totten altaer
1995
Ende voer sinte Seruaes graff.
Groet goet hij hem gaff,
Eyghen ende dienst man,
Die sinte Seruaes doe ghewan,
Man wijff ende ouch kint;
2000
Ende waren beide ommer sent
Sinte Seruaese dienstacht*.
Soe groot is die gods cracht.
Heerlijck die gaue was
Die dae ontfinck sinte Seruaes
2005
Die gods ghebenediede.
In eyns conincks tijde
Die was gheheyten coenraet,
Doen was te huys inder stat
2010
Die doer stoutheit* began
Dat hem ergherde* sijn leuen.
| |
[p. 160] | |
Eyn heer hadde hem gegheuen
Sinte Seruaes ende mit gewalt+
2015
Wolde hij dat breken aff
Alsoe dat hijs nyet en gaff.
Hij was gheheyten Cendebolt.
Hij was sculdich van rechter scholt
Cens van sijnen houfde.
2020
Sinte Seruaes hij des roufde
Mit onrechter gewalt,
Hij onthielden mit stryde*.
Van sijns vaders sijde
2025
Was hij van ridderscap geboren.
Daer om hadde hij groten toren
Als heme yemant des ghewoech*
Dat was hoem onwert genoech.
Dat waert hem namaels seer suer.
2030
Teynen tijde dat hij swoer:
Hij en betaeldes nommer pennynck
Doer egheynre hande dynck -
Des en dorst* nyemant hebben waen -
Die wijle dat hij mochte ghestaen
2035
Op sijne voete ende op sijne beyn;
Dat heme in corten tijden scheyn*:
Want inder naester nacht
Velden eyn groot onghemach*,
Dat quam van gods ghericht,
2040
Doen hoem vander ghycht°
Die beyn all mitten voeten.
Doen wolde hij gherne boeten
Mit goeder lude rade.
Doen waest all te spade:
2045
Ane den lyue mochte hij nyet genesen.
Die ziele mocht wale behalden wesen+
Off hijt verduldeliken nam
Dat heme van sijnen sonden quam.
Van sinte seruaes is ons bleuen
2050
Menghe goede dinck bescreuen.
| |
[p. 161] | |
Dat is ons wale kondich*
Dat eyn goet keyser heynrijch
Sinte Seruaes seer eerde
Ende sijnen vlijt daer toe keerde
2055
Tot sijnen dienst alle sijn leuen;
Want god hadde hem ghegheuen
Den sen ende den goeden wille
Openbaer ende stille
Dat hij hem was soe dienstacht*.
2060
Der wille meerde hoem die cracht
Beide stille ende ouerluyt.
Des loende hoem die gods druyt
Dat hijne hadde vutuercoren
Allen heiligen busscopen te voren2064
2065
Te heeren ende te patrone.2065
Des hadde hij dat te lone,2066
Die sijnre hulpen gheerde.2068
2070
Te voele menghen stonden2070
Daer hi in groter vreysen was,2071
Dae hoem verloeste sinte Seruaes.2072
Dat wiste der keyser wale voerwaer.2073
Doen stichde hij te gozslaer,2074
2075
Die selue keyser heynrijck,2075
Eyn goids huys herde eerlijck2076
2080
Dat goids huys dede hij wijen,2080
In tweer apostelen eer,2082
| |
[p. 162] | |
Ende ouch sijns patroens,2084
2085
Sijns heeren, die der deerde was,2085
Die genadighe sinte Seruaes.2086
Den dryen dede hijt wijen te samen,2087
Dat gods huys, in haren namen.2088
Aen sinte Seruaes stont sijn moet2089
2090
Want hij dede hem mennich goet.2090
Aen heme hadde hij groten troost2091
Want hijne decke hadde verloest.2092
Hij was sijns herten liecht.2093
2095
Te sinte Seruaes houft stat.2095
Sijnen broederen hij des bat,2096
Den proeste vanden cloester,2097
Den deken ende den coster2098
Ende den broederen al te samen2099
2100
Ter eeren sinte Seruaes namen2100
Ende allen sijnen holden,2101
Dat sij heme senden wolden2102
Van sinte Seruaes gebeyne,2103
Des confessoers ende busscop reyne,2104
2105
Te sijnen nuwen werke,2105
Te verchieren sijne kerke:2106
Ende sijnen loff vermeeren2108
2110
Dat woude hij ommer gherne doen2110
Die wijle dat hij mochte leuen.2111
| |
[p. 163] | |
Sij en doerstens hem doch nyet gheuen.2112
Dat was hem leyt doen hijt vernam.2113
Te triecht hij doen seluer quam2114
2115
In corten tijden daer nae.2115
Hij werff aen die heeren dae2116
Dat sij ghedroeghen ouer eyn2117
Ende gauen heme dat kynne beyn
Van sinte Seruaes, sijns heren.
2120
Der keyser dede hem ter eeren
Eyn gulden houft werken
Te troeste* sijnre kerken.
Nu moechdi hoeren scone reden.
Der coninck dede hoem goltsmede
2125
Herde goet ghewynnen*.
Hij gruetese mit mynnen
Ende boet hon sijne hulde
Ende seide hon dat hij wolde
Doen wercken eyn gulden hoeft;
2130
Ende sprack ouch, des gheloeft:
‘Willes mich god ghehynghen!
Want ich tot gheynen dynghen
Nye meeren wille en ghewan.’
Doen spraken die werck man:
2135
Sij woldet gherne wale doen
Gondes hon der goids soen
Ende der goede sinte Seruaes;+
Sent dat den coninck lieff was
Sij wouden doen dat hij geboet.
2140
Hij dede hon gheuen gout root.
Sij ontfinghent mitter woeghen*.
Die des wercks plaghen,
Sij waren vlytich daer toe
Beide spade ende vroe.
2145
Daer toe halp hon sinte Seruaes.
Doen dat houft all ghereyt was
Doen waest herde zierlijch,
| |
[p. 164] | |
Schone ende heerlijch,
Beide nase ende mont -
2150
Dat doet ons die vite* cont -
Beyde kynne ende keel;
Maer die oughen waren scheell.
Het waren twee edel steyne.
Doen dochte hon die eyne
2155
Mender dan die andere.
Des hadden sij groot wondere:
Sij waren beide doch euen groot.
Den meysteren des nyet en verdroet
Dat sijse vut namen.
Doen sijt doen weder herwrochten
Des was hon te moede wee -
2165
Dat eyn neder, dander hoe*.
Des woerden sij seer onvroe.
Des en mochte ander raet sijn:
Dat der goede sinte seruaes°
2170
In desen lyue scheel was;
Daer om moest dat gheschien.
Doen wolde der coninck thouft sien.
Doen hij die oughen soe sach staen
Doen dede hij die goltsmede vaen
2175
Ende dreychdese voele seer
Aen hon lijff ende aen honne eer.
In gheuenckenisse mense° besloet.
Dat was onrecht herde groot.
Doen dit aldus was erganghen*
2180
Dat sij dus laghen gheuanghen,
Des nachts quam sinte Seruaes
Voer den coninck daer hij was
In eynre stat, daer hij lach,
Alsoe dat hijne wale besach.
2185
Mynlike hij hoem toe sprak:
‘Coninck, en doen° gheyn onghemack
| |
[p. 165] | |
Den gheuangenen goltsmeden;
Laetse mit rasten* ende mit vreden.
Du en dorfste* hon nyet schelden.
2190
Sy en soelen mijns nyet ontghelden*.
Du heues voele goeden sen:
Beseech* wie scheel dat ich ben.
Des moet dat houft scheel sijn
Dat ghemaect is nae thouft mijn.
2195
Daer omme hebbe goede ghedolt:
Die wercklude sijn sonder scholt.
Laetse mijns ghenyeten*;
Des en laet dich nyet verdrieten,’
Sprack der goede sinte Seruaes.+
2200
Der coninck des blide ende vroe was.
Doen der coninck dit vernam
Ende hij des morghens op quam,
Die goltsmede hij verloeste.
Seer wale dat hijse troeste
2205
Mit heerliken lone.
Hij gaff hon gauen scone
Ende versoende sich mit hon alsoe,
Dat sij van hoem schieden daer toe
Mit blijtscapen ende mit mynnen.
2210
Doen hiet hij hem ghewynnen*
Sijne heymelike* man.
Ende als hijse tot hem ghewan*,
Priester ende ander° luyde,
Doen seide hij hon wat bedude,
2215
Wie hem vertoende sinte Seruaes,
Ende erscheyn* sich dat hij scheel was,
Den guldenen houfde ghelijck.
Doen ghinck der keyser heynrijck
All daer hij dat houft vant
2220
Ende droecht mit sijnre hant.
Hij hadde gode gheuleet* ghenoech:
Seluer hijt doen danne droech,
Der edel Coninck° rijck;
Herde oetmoedelijck
2225
Ten monster hij daer mede ghinck
| |
[p. 166] | |
Daer men dat heyldom* in ontfinck,
Heerlijch ende schone
Mit scoenre processione.
Der ontfanck* was heerlijch
Droech dat heildom ouer hoff.
Gode gauen sij den loff
Daer waert gheeert sinte Seruaes
Als dat wale recht was.
2235
Nu meerct dit voele euen*:
In des seluen conyncks leuen
Soe dede euer* sinte Seruaes
Eyne dinck die selsem* was
Ende herde wonderlike.
2240
In des keysers Coninckrike°
Stont eyne arme kerke
Van ouden ghewerke
Die nyemant en bewaerde.
Sij was verganghen haerde
2245
Soe dat men selden daer sanck.
Sij was ghewijet ouer lanck
In sinte Seruaes eer
Ende was verarmet° seer,
Des luttel yemant waer nam
2250
Want selden ymant daer quam°.
Dat wolde boeten sinte Seruaes
In dies eer dat sij ghewijet was.
Teynen tijde quam der dach
Dat die wydinghe dae ghelach*,
2255
Die men wale solde begaen*
Off ment te rechte hadde ghedaen°.
Men naems herde cleyn waer:
Des volcks quam herde luttel daer.
Die selue die daer quamen,
2260
Sij saghen ende vernamen,
Beyde man ende wijff,+
Dat sij ommer daer nae alle haer lijff
Der wijnghen* bat plaghen
| |
[p. 167] | |
Doer dat want° sij daer saghen.
2265
Daer en waren der liede nyet voele:
Some quamen sij daer te haren spele,
Die somighe ghinghen wercken
Lyeuer dan ter kerken.
Des was daer cleyn ghedranck.
2270
Die wijle dat men die misse sanck
Soe quamen daer twee wijff.
Denen was alle haer lijff
Voele nat van bloede.
Hon was wee te moede,
2275
Des men wael geloeuen mach,
Want men dat vreyselike bloet sach
Aen allen haren ghewande*,
Aen houf de ende ane hande
Die sij alsoe bloedich saghen.
2280
Sij begonden hon te vraghen
Wat hon gheschiet waer.
Doen spraken sij openbaer
Dat sij hadden vernomen:
‘Van onsen sonden eest comen
2285
Dat wij gods vergaten
Ende dae heyme* saten.
Dat quam van ouelen* dinghen:
Dat wij ter wijinghen*
Egheyne waer* en namen
Ten heilighen goids woerden
Ende nyet messe en hoerden
Noch almoessen en gheuen°.
Wij saten ende weeffeden
2295
Eyne webbe in eynen gademe*.
Daer braken alle die vademe*.
Dat was ons leyt ende onghemack.
Soe waer dat eyn vadem brack
Daer vut ran dat rode bloet
2300
Alsoe alst ommer toe noch doet
Alsoe dicke als reghen.
Die gods ghenade en wille ons weghen*
Soe waren wij te quader tijt geboren,
Off wij hebben beyde verloren
| |
[p. 168] | |
2305
Beide ziele ende lijff.’
Dae en was noch man noch wijff
Het en dochte hem wonderlijck genoech.
Dat webbe men doen daer droech
Ende hinckt voer die kerke,
2310
Dat selseme* ghewercke,
Daer dat bloet aff vloet.
Dat was wonder herde groot
Dat ment alsoe drupen sach
Tot aenden° anderen dach.
2315
Daer quam mengher moeder kint
Die nye ter wijdinghen sent
Dae heyme en wolden blyuen.
Doen galt* men den wijuen
Haer webbe, den ghenen dient was.+
2320
Daer omme deedt sinte Seruaes,
Ende god woudes ghehenghen,
Dat men ter wijdinghen
Des te lieuer queme
Soe waer dat mense° verneeme.
2325
Die wondere die god dede
Doer sinte Seruaes te menger stede
Die sijn condich* in mennich lant.
Eyn ridder was in brabant
Die was herde ongherekelike*
2330
Den armen onghemekelike*;
Hem en roechte* wie hij tguet gewan
In onrechte off mit rouve°.
Hi en hadde egheynen ghelouue
2335
Ane gode noch ane die keerstenheit.
Hi dede menghe scalcheit*.
Weduwen ende weysen
Die bracht hi decke in vreysen,
Ende arme cloester lude
2340
Ende reyne goids brude
Die errede* hij decke sonder noet.
Ten lesten sloechen die ghedoet*
Dat vreyselike gherichte:
| |
[p. 169] | |
Hij starf sonder biechte
2345
Ende sonder gods lichame
Want hij en eerde nyet sijnen name,
Hij versmaden vtermaten.
Des viel hij aender straten+
Doot ter neder all daer hij ghinck
2350
Daer hij den swaren loen ontfinck.
Die sijne vriende waren
Doen sijne draghen solden
Daer sijne grauen wolden,
2355
Dat was sekerlijch wonders genoech:
All dae* menten heenen droech
Die ziele weder in hem quam,
Als men schier dae vernam
Dat hi sich selue erlichtede*
2360
Ende sich op richtede
Bouen upter° baren.
Die daer by waren
Sij vluweden* her ende daer
Doen sijs woerden ghewaer:
2365
Sij waenden alle sijn erslagen.
Die die baren solden draghen
Sij lietense neder vallen.
Daer en was onder hon allen
Nyet voele* yemant soe ghemoet,
2370
Hem en verwandelde sijn bloet.
Doen der sondige man
Sijn leuen weder ghewan
Aen der nemeliker* stat,
Gode hij genade bat.
2375
Doen hij sich ghebaert vant
Soe hoeff hij op sijne hant:
Hij seghende sich in gods namen.+
Doen troesten sij sich alle te samen:
Die eer gheuluwen* waren
2380
Sij quamen weder totter baren
Ende vraechden wat hem waer°.
| |
[p. 170] | |
Doe sprack die arme sondaer:
‘Ich hebbe gheleden grote noet
Sent dat ghisteren die doet
2385
Schiet* mijn vleysch ende mijnen gheyst
Mit allen onghemake meyst:
Die arbeit was voele groot.
Doen bleyff ich naect ende bloet
Als ich van mijnre moeder quam.
2390
Des was mijn anxte vreyssam*.
Doen ich mijn ziele naect sach
Ende mijn vleysche doot lach
Ende ich mich seluen sach soe baer*
Doen (waert ich) alre eerst ghewaer°
2395
Dat mich der duuel hadde bedroghen
Ende alte verre tot hem ghetogen
Mit sijnen scalken* rade:
Doen berouweden ichs my te spade!
Ich sach die duuel mit groter scaren
2400
Der voele ende ontellijch waren
Die om mich doe quamen.
Mijne ziele sij doen namen
Ende voerdense ter hellen.
2405
Alle vleyschelike tonghen
Tot aenden doemelsdach*,
Dat wonder* dat ich dae sach
Van stancke ende van vuyre,
2410
Die duuele onghehuyre*
Mit alre qualen meyste.
Ich sach die arme gheyste
Inden afgronde vallen
Ende bernen ende wallen*
Daer was groot onghereeck*:
Die rouck ende die stanck
Het waer te segghen alte lanck°,
Den vleyscheliken lieden
2420
En mocht ment nyet bedieden*;
Alle menschelike diet
En mochtens verneemen nyet
| |
[p. 171] | |
Dat hondertdusentichste deyll -
Ich en sach daer nyet dan alle onheyll -
2425
Der qualen die ich dae ghesach
Dat ich vertellen nyet en mach.
Doen was ich voele onvroe.
Doen voerde men mich voele hoe*
In eyne stat dae ich te hant
2430
All te puluer waert verbrant
Ende voer in die locht:+
Waert dat ich steruen mocht*
Ich waer dusentweruen doot
Soe anxtelijck was mijne noot;
2435
Des ghinghe mich grote vreyse ane.
Daer nae voerde men mich danne
In eyn calde* soe groet
Daer mich mijne sonden verdroet
2440
Ghenade was mich diere*
Alle vrouwe* was mich benomen
Nommer en moeten wij daer comen!
Doen ich alle dit onderuant
Doen voerde men mich altehant
2445
Voer dat hoechste gherichte.
Dat en mochte nyet lichte
Nyemant ghesegghen noch verstaen
Wie dae die wonne* was ghedaen,
Die vroude ende die zierheit*,
2450
Die ghenade ende die heerlijcheit.
Dat mach ich seggen wael voerwaer:
Het waer te lanck ende te swaer
Ende te segghen ontellijck*,
Te verstaen onmoeghelijck.
2455
Die vroude* in hiemelrijck
Die en mocht men vleyschelijck
Nyemant volhoren nochte ghesien.
En° al soude ouch dat geschien
Dat god eynghen manne des gonde
2460
Dat hij ghesegghen conde,+
Egheyne menschelike oren
| |
[p. 172] | |
En mochte nyet ghehoren
Noch gheyn herte vernemen.
Die selighe die daer toe ghetemen
2465
Ende daer toe sijn vercoren
Sij waren salich geboren.
Die vroude ende die wonne
Es dae soe mengher konne
Dat icht ghesegghen nyet en mach.
2470
Doen ich, arme man, doen ghesach
Die onuerganckelike eer
Doen berouwede mich voele seer
Dat ich ye waert gheboren
Want ich dat hadde verloren
2475
Doer mijne grote schulde
Dat ich verliesen sulde
Dat reyne ewighe leuen.
All daer moest ich reden gheuen
Van allen mijnen sonden.
2480
Ich en dorster* nyet orkonden:
Sij scheenen daer openbaer
Mich sondighen mensche te swaer
Beide groet ende cleyne;
Nyet doer die wercken alleyne
2485
Maer die wille ende ouch die woert
All waest verradenisse off moert,
Ende alle ghedachten mede
Ende ouch alle ander ydelheide.
Ende waer sij ghescieden telker stede
2490
Dat des nye deyll en ghebrack,+
Des ich quaets ye ghesprack
Off dompheit ye ghedachte
Mit daghe off mit nachte
Dat waert mich all voer ghetelt°.
2495
Daer mede waert ich gequelt
Te mijnen groten onheyle,
Mit rechten ordeyle:
Dit quam van mijnre misdaet
Die ich hadde misdaen.
| |
[p. 173] | |
Ich sach die duuelen staen
Voele eyselijck voer die doer*,
2505
Die mijns verbeiden daer voer
Als leewen ende als ghiere
Ende als draken onghehiere*,
Die mich voeren souden
Daer sij mich quellen souden.
2510
Des was mijn anxte vele groot.
Eyns edelen heeren
Die wert is groter eeren°,
Die ghenadighe Sinte Seruaes°:
2515
Die halp mich dat ich doe ghenas*;
Die ghewarighe bode keerstes*
Die halp mich eyns veerstes*
Van hude ouer .VIJ. iaer.
Dat willich uch seggen ouer waer:
Dat mich verlenghet is mijn leuen,
Des halp mich sinte Seruaes
Die seer geweldich dae was;
Dat waert mich wael anschijn:
2525
Doen ich ghevoert soude sijn
Inden vreyseliken afgronde
Doer mijne grote sonde
Doen verloesde mich die heilige man.
Nu willich, offs mich god gan,
2530
Mijne sonden gherne boeten:
Mit mijnen bloeten voeten
Willich besoeke° sijn graff
Die mich soe goeden veerst* gaff.
Die hulpe was mich° voele groet.
2535
Der heer, des ich doe genoet*
Inder groter sorghen mijn,
Die moet ommer geloeft sijn,
Sinte Seruaes, die mich loeste
Ende mich soe wale getroeste*
2540
In soe vreyseliker noet
Als vander ewigher doot
Ende mich dae alsoe beriet*.
Dat en compt van mijnen herten* nyet:
| |
[p. 174] | |
Die wijle* ich hebbe mijnen sen
2545
Ende ich in mijnen synnen ben
Soe en willichs nyet vergheeten,
Doer drincken noch doer eeten
Doer armoede noch doer rijcheit
Noch doer gheynre hande arbeyt
2550
Noch doer gheynre hande noet+
Noch doer vreyse vander doot.
Op dat* mich god gheeft die cracht
Ich sall hoem wesen dienstacht*
Die wijle dat ich leuen moet°.
2555
Wollen* ende baruoet
Willich sijn graff besoeken -
Mit gheisteliker mynnen.
Ich wils saen beghynnen
2560
Altehant noch huyde.’
Doen waren daer voele luyde
Ervrouwet* vanden woerden
Die sij heme segghen hoerden
Als sij mit rechte solden sijn.
2565
Dat deden sij wale schijn*
Dat sijt guetlijck ontfinghen
Ende sij mit heme ghinghen
Te triecht te sinte Seruaes graue
Mit scerpe* ende mit staue.
2570
Der trouwen sij ghedachten,
Haer offer sij daer brachten
Seruacio den gheheren
Toe* loue en de toe eeren,
Man ende wijff ende kint.
2575
Die ridder diende ommer sent
Sinte Seruaes alle sijn leuen:
Sent leefde hij die .VIJ. iaer
2580
Als hoem der veerst was ghegheuen
Ende beterde sijn leuen+
Ende buetede sijne schulde
Ende erwerf die gods hulde
Ende vervulde sijn ghebodt.
| |
[p. 175] | |
2585
Des sy gheloeft der soete godt
Ende der goede sinte Seruaes
Die sijn voerspreke* was.
God die dit woude doen
Ter eeren sinte Seruacium
2590
Hij heuet voele doer hem gedaen.
Nu suldi weten ende verstaen
Eyn teyken voele heersam*
Dat sinte Seruase ter eeren quam
Die gode decke genade bat.
2595
Te nyeuele inder stat° -
Al dae sinte Geertruyt
Gheeert is, die gods bruyt,
Der die stat is ghevryet*
Ende dat gods huys ghewijet:
2600
Want daer ligghet haer gebeyne
Dat suuer ende dat reyne;
Die dat in eertrijck erwerff*
Doen sij vleyschelijck sterff
Dat haer ziele gheuoert° waert
2605
Ten hiemele die salige vaert;
Ende daer waert sij ghecroent:
Doen was haer wael gheloent
Hare reynicheiden
Mit der ewigher rijcheiden*;
2610
Soe groet was haer trouwe -
Te nyeuele ende hiet Ode,
Gherechte wijff ende goede
Ende was gode ghehoersam
2615
Ende leefde als haer betam*.
Den gheist haer god ghegheuen°
Dat sij mynde eyn reyne leuen.
Haer seden waren soe reyne
Dat sij dander alle ghemeyne
2620
Hielde° mit groten mynnen,
Ende te meysterynnen
Doer haer doecht hadden vercoren.
Sij was ouch selue wael geboren
| |
[p. 176] | |
Van vader ende van moeder
2625
Ende sij hadde eynen broeder,
Eynen ridder, eynen ouelen* man,
Dien ich ghenoemen nyet en can.
Maer als* ich van hoem vernam
Soe was hij gode onghehoersam;
2630
Als ich van hem hoerde ghewach
Dat hij alre boeser seden plach
Daer hij gode mit verwrachte*
Dat men hoem van gods haluen ryet°
2635
Daer toe en stont sijn sen nyet,
Hi dede dat men hoem verboet.
Des bleiff hi in sijnen sonden doot
Daer sijn onrecht aen sceyn*;
Want sijnre vriende egheyn
2640
En haddens gheynen troost*
Off datter woerde ommer raet,
Doer sijne grote mesdaet
Der hij openbaer plach
2645
Als men hoerde ende sach
Van hem mit nacht ende mit daghen;
Want hij inden sonden waert erslagen*
Inden vreyseliken valle*.
Des vreesden die vrient alle
2650
Datter ewelijck weer verloren
Ende arnen* moeste gods toren.
Sijn suster, die ghetrouwe,
Sij hads groten rouwe
Dat sij wel° betoende:
2655
Si claechde ende sij weynde,
Dat heilighe deuote wijff;
Sij claechde luttel den lijff
Maer sij vruchte* seer der plaghen
2660
Vander zielen ende der noet;
Des was haer anxte herde groot.
Mit daghe ende mit nachte°
| |
[p. 177] | |
Der zielen sij gedachte
Mit almissen ende mit gebede
2665
Mit menger venyen* die sij dede,
Die gods onderdane,
Mit menghen heyten trane°;
Menghen psalme dat sij las,
Want haer die ziele lieff was°;
2670
Haer almissen die sij daer om gaff.
Dat sij hem hare trouwen
Eyns deyls liet ghenyeten*.
2675
Tranen lietse vlieten
Van haren oughen claer
Voer sinte Geertruden altaer.
Decke was sij onvroe.
Teynen tijde quaemt soe -
2680
Ich en weyt ouer wie lanck* -
Doen men die metten* ghesanck
Inden monster*, dat sij bleyff
Daer sy haren yamer dreyff
Als sij ghewoen was.
2685
Sij bede* ende sij las
Haer psalmen ende haren pselter*
Voer sinte Geertruyden Elter*
Ende haer gebede, der sij plach.
Doen sij in hare venyen* lach
2690
Haer broeder voer haer quam.
Doen sij sijne stemme vernam
Sij waert verschricket seer.
‘Ghenade, god, lieue heer’,
Sprack doen vrouwe Ode,
2695
‘Ghenade, vrouwe goede,
Sinte maria, gods moeder!
Bestu dat’, seide sij, ‘broeder?’
‘Ja ich’, sprack hij, ‘suster mijn,
Ghij sult des ghewes sijn.
2700
Hebt voele goeden troest:
Op gods ghenaden ben ich verloest;+
| |
[p. 178] | |
Mijne ziele die is ghenesen.’
‘Lieue broeder, wie mochte dat wesen?’
Sprack dat heilich wijff,
2705
‘Sent dattu alle dijn lijff
Der boesheiden pleghes
Ende inden sonden leghes
Boudelike ende openbaer.
Het was dich onmaer*
2710
Dat men dich straefde* om dijn quaet
Ende voerleyde° dijne mesdaet.’
Die ziele antwoerde daer naer:
‘Suster’, seet hij, ‘dat is waer.
Ich dede luttel goets
2715
Ende was soe haert mijns moets
Dat my des quaets nyet en verdroet.
Mijne mesdaet was soe groet
Dat ich doer mijne schulde
Verloren hadde gods hulde*
2720
Daer ich luttel om werff*.
Doen ich die lichamelike doot sterff*
Doen moest ich varen ter hellen
Mitten boesen ghesellen*
Die mich hadden verraden:
2725
Voele ouels* sij mich daden.
Dat ich dae hoerde ende sach
Dat en willich seggen noch en mach.
Dat en mochte gheyn mensche verstaen
2730
Want en is nyet soe lichte.
Doen quam ich voer dat gherichte
Daer ich verordelt waert+
Te derre onsaligher vaert
Daer ich varen solde weder
2735
In dat affgronde hier neder.
Doent daer toe was comen
Ende mich hadden genomen
Die leyde helsche honde
Inder seluer stonde
2740
Die mich onsachte ruerden,
Doe sij mich heenen voerden
Mit voele vreyseliken scaren
| |
[p. 179] | |
Doen quamen sij voer eyne borch ghevaren
Die scone was ende chierlijch,
2745
Soe rijck ende soe heerlijch
Dat icht volsegghen nyet en can.
Daer stont eyn heerlijch man
Opten muer bouen
Die wert is ende seer te louen,
2750
Eyn grauwe heer ende eyn alt.
Hij nam mich doe mit ghewalt
Den duuelen die mich dae brachten
Mit pijnen mengher slachten*.
Dat was der goede sinte Seruaes
2755
Die soe gheweldich dae was
Dat hij mich den duuelen dae nam.
Soe wale mich dat ich daer quam!’
Noch sprach die sondige jongelinck:
‘Suster, om eyn cleyne dinck
2760
Halp hij mich ende troeste*,
Sinte Seruaes, die mich dae verloeste
Vut voele groter qualen*:
Wollen* ende baruoet;
2765
Des ich ommer vroe wesen moet
Dat ich daer quam te ghebede°.
Dat was allet dat ich ye ghedede
Goets, des ich ghedencken can.
Des loue ich den heiligen man,
2770
Seruacius den reynen.
Hi en verloeste mich nyet alleyne
Vanden vreyseliken valle
Maer sijne holden* alle
Die yet doer* hem hadden gedaen;
2775
Soe voele als hijre wolde ontfaen
Van alre sorghen hijse verloeste,
Den hij doe helpen wolde,
2780
Sinte Seruaes christus° bode
| |
[p. 180] | |
Die die ghewalt heuet van gode
Die hem god te romen gaff
By sinte peters graff.
Doen hij daer ghenade bat
2785
Voer tongheren sijne stat
Dat des en mochte wesen nyet.
Sinte peter hoem riet
2790
Dat hijs nyet meer en dede
Ende voer die zielen bede;
Alle die hij verloessen wolde+
Ghetroesten ende ontbynden
2795
Die souden ghenade vynden.
Sinte peter°, die daer was ghesant,
Den slotel gaff hij hon in die hant
Dat nye man alsulken en sach
Noch mensche ghewercken en mach
2800
Van soe ghedanen wercke.
Dien heuet noch sijne kercke
Te lyteiken* ende te trooste.
Die heer, die mich verloeste
Doen ich alsoe verdeylt* was,
Hi heuet mengher moeder kint
Ghetroest dar beuoren ende sent
Ende menghe ziele ontbonden,
Die ghenade aen hoem vonden,
2810
Mennich hondert dusent;
Ende noch doet te menger stont
Alre tijde ghelijck.
Hij heuet in hiemelrike
Voele grote werdicheit.
2815
Dat is die gods waerheit.
Hij en mochte ouch hij opter eerden
Nommermeer volloeft* werden
Mit mensscheliken dinghen.
Hi is in lutteringhen
2820
Nae die apostele voele gheheer*.
Te triecht heeft hij huys° ende eer;
| |
[p. 181] | |
Dat is den lande eyn groot troost.
Sijne werdicheit heeft mich vertroest*
Vut alsoe vreyseliker noet+
2825
Als is die ewelike doot.
Des moet hij ommermeer
Hebben loff ende eer.
In hiemel ende in eerden
Louet men den werden,
2830
Den groten heer Seruacium:
Des gan hem der gods soen.’
Doen sprack die vrouwe Ode:
‘Gheloeft sij god der goede
Ende sinte Seruaes die gheheer
2835
Moet hebben loef ende eer
Ende moet gebenedijt sijn.
Nu segghe, lieue broeder mijn,
Sent dattu soe best getroest*.
Dattu vut der hellen best verloest,
2840
Waeromme queemstu her weder
In dit ellende hier neder
In deser groter ellenden ende armoeden?’
Hij antwerde: ‘lieue suster goede’,
Sprack der verloeste gheyste,
2845
‘Doer dijnen wille alre meyste,
Namelijck doer dijne scholde*:
Dat ich dich segghen wolde
Die goede nuwe meere
Dat ich verloest weer,
2850
Des quam ich dich te trooste*.
Der heer die mich verloeste
Doen ich verordelt was
Die ghenadighe sinte Seruaes,
Dat hi te bat gheloeft sij:+
2855
In nomine domini
Soe beuele ich dich, suster, dat
Dattu hem dienes des te bat
Ende des te voerder eeres
Ende dijnen vlijt daer toe keres:
2860
Dat is dijns selues salicheit
| |
[p. 182] | |
Ende segghe dese waerheit
Die ich dich hebbe cont ghedaen
Den luden, dijt int goede verstaen,
Den mannen ende den wijuen.
2865
Men sall die reden beschrijuen
Ter eeren sanctus Seruacium.’
‘Dat willich voele gherne doen,’
Sprack die cloester vrouwe
Doer genade ende doer trouwe°,
2870
‘Want ich bens voele vroe.’
Doen schiet hij van haer alsoe
Dat sij en wiste waer hij quam.
Doen sij die redene vernam
Sij en hoerdes nyet meer noch en sach.
2875
Sent diende sij nacht ende dach
Gode als eyn salich wijff
Ende was voert alle haer lijff*
Sinte Seruaes ghehoersam
Ende seide wat sij dae vernam:
2880
Wie datse haer broeder hadde getroost*
Dat hij vander hellen waer verloost
Ouermids die hulpe van sinte Seruaes;
Ende loefden alsoe alst recht was.
Als ment te recht can verstaen
2885
God heuet menghen mensche ghedaen+
Doer sinte Seruaese groet goet,
Als hij noch mennichweruen doet
Stille ende openbaer;
Dat lanck te segghen waer
2890
Dat goet dat all van hoem gheschiet;
Men mochtes all vertellen nyet°.
Des es eyn deyl beschreuen
Ende is ouch voele verholen bleuen -
Dat men wale weyt, sonder waen -
2895
Der teyken die hij heeft ghedaen
Beide stille ende ouer luyt.
Nu bidden wij den gods druyt
Doer sijne grote ghenade
Dat hij ons nyet en versmade
| |
[p. 183] | |
2900
Doer egheyene onse crancheit
Ende ons sijne gherechticheit
Te gods ghenaden brenghe
Ende hij ons verdenghe*
Aen onsen heer ihesum keerste*:
2905
Dat hij ons gheueerste*
Dat wij gebeteren onse leuen,
Wantten god der werelt hadde gegeuen
Tot eynen predickare
Ende tot eynen noethulpare*;
2910
Dat hij onse bede alsoe ontfae
Dattet ons in staden stae
Ten eweliken lyue
Ende ons te troeste blyue.
Hier mach men doecht in mercken
2915
Van sinte Seruaes werken+
Ende aen sijn leuen, des hij plach,
Dat men wel gherne horen mach.
Ende die teyken die god dede
Doer sijnen wille te mengher stede
2920
Die sijn voele heerlijck.
In dutschen dichtede dit heynrijck
Die van veldeken was geboren.
Hij hadde sinte Seruaes verkoren
Te patrone ende te heren
2925
Des maecte hij hem dit ter eeren
Doer genade ende doer mynne°;
Des hoem ouch bat die Grauynne
Van loen, die edel agnes.
Te bat lustede hoem des
2930
Dat hijt te dutschen keerde*,
Alse hoem die vite* leerde
Daer nae der waerheit in was ghescreuen
Des heilighen sinte seruaes leuen
Ende sijne myraculen scone
2935
Na sijnre translacione*
Die noch sijn voele heersam*.
Als* hij die waerheit dae vernam
Gherechte ende ontwyuelijck,
| |
[p. 184] | |
All daer nae dichtet heynrijck
2940
Voele recht ende bescheydelijck,
Dat* hij bedechtelijck
Nye daer aen en mysde* noch en loech.
Des bat hem hessel oich
Des men doch wale vermanen* mach
Heynrick, die dit berichtede,+
Ende in dutschen dichtede
Ende alle dies hoem baden
Ende hulpe daer toe daden
2950
Ende allen dient lieff was,
Den moet god ende sinte Seruaes
Verloessen ende ontbenden
Als sij dit leuen eynden;
Dat hon god moet gheuen°
2955
Vroude ende ewich leuen
Ende wonne onuerganckelijck.
Amen - des bidt heynrijck
In des waren gods namen
Goede lude alle te samen
2960
Die dit boeck hoeren leesen,
Dat hij in haer ghedynge* moet wesen
Te gode van hiemelrike
Dat hij ghenadelike
Sijne ziele moete verloessen
2965
Want hi decke hadde mesdaen
Ende eyn sondich mensche was -
Dat hem der goede sinte Seruaes
Sijne ziele moete verloessen
Vanden duuelen den boesen,
2970
Dat sij hem nyet en moeten* scaden
Ende hij die ziele moete bestaden*
In dat ewighe liecht,
Die grote heer van triecht,
Dat hij sijne ziele make vry
2975
Inden name goids, Amen, dat sy.
AMEN
|
|