Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1 (1906)

Informatie terzijde

Titelpagina van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1
Afbeelding van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1Toon afbeelding van titelpagina van Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.34 MB)

Scans (27.73 MB)

XML (1.27 MB)

tekstbestand






Editeurs

Herman vander Linden

W.L. de Vreese



Genre

poëzie
non-fictie

Subgenre

kroniek
non-fictie/geschiedenis-archeologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

(1906)–Lodewijk van Velthem–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Hoe die hertoge den casteel brac te Limborch, ende voer vord. xlv.

 
Dus dede die hertoge saen gereiden
3280[regelnummer]
Tors ende te voet, sonder beiden,
 
Ga naar margenoot+ Ende toech over Mase saen
 
Int lant van Valkenborch, sonder waen,Ga naar voetnoot3282
[pagina 396]
[p. 396]
 
Ende heeft daer enen tor bestredenGa naar margenoot+
 
Dien hi wan met vromicheden.
3285[regelnummer]
Limale so hiet die casteel.
 
Doen vernamen dit riveel
 
Die heren sine wedersaken,
 
Alle die tusscen Tricht ende AkenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot3288
 
Waren ende mede toten Rine,
 
3290 Quamen toten hertoge in scine.
 
Sonder allene, alsict vernam,
 
Moelrepas entie van Witham.Ga naar voetnoot3292
[pagina 397]
[p. 397]
 
Doen dit die hertoge verstoet,Ga naar margenoot+
 
Trac hi vort met overmoet
3295[regelnummer]
Int lant van Limborch tote Gulpen.Ga naar voetnoot3295
 
Daer quam sijn swager hem te hulpen,Ga naar voetnoot3296-3297
 
Van Ludike die biscop Jan,
 
Entie lantgrave, .i. edel man,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot3298-3299
 
Des hertogen oem, Heynrijc van Hessen,
3300[regelnummer]
Hine brachte daer mar hem sessen,
 
Want hi quam onversien.
 
Ander hulpe en had te dien
[pagina 398]
[p. 398]
 
Die hertoge groet no cleneGa naar margenoot+
 
Dan van sinen lande allene;
3305[regelnummer]
Daer hi nochtan met groter eren
 
Mede verbeide alle der heren
 
Die quamen met enen stouten moede,
 
Ende waenden [den] hertoge sonder hoedeGa naar margenoot+
 
Hebben vonden ende onder gedaen.
3310[regelnummer]
Mar doen sijn sagen so wijchgier staen,
 
Die Brabanters ende in een gesteken,
 
Lieten si haer hoge spreken
 
Ende dorsten vorward comen niet.Ga naar margenoot+
 
Want si dochten haer verdriet.
3315[regelnummer]
Om dit doen daer tusscen reden
 
Minderbroeder, die tusscen beden
[pagina 399]
[p. 399]
 
Den pays so hebben gesproken,
 
Datter die strijt met ward te broken.Ga naar margenoot+
 
Mar die gemeinte van Brabant,
3320[regelnummer]
Die wile datmen den raet vant,
 
So most mense weren daer met erachte,
 
Eer mense daer te ponte brachte,
 
Tot dattie soene was gesproken;Ga naar margenoot+
 
Dus ward dat orloge daer te broken.
3325[regelnummer]
Dit was den hertoge een groet ere:
 
Daer jegen hem was so menich here
 
Met here, alsie u hier sal noemen.
 
Die biscop van Coelne waser comen,Ga naar voetnoot+Ga naar voetnoot3328
 
Van Gelre, van Cleve. van Guulke mede,Ga naar voetnoot3329
3330[regelnummer]
Tybaut van Lorein der stede,Ga naar voetnoot3330
[pagina 400]
[p. 400]
 
Ga naar margenoot+ Van Assou, van Spa[n]hem, van Newenaren,Ga naar voetnoot3331
 
Van Solmese, van Salmen: dese graven warenGa naar voetnoot3332
 
Alle comen daer te wige,Ga naar margenoot+
 
Met menigen man daer ie af swige.
3335[regelnummer]
Ende hoe die sone ward gedaen
 
En conste mi niement doen verstaen;
 
Mar opten grave waren sijs blevenGa naar voetnoot3337-3338
 
Van Vlaendren, dat hi soude gevenGa naar margenoot+
 
Met vrienscapen, sonder striden,
3340[regelnummer]
Elken sijn recht in beiden siden.
[pagina 401]
[p. 401]
 
Dit secgen ward also versmord,
 
Dattie grave niet brachte vord
 
Entie vede quam weder saen,Ga naar margenoot+
 
Alse gi hier nu selt verstaen.

margenoot+
bl. 27 b.
voetnoot3282
Valkenborch, tegenwoordig in Hollandsch-Limburg (Fr. Fauquemont), ten N.-O. van Maastricht. Het stadje Valkenburg wordt reeds in 1041 vermeld; in de middeleeuwen had het zeven poorten en een overoud slot op een berg. Waarschijnlijk wordt dit slot door Velthem bedoeld in de volgende verzen.
[tekstkritische noot]3283 daer ontbreekt. 3284 wien 3285 Dijamel hiet d.c. 3288 ende al d. tusschen den rijn en Aken 3289 en som van dander side den rine 3290 quame opten hertoge in scine 3291 alsic 3292 Morlepas ende wetlam

[C]
3283 eenen torre
3284 Dien wan hi
3285 Junale soe h. desen Casteel
3286 D. vernam
3287 Dese heeren s. wedersake
3288 tusschen t.e. Aken
3289 W. mede totten rijne
3290 Q. tote lymborch in schine
3291 alleene als ic v.
3292 Molrepas ende die v. witham
[D]
3283 E.h. eenen torre b.
3284 Die hij
3285 Limael hiet desen c.

3287 sijn
3288 Ende alle die tusschen den rijn e. aken
3289 Ende som van bander sijde den rijn
3290 opten hartoge in scijn
3291 so ic v.
3292 ‖ Molrepas ende withamGa naar margenoot+

verbeterd door C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 248. - waen staat in het hs., vanwege de lengte van het vers, boven sonder dus op dezelfde hoogte als het voorgaande vers, maar met een aanwijzing dat het bij vs. 3282 behoort, en met een punt er achter om het te scheiden van het op dezelfde hoogte staande vers van de volgende kolom. 3287 wedersaken hs.: weder saken 3292 Moelrepas: C. van de Water, Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 248 wil lezen * Molrepas omdat Heelu vs. 1678 dien vorm heeft; maar dat is natuurlijk een overbodige verandering. - Witham hs.: wicham zonder eenigen twijfel. Verbeterd, ook reeds door C. van de Water t.a.p., in overeenstemming met Heelu vs. 1679 en met de lezing der varianten uit de hss. B, C en D der Brabantsche Yeesten.
margenoot+
bl. 50 c.
margenoot+
(5)
margenoot+
(10)
voetnoot3288
Tricht = Maastricht.
voetnoot3292
Moelrepas: zie boven bij vs. 3245. - Witham = Wittem, ten Z.-O. van Maastricht. Met die van Witham bedoelt Velthem waarschijnlijk Herman van Withem, dien hij beneden in cap. 54 vermeldt.
[tekstkritische noot]3293 d. die h. dit v. 3294 t. hi over m.o. 3295 in dlant v.l. toet gulpe 3296 hulpe 3297 v. ludeke d. Bisscop j. 3298 en die lant grave een e.m. 3299 heinric van hessen 3300 h.b.d. met hem s. 3301 w. hi q. daer onv. 3302 haddi

[C]
3294 voirt
3295 landt v. lymborch
3296 zwagher
Ga naar margenoot+ 3297 ‖ V. Ludic die Bisscop Jan
3298 landgrave een e.m.
3299 henric van nessen
3300 maer hem s.

3302 hadde
[D]
3293 D. die h. dit v.
3294 T. hij over m.o.
3295 gulick tote gulpen
3296 zwager
3297 V. ludiek d. bisscop j.
3298 Ende een grave een e.m.
3299 D.h. oom heinrijc v. hessen
3300 Hine bracht maer h.s.
3301 Want hij daer quam al o.
3302 had hij te d.
3299 Hessen hs.: vessen wat niet bestaat; verbeterd, ook reeds door C. van de Water, Tijdschr. voor Nederl. Taal.- en Letterk. 9, 248, in overeenstemming met Heelu vs. 1691 en met de lezing van de varianten uit de hss. B en D der Brabantsche Yeesten. 3300 mar hs.: m̓ Lelong's verkeerde lezing * mere is reeds verbeterd door C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 248. 3301 onversien in het hs. voluit.
margenoot+
bl. 69 d.
margenoot+
(15)
voetnoot3295
Gulpen, ten O. van Maastricht, aan de beek de Gulp, die in de Geul valt. Het dorp wordt doorsneden door den weg van Aken naar Maastricht.
voetnoot3296-3297
sijn swager ... Van Ludike die biscop Jan: Jan van Vlaanderen, bisschop van Luik, sloot een verbond met Jan I van Brabant vóór den 20sten October 1283 (zie bij Willems, Heelu's Slag van Woeringen, Codex diplomaticus, blz. 422).
margenoot+
(20)
voetnoot3298-3299
Entie lantgrave... Des hertogen oem, Heynrijc van Hessen. Hendrik I van Hessen (geboren in 1245; gestorven in 1308) was niet de oom, maar de neef van Jan I van Brabant: hij was de zoon van Sophia van Thüringen en van Hendrik II, hertog van Brabant; zie, voor de rol welke hij in de Limburgsche successie-oorlogen gespeeld heeft, Butkens, Trophées du Brabant, I, p. 584, en Willems, Heelu's Slag van Woeringen, Codex diplomaticus, blz. 434.
[tekstkritische noot]Ga naar margenoot+ 3303 groot no clene 3305 ‖ = tekst. 3306 daer verbeide al den heren 3307 ene sconen moede 3308 e.w. den hertoge 3310 maer doen sine sagen soe w. st. 3311 die Brabanters in een ghesteken 3313 ende en dorsten vorwaert c.n. 3314 duchten 3315 om d.d. dat daer leden 3316 minderbroeders die tusschen reden

[C]
3303 groot ende cleene
3304 alleene
3305 eeren
3306 verbeyde a. die heeren
3307 eenen
3308 den hertoge

3310 Maer doen syen s. zo wijchghier st.
3311 Brabanders
3312 sij
3313 Want sij duchten haer verdriet
3314 Tbeste docht hen datment achter liet
3315 tusschen
3316 Minderbroederen d. tusschen beeden
[D]
3303 en 3304 ontbreken.

3305 D. hij n.m.g. eeren
3306 Verbeide al der groter heeren

3308 Ende waenden den h.
3309 ondergedaen
3310 Maer doen sine s. so wijt gestaen
3311 Die b. in een g.
3312 sij
3313 E. en dorsten voerwaert c.n.
3314 sij duchten
3315 O. dat d.d. tusschen r.
3316 Minderbrueders diet wilden vreden

3303 groet in het hs. voluit. 3305: 3306 eren: heren in het hs. voluit. 3308 [den] hertoge: het lidwoord is ook reeds ingevoegd door C. van de Water: zie het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 249; ook de varianten uit de hss. B, C en D der Brabantsche Yeesten hebben het. 3310 wijchgier hs.: wijch gier 3316 Minderbroeder hs.: Minder broeder
margenoot+
blz. 168.
margenoot+
(25)
margenoot+
(30)
margenoot+
(35)
[tekstkritische noot]3317 te paijse hebben si gesproken 3318 dat daer d.s. doen wert gebroken 3319 maer die ghenoten v.B. 3320 dat men 3321 wederhilt men se met crachte 3322 eer dat men se te paijse b. 3323 toet dat die s. 3324 dat daer die strijt niet was te br. 3325 hertoghe 3326 soe 3327 dat hem als ic 3328 Bisscop v.C. wasser c. 3329 v.G.v. Gulke v. Cleve m. 3330 Tijb. ende Loreine

3317 soe
3318 Daer den st. mede werdt te b.
3319 Maer die gemeynte v. Brab.
3320 raidt
3321 Soe moest m.w. dair m.c.
3322 dair te pointe
3323 T. dat die zoene
3324 D. werdt d. oirloge
3325 groot eere
3326 jeghen h.w. so m. heere
3327 Met hem als ict
3228 D. Bisscop v. Colene wasser c.
3329 V. Gelre v. Cleve v. guylke
3330 Loreyne
3317 So dat sij te peise hebben gesproken
3318 Ende dat strijden hebben gebroken
3319 Maer

3321 Wederhieldmense met crachte
3322 Eer datmense te pointe b.
3323 en 3324 ontbreken.

3325 hartoge e. groot eere
3326 heere
3327 Met heren die ic u sal n.
3328 D. bisscop v. colen was comen
3329 V.g. van gulick van cleve m.
3330 Tibaut v. loreine

3321 weren: wer- in het hs. voluit.
margenoot+
(40)
margenoot+
(45)
voetnoot+
(50)
voetnoot3328
Die biscop van Coelne = Siegfried van Westerburg; zie boven bij vs. 3263.
voetnoot3329
Van Gelre = Reinalt I van Gelre. - van Cleve: De graaf van Kleef heette Diederik en was de schoonbroeder van Reinalt I van Gelderland. - van Guulke = Gulik. De graaf van Gulik was Gerard, heer van Kaster, zoon van Willem.
voetnoot3330
Tybaut van Lorein = Tibaut van Lotharingen, zoon van den hertog van Lotharingen, heer van Rumigny (in Frankrijk, departement der Ardennes, ten Z.-W. van Rocroy) en Florennes.
[tekstkritische noot]Ga naar margenoot+ 3331 van Hassen v. spanen v. nubaren 3332 v. Salme valkenborch twaren 3333 ‖ Dese waren comen d. te w. 3334 m. menegen m.d. ic af serive 3335 E.h. die paijs was g. 3336 coste daer luttel iemen v. 3337 maer 3338 datti s. gheven 3340 elken tsine in b.s.

3331 V. Nassou v. spahem v. nevenaren
3332 V.s.v. salmen
3333 wighe
3334 Maer m.m. dair ic af zwige
3335 soene wart
3336 my niemant
3337 Maer op den Grave w. sij bl.
3338 dat hijt s. gheven

3340 beyden zijden
3331 Van sassen van spanem van nuvaren
3332 Van salmen valkenborch mede waren
3333 Dees waren daer comen te wige

3335 E.h. die pais was gedaen
3336 Conste daer luttel yemant v.
3337 Maer op den g.
3338 V. vlaenderen d. hij s.g.
3339 strijden
3340 sijden

3331 Spa[n]hem hs.: spahem gevolgd door een leesteeken, t.w. een punt. Verbeterd, ook reeds door C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 248, in overeenstemming met Heelu vs. 1773 en met de lezing van de varianten uit de hss. B en D der Brabantsche Yeesten. - Newenaren hs: uewenaren verbeterd in overeenstemming met de lezing van Heelu vs. 1773 en van de varianten uit de hss. B, C en D der Brabantsche Yeesten. 3332 Salmen bs.: salm verbeterd, ook reeds door C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 248, in overeenstemming met Heelu vs. 1774 en met de lezing van de varianten uit de hss. B, C en D der Brabantsche Yeesten.
margenoot+
blz. 169.
margenoot+
bl. 27 c.
voetnoot3331
Van Assou: Walram en Otto, zonen van Hendrik II den Rijke; verg. beneden, derde boek, vs. 1052: Van Nassouwe beide die graven. - Spanhem = Sponheim, tusschen de Moezel en de Nahe. - Newenaren = Nieuwenaar (Hoogduitseh: Neuenahr). Walram van Neuenahr wordt vermeld in 1288 (Kremer, Akadem. Beiträge z. Gulch. u. Bergischen Gesch., III, Urk. blz. 190).
voetnoot3332
Van Solmese = Solms, het naar een bijrivier van de Lahn genoemde, graaflijke geslacht. Misschien wordt hier bedoeld Hendrik II van Solms. - van Salmen. Het aloude geslacht, dat naar de burg Salm (thans de ruine Viel-Salm) in den noordoostelijken hoek der provincie Luxemburg, genoemd is. Waarschijnlijk wordt hier bedoeld Willem, graaf van Salm.
margenoot+
(55)
voetnoot3337-3338
opten grave... van Vlaendren: t.w. Cwijde van Dampierre.
margenoot+
(60)
[tekstkritische noot]3341 d. seggen bleef alsoe versmoert 3342 niene brachte voert 3343 ende die twist q.w.s. 3344 als ghi h. na s.v. Opschrift: Hoe hi voer Rode voer. xxix. 3345 H. Coensnablie wert d. 3346 die toet hem ghene onmate 3347 en hadde 3348 maer nu reet hi s.w.

3341 D. seggen wert alsoe versmoirt
3342 Dat die g.n. en bracht voirt
3343 Ende die veede
3344 Als ghi nu hier sult v.

Opschrift: Hoe hertoge Jan sant dien van tricht hulpe tegen walraven vander Roitsen.
Ga naar margenoot+ 3345 ‖ Eer coene snabble
3346 Te lymborch die grave onmate

3348 Ende inden daelhem
3341 Dit seggen bleef so versmort
3342 ‖ Dats die g. niet en bracht voortGa naar margenoot+
3343 Dies quam die veede
3344 Als ghij nu sult v.

Opschrift: ‖ Hoe hertoge Jan voer rode lach. lx.Ga naar margenoot+

3345 [H]er coensnable wart d.
3346 Die tot heer geen onmate
3347 Opten hertoge en had g.
3348 Maer nu reet hij sonder w.

c. 46, opschr. Swabbe hs.: suabbe zie verder de volgende noot. 3345 Her in het hs. voluit. - swabble: de (lange) s- is verbeterd uit een andere letter, blijkbaar uit een b- waarvan de schacht is uitgekrast, en wat van het oog overbleef onder- en bovenaan bijgewerkt. Heelu vs. 1821 heeft ‘Snabbe’, en C. van de Water (Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 249) wil dan ook bij Velthem aldus lezen; maar het lijkt mij geraden, aan de lezing van het teksths. niet te tornen: ook in boek III, vs. 1069 staat swabbe en A van Slichtenhorst, Geldersse Geschiedenissen 2, 202 b (ao 1654) heeft evenzeer ‘Cuno Swabbe’; aan den anderen kant hebben de varianten uit de hss. B, C en D der Brabantsche Yeesten: snable en dergelijke, terwijl de bijnaam in geen oorkonde schijnt aangetroffen te zijn. Het kan natuurlijk, dat Heelu den juisten vorm heeft, maar ‘snabbe’ kan ook ontstaan zijn uit de schrijfwijze suabbe, zooals in het opschrift van dit hoofdstuk 46 en beneden in vs. 3633. 3347 hadde: de h- is verbeterd uit een andere letter, waarschijnlijk uit een n, die onder en boven den regel bijgewerkt is.
margenoot+
bl. 70 a.
margenoot+
bl. 50 d.
margenoot+
bl. 51 a.
margenoot+
(65)

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken