De eene grondtoon

[p. 28]

Wonderkinderen

Er is een tijd geweest, dat men in Duitschland het bestaansrecht van moderne muziek uit de natuur meende te moeten kunnen bewijzen en de natuur schiep een wonderkind, dat moderne muziek maakte. De natuur was zoo goed om dit wonderkind een criticus tot vader te geven, die schreef in een invloedrijk blad te Weenen (de "Neue Freie Presse"), dat altijd in zake muziek aan den kant der reactionnairen gestaan had en er niet voor terugschrikte om geniale en hard tobbende meesters als Anton Bruckner het leven onmogelijk te maken. Bij de eerste voortbrengselen van het wonderkind werden deskundigen geroepen, niemand minder dan Gustav Mahler en Richard Strauss, en zij verklaarden het voor een fameus geval. In de eerste voortbrengselen bladerend van het wonderkind, dat onder de couveuse der dagbladpers (een criticus geeft niet elk jaar het licht aan een genie) hoe langer hoe wonderlijker werd, herkenden de twee meesters elkanders allure van componeeren, Mahler de rondtollende, ietwat neurasthenische, en altijd omhoogstrevende melodiek van Strauss, Strauss de getourmenteerde en pijnlijke, ietwat doucereuze lyriek van Mahler, zij herkenden elkaars méést gebruikte instrumentale recepten, alle heel handig en heel gevarieerd toegepast. Zij vonden het fameus, maar moesten beiden ietwat teleurgesteld zijn, dat hunne manier, hunne methode, de mogelijkheid bood om door een jongen, door een wonderkind, nagebootst te worden. Zij dankten overigens de Natuur voor hare vingerwijzing.

Het schijnt helaas wel, dat een mensch der twintigste eeuw, zoodra hij zich met muziek bezig houdt, de helft van zijn verstand verliest. Want toen Mendelssohn op

[p. 29]

zijn zeventiende jaar zijn Midzomernacht schiep, toen Rimbaud op zijn zeventiende jaar sublieme verzen schreef, en andere beroemde mannen, hetzij de wiskunde beheerschten, hetzij vele talen spraken, hetzij Indië veroverden, hetzij eene onsterfelijke opera componeerden, werden zij niet tot wonderkinderen uitgeroepen en verdienden zij geen sommen gelds ‒ terwijl nu in onze gedelabreerde civilisatie een jonge man, van wien de minst critische toeschouwer niets beters kan zeggen dan dat hij de kunsten van Strauss en Mahler (en soms ook de nieuwe Franschen) vrij handig, maar zonder het minste inzicht naäapt, tot een middelpunt van belangstelling verheven wordt in Duitschland en Oostenrijk. Het is helaas ook altijd de muziek, die zich zoo blameert, de muziek welke voor zevenachtste infame dressuur en reclame geworden is, de muziek, de eenige kunst, waarin men eene rol kan spelen ‒ alléén door op zijn zeventiende jaar een paar technieken handig na te goochelen van een paar meesters, die deze technieken in kommer en zorg verdedigd en gered hebben tegen den dommen en bekrompen tijdgeest.

Van het wonderkind, dat Erich Wolfgang Korngold heet, hoorden wij vroeger reeds muziek, welke algemeen teleurstelde, doch het schijnt nog niet genoeg te zijn. Mengelberg introduceerde de Sinfoniëtta, zijn vijfde werk. Sinfoniëtta van bijna een uur duur en voor zwaar-bezet orchest; wat zullen deze jonge man en zijn vader van ons vergen, wanneer zij eene symphonie imposteren?

Méér behoeft men eigenlijk niet te vragen en voor de karakteriseering der muziek is ook slechts één woord noodig: infaam. Infaam van onbeduidendheid, van

[p. 30]

pedanterie, van zwaar-op-de-handsche protsery, van onbeschaamde reminiscenties, van aangedikte sentimentaliteit, van hersenloosheid, van schrijf-maar-raak-ik-ben-een-wonderkind, van domheid en bandeloosheid in het kapen en opstapelen der middelen, van stumperigheid in het ordenen dezer middelen, van leegheid aan expressie, van tekort aan alle poëzie en schoonheid, van lengte, van stijlloosheid, en megalomanie.

Het is ook ergerlijk; ergerlijk om te zien hoe de goedkoopste kneepen hun modern sausje krijgen, hoe alles is volgestopt in alle hoekjes en gaatjes; hoe er aan constructie geen oogwenk door dezen jongen man gedacht is; hoe er geknoeid wordt met banaliteiten en hoe ontzettend anti-artistiek dit wonderkind zijn vak beoefent en misbruikt. Het is ook wel ergerlijk, dat wij hier gedwongen zijn om eene muziek te hooren als het molto andante, dat met eene onnoozele hardnekkigheid zijne stupide melodie tot in den treure herhaalt en afzaagt, eene melodie, welk ik geen enkelen Hollandschen componist ten laste zou durven leggen. Het is ergerlijk dat Mengelberg, dien men geneigd is te houden voor een superieur verstaander, dezen humbug en dit boerenbedrog ernstig dirigeert. Men zou wenschen voor al deze soorten van kwellingen gespaard te kunnen blijven.