Verzamelde romans. Deel 37. De held van Temesa

[p. 333]

Aantekeningen

Het gebruik van Griekse woorden en namen is niet consequent volgehouden. Het allerheiligste in een tempel noem ik de cella: dat is Latijn. In het Grieks heet het naos, maar mijn pen weigerde neer te schrijven: ‘Zij gingen naar de naos.’ Apolloon is in samenstellingen eveneens verlatijnst: Apollotempel, Apollopriester. Syrakusai werd Syrakuse, Karchedoon Karthago, Thraki Thracië, Odysseia Odyssee, Sparte Sparta, Helene Helena, Agememnoon Agamemnon, Achilleus Achilles, Aïdes Hades, Delphoi Delphi (behalve op éen plaats), Krotoon Kroton, etc. Daarentegen veranderde ik Kroisos niet in het bekendere Croesus, in verband met het wel erg Latijnse van de uitgang. Ook spreek ik niet van Locri, maar van Lokroi, ter onderscheiding van Lokris, in Griekenland, waarvan de naam overigens is afgeleid. Lokroi Epizephyrioi heeft betrekking op de ligging van Lokroi bij het voorgebergte Zephyrion. De naam Temese komt in het Grieks ook voor als Temesa. Van tyrannis maakte ik niet tyrannie, aangezien dit niet precies dezelfde begrippen zijn, Sikelia werd niet tot Sicilië. Bouleuterion had ik gemakkelijk met raadhuis kunnen vertalen, maar in mijn Temesa is er een prytaneion bij aangebouwd: in het eerste zetelt de raad, of boulè, in het tweede de prytaan, of archont: buiten Athene slecht gedifferentieerde termen, die mij noopten Temesa een archont te geven, Kroton een prytaan, - geen van beide te vertalen met burgemeester, dan eerder nog met president, van een republiek. (Een stad was meer dan een stad: een staat.) Olympiade is geen aanduiding van de Olympische spelen, maar van een periode van vier jaar, telkens met deze spelen beginnend. De naam Polites (accent op de tweede lettergreep) betekent burger, afgeleid van polis, of stad.

[p. 334]

Vandaar enkele woordspelingen, die in de tekst voorkomen. Thersites was de lelijkste en kwaadaardigste man in het Griekse leger voor Troje. Stink-Lokriërs is geen scheldwoord. Deze Ozolische Lokriërs stonken waarschijnlijk niet erger dan hun stamgenoten. Zij bewoonden het westen van Lokris, in Griekenland, niet de stad Lokroi, waar zoëven sprake van was. Hierodulen zijn meisjes van plezier met een religieus tintje. De ‘tempels’ in de havenwijk van Temesa zijn verkapte bordelen, zonder dat aan het religieuze van de opzet getwijfeld hoeft te worden. Hermen zijn heilige stenen, in dit geval gewijd aan Hermes, en o.a. op kruispunten geplaatst. Een heroön is een heiligdom, gebouwd bij het graf van een heros of held. Zeus Akraios: Zeus zoals hij op bergtoppen of op voorgebergten wordt vereerd. Zeus Polieus: Zeus als beschermheer van de stad. Bekende termen, zoals akropolis, agora of Pythia, hoeven niet verklaard te worden. Van de bouw van Temesa is niets bekend, van de ligging zeer weinig. Men neemt aan, dat Temesa in de buurt van het tegenwoordige Nicastro lag, ten noorden van de golf van S. Eufemia, aan de westkust van Zuid-Italië. Kroton (het tegenwoordige Cotroni) lag er vlak tegenover aan de oostkust, en Lokroi lag ten zuiden, Sybaris ten noorden daarvan.

[p. 335]

de held van temesa

Eerste druk, 1962, Uitgeverij Nijgh & van Ditmar, 's Gravenhage, Rotterdam, 368 pp., 13,5 × 21 cm. Met aantekeningen door de schrijver achterin. Stofomslagontwerp Edwin Engels.

Tweede druk, 1964, idem.

Derde druk, 1973, idem.