Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw

meer over deze tekst

Informatie terzijde

De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656
Toon afbeeldingen van De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656zoom

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (8,15 MB)

ebook (6,98 MB)

XML (3,07 MB)

tekstbestand






Genre

proza
poëzie
drama

Subgenre

verzameld werk
gedichten / dichtbundel
tragikomedie
pastorale


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

(1931)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
[pagina 509]
[p. 509]

Aen de Blokhuizen van Amsterdam.aant.Ga naar voetnoot*

DUO FULMINA BELLI.

 
Gebroeders, op den stroom, in 't Gulden Jaer geboren,Ga naar voetnootvs. 1
 
Toen dat Trojaensche paert de Vecht afdrijven quam;Ga naar voetnoot2
 
Toen ons een dageraet belooft was, en gezworen,Ga naar voetnoot3
 
Godt zelf, geen sterflijck mensch, ons Recht ter herte nam;Ga naar voetnoot4
5[regelnummer]
Als uit- en inlantsch schuim gereet stont in te spatten,Ga naar voetnoot5
 
En steden, huis, en hof te zetten in een meer
 
Van brant en jammeren; te schenden, en te schatten,Ga naar voetnoot7
 
En wat naer vroomheit aert te stooten uit hun eer;Ga naar voetnoot8
 
O Tweelingen des vliets, hoe zal men u begroeten,
10[regelnummer]
En zegenen, naerdien ghy eeuwigh voor ons waeckt?
 
Ghy staet in 't harrenas, als Reuzen op hun voeten,
 
Op dat uw kopren mont tot nootweer donders braeckt,
 
Salpeter, vier en vlam, al d'elementen t'zamen,Ga naar voetnoot13
 
En strijck' van wederzy de kanten, en den stroom,Ga naar voetnoot14
15[regelnummer]
Om gruwzaem nachtgebroet vrybuiters te beschamen,Ga naar voetnoot15
 
En goddeloos gewelt te stuiten voor den boom.Ga naar voetnoot16
 
De burger magh, naest Godt, op uw getrouwheit slapen,Ga naar voetnoot17
[pagina 510]
[p. 510]
 


illustratie
Afbeeldingh vande twee blockhuysen, op den Amstel voor Amsterdam, door ordre der E.E.A. Heeren Burger Meesteren ende Ses en dartich Raden der Selver stede gefundeert inden Iare 1650. Gesneden door Nolpe, die de Selve Druckt en verkoopt, tot Amsterdam.


[pagina 511]
[p. 511]
 
En steecken heel gerust het slaghzwaert in de schee.
 
Verweerders van ons Kroon, beschermers van ons Wapen,
20[regelnummer]
Rondassen teffens van de Vryheit en den Vre,Ga naar voetnoot20
 
Met welck een' naem zal stadt en volck u anders noemen,
 
Als Vreman, naer uw' aert, en Vryman, naer uw ampt?Ga naar voetnoot22
 
Ghy Aemstellanders komt, bekranst dit Paer met bloemen,
 
Dat, buiten onzen wal, voor Hollants welvaert kampt.
25[regelnummer]
Hoe zal de Schuttery op uwen welstant drincken,
 
Den berckemeier dan bekranssen met een' krans,Ga naar voetnoot26
 
Daer parlen en gesteente en diamant in blincken,
 
En glinstren op den Doel met Keizerlijcken glans!Ga naar voetnoot28
 
De wijn verweckt den geest, en opent al onze aders:Ga naar voetnoot29
30[regelnummer]
Dan maelt men op den disch waer 't heiloos leger lagh;Ga naar voetnoot30
 
Hoe 't water bruisde op 't velt; wat burgertrouwe VadersGa naar voetnoot31
 
Zich queten in den Raet, zich troosten eenen slaghGa naar voetnoot32
 
Te waegen op de zee, te graven op de wallen;Ga naar voetnoot33
 
Wat Helden nacht en dagh hun schiltwacht stonden uit;Ga naar voetnoot34
35[regelnummer]
Wat Hopman, als een Leeuw, nu brulde om uit te vallen,
 
En zegenrijck in ste te keeren met den buit.
 
Beschutters van de Banck, behoeders van ons have,Ga naar voetnoot37
 
En huizen, landt, en erf, ghy lijt het nimmermeerGa naar voetnoot38
 
Dat Aemstel, een' tiran ten dienste, zweete, en slave,
40[regelnummer]
En, voor een' vryen Staet, verkieze een' wulpschen Heer,Ga naar voetnoot40
 
Gelijck Rehabeam, die ons met scorpioenen,Ga naar voetnoot41
 
En niet met roeden, plaegh': de stramen zijn nog versch.Ga naar voetnoot42
 
Men wissle geen gemack, om in benaude schoenenGa naar voetnoot43
 
Te krimpen van verdriet, te treên die zure pers.Ga naar voetnoot44
45[regelnummer]
Bewaeckers van den stroom, ghy zult de Koey bewaren,Ga naar voetnoot45
 
Die gout, als boter, geeft, waer by al 't lant gedijt,Ga naar voetnoot46
 
Wanneer de Koopman melckt, en poogt den room te garen;
 
Hoe blint het Onverstant hem aengrìmt, en benijt.
 
Geen schalcke vleiers tong beguichle met schoon fluitenGa naar voetnoot49
50[regelnummer]
En kouten uw gezicht, en zinnen, op dat hyGa naar voetnoot50
[pagina 512]
[p. 512]
 
U in den slaep onthoofde, en dan gezwint aen 't ruitenGa naar voetnoot51
 
En rooven valle, en drijf den Handel wech van 't Y.
 
Dees Koey wort u betrout, dies vatze by den horen:Ga naar voetnoot53
 
Dat is de Horen, daer al d'oude tijdt af tuight,Ga naar voetnoot54
55[regelnummer]
Gevult met gouden ooft, en Muskadel, en koren:Ga naar voetnoot55
 
Dat is onze Uyer, daer de Stadt haer weelde uit zuight.
 
Geen Adel, maer een schelm heeft lust de Kroon der stedenGa naar voetnoot57
 
Te trappen met den hoef: zy wert te zuur gehaeltGa naar voetnoot58
 
Met hondert jaren krijghs: men heeft te lang gestreden:Ga naar voetnoot59
60[regelnummer]
Bewaert dit lantjuweel, dat over 't aertrijck straelt.Ga naar voetnoot60
 
Bevryt het Kapitool der vrygevochte Staten,Ga naar voetnoot61
 
Als pijlers, op wiens wacht zich d'Aemstelers verlaten.Ga naar voetnoot62
 
 
MDCL
voetnoot*
Van 1650. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in folio (Unger: Bibliographie nr. 469). Gedicht bij de prent, gesneden door Nolpe.
In 't opschrift: Na de aanslag van Prins Willem II op Amsterdam waren ter beveiliging van de stad, aan de Amstel, ter plaatse van de zogenaamde Hoge Sluis, twee houten blokhuizen gebouwd, van geschut-poorten voorzien. Duo fulmina belli (ontleend aan Aeneïs VI, 842) betekent: Twee oorlogsbliksems.
voetnootvs. 1
't Gulden Jaer: het jaar 1650.
voetnoot2
dat Trojaensche paert: dit slaat op de poging om onder leiding van Graaf Willem Frederik onverhoeds troepen in de stad te brengen.
voetnoot3
een dageraet: het begin van een voorspoedige periode, na de vrede van Munster (Ned. Wdb. III, 2238).
voetnoot4
ter herte nam: behartigde. De tijdige ontdekking van de aanval schrijft de dichter toe aan goddelike inmenging.
voetnoot5
uit- en inlantsch schuim: de vreemde en Hollandse huurtroepen; in te spatten: losbandig binnen te dringen.
voetnoot7
schatten: brandschatten.
voetnoot8
De Prins eiste bij de onderhandelingen na de aanslag dat de gebroeders Bicker, Cornelis, regerend burgemeester, en Andries, oud-burgemeester, uit hun ambten werden ontzet. De Raad weigerde dit, maar de Bicker's legden vrijwillig hun ambt neer; wat naer vroomheit aert: allen die hun burgerdeugd toonden.
voetnoot13
al d'elementen: oorspr. de grondstoffen, dan de natuurkrachten. Hier wel: donder en bliksem.
voetnoot14
strijck': bestrijke.
voetnoot15
nachtgebroet: duister, hels gespuis; beschamen: te schande te maken.
voetnoot16
den boom: de afsluitboom in de Amstel.
voetnoot17
op uw getrouwheit: steunende op uw trouwe wacht.
voetnoot20
Rondassen: schilden; teffens: tegelijk.
voetnoot22
Vreman: vredebewaarder, omdat ze slechts ter afwering dienden; Vryman: bevrijder, wegens hun taak (ambt).
voetnoot26
berckemeier: beker, oorspr. uit het hout van een berketak gesneden.
voetnoot28
Doel: de Kloveniersdoelen.
voetnoot29
opent al onze aders: maakt de geest vaardig.
voetnoot30
heiloos: spelling voor: heilloos.
voetnoot31
Voor het ontzet van de stad waren inundatiemaatregelen getroffen; Vaders: regenten.
voetnoot32
zich troosten: zich aangordden.
voetnoot33
graven: verschansingen maken.
voetnoot34
schiltwacht: tijd van bewaking; stonden uit: volbrachten.
voetnoot37
de Banck: de Schepenbank, zetel van het gerecht en de regering (Ned. Wdb. II, 976).
voetnoot38
lijt: duldt.
voetnoot40
wulpschen: onervaren, in staat tot onberaden daden.
voetnoot41
Zinspeling op de woorden van koning Rehabeam: ‘Mijn vader heeft u met geselen gekastijd, maar ik zal u met schorpioenen kastijden’ (1 Kon. 12, 11).
voetnoot42
stramen: striemen.
voetnoot43
Men geve zijn gemak niet prijs.
voetnoot44
te treên die zure pers: dat zware leed te dragen (ontleend aan bijbels spraakgebruik; zie Ned. Wdb. XII, 1268).
voetnoot45
Koey: koe (gevormd naar het meervoud koeien).
voetnoot46
by: door.
voetnoot49
schalcke: boosaardige, kwaadwillige; beguichle: bedriege; vgl. Palamedes, vs. 408; het Ned. Wdb. vermeldt alleen beguigen.
voetnoot50
(schoon) kouten: mooie praatjes.
voetnoot51
ruiten (Mnl. ruten): plunderen.
voetnoot53
betrout: toevertrouwd; vatze by den horen (spreekwoordelik): aanvaard die zorg.
voetnoot54
Horen: (woordspeling met het vorige horen): de horen des overvloeds; daer... af tuight: waarvan getuigt.
voetnoot55
Muskadel: een druivensoort.
voetnoot57
een schelm: uiting van verontwaardiging op de Prins.
voetnoot58
zy wert te zuur gehaelt: die kroon werd met te veel moeite verworven.
voetnoot59
hondert jaren: hyperbolies voor de tachtigjarige oorlog.
voetnoot60
lantjuweel: kostbaar bezit voor het gehele land.
voetnoot61
het Kapitool: Amsterdam wordt vergeleken met het Romeinse Kapitool, de zetel van het rijksgebied.
voetnoot62
wiens: deze genitief kan in Vondel's taal ook behoren bij een meervoudig woord; wacht: bewaking.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Algemene gebruikersvoorwaarden
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)


auteurs

  • Leo Simons

  • C.R. de Klerk

  • J. Prinsen J.Lzn

  • H.W.E. Moller

  • B.H. Molkenboer

  • J.F.M. Sterck

  • L.C. Michels

  • C.G.N. de Vooys

  • C.C. van de Graft

  • A.A. Verdenius


Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen

  • Amsterdam