Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656 (1931)

De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

(1931)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Het vierde bedryf.

HIEROFANT. FILOTIMIE.
Hierofant:
1135
Nu Bazilides niets op Theofrastus wint,
 
Die zijn hardtneckigheit, te krachtigh boos en blint,
 
Verdadight, staet ons eens het uiterste aen te vatten.
 
Een werck, zoo zwaer als dit, loopt groot gevaer van spatten,vs. 1138
 
Indien men 't ondermijne, en ramme slagh op slagh.1139
Filotimie:
1140
Wat middel dunckt u dan het uiterste.1140
Hierofant:
 
Uw gezagh
 
In 't werck te stellen.
Filotimie:
 
Och, hoe ick den Vorst bejegen,
 
Hy zwicht van achterdocht, en stemtme t'elckens tegen.1142
Hierofant:
 
Gebruick zijn mogentheit. hy volge u met zijn stem1143
 
En scepter eenen nacht.
Filotimie:
 
Hoe overstem ick hem?
Hierofant:
1145
U past het hem, die niet wil luisteren, te dwingen.
Filotimie:
 
Zoo most ick verder dan mijn staet en paelen springen.1146
Hierofant:
 
Ia sleip hem, wil hy u niet volgen met gemack.1147
Filotimie:
 
Dan gaef ick zijn gezagh en Godtheit eerst een' krack.1148
Hierofant:
 
Wat tusschen u en hem gesmoort wort, blijft verholen.1149
Filotimie:
1150
De kroon is eerst aen hem, en lest aen my bevolen.
Hierofant:
 
En of hy suffen blijft, en geen gevaer beseft?
Filotimie:
 
Hy zal 't beseffen, maer te spade, als 't onheil treft.
Hierofant:
 
Dat treffen zult gy zwaerst bezuuren, en gevoelen.1153
Filotimie:
 
Rechtschapenheit zal aen een vrou haer moedt niet koelen.1154
Hierofant:
1155
Gy zijt by Theofrast te schendigh in den haet.1155
Filotimie:
 
Die slijt wel, wort hy slechts gehanthaeft by zijn' Staet.
Hierofant:
 
Hy dreight het lasterstuck der Godtheit fel te wreecken.1157
Filotimie:
 
Zijn grimmigheit bedaert, indien het werck blijf steecken:1158
Hierofant:
 
Men zoent het Priesterdom met afstant niet zoo licht.1159
Filotimie:
1160
Het springt niet verder dan 't besteck van zijnen plicht.1160
Hierofant:
 
Dees eischt vergoeding van geleden schimp en schade.
Filotimie:
 
De Priesters drijven op der Koningen genade.
Hierofant:
 
Zy stellen wetten zelfs den Vorsten, en hun Rijck.
Filotimie:
 
In 't punt van godtsdienst is de Vorst hun naeste wijck.
Hierofant:
1165
Hier over kraeit men, dat het hair te berge rijze.1165
Filotimie:
 
De Godtsdienst blijft de zelve, al scheelt het in de wijze.
Hierofant:
 
Zagh Theofrastus dit ick zagh den Staet geredt.1167
Filotimie:
 
Geen tong verzet hem, wort hy door geen maght verzet.
Hierofant:
 
Dat is het eenigh punt, waer op deze as moet draeien.
Filotimie:
1170
Ons dreight een felle storm.
Hierofant:
 
Die zal wel overwaeien.
 
Men steeck' maer rustigh af in deze bare zee.
Filotimie:
 
En waer in 't endt belant?
Hierofant:
 
Op een geruste ree.
 
Ick zie van verr' den mont van een behoude haven.
Folotimie:
 
Behouden, of te gronde, en levendigh begraven.
1175
Ick toetste u slechts, getroost al wat my wedervaert.
 
Wie omziet, en noch vreest, is zulck eene eer niet waert.1176
 
Een hemel hier op aerde, een Godtheit verre ons leven
 
Opweegen: maer al wat ick naer mijn oogh besteven1177-78
 
Bezeilt mijn moedt, die zwicht voor wederspoet, noch last,
1180
Noch dreigementen van Jupijn, noch Theofrast.
 
Dees weerelt valt te klein: men sta naer hooger percken.1181
 
Nu middelen beraemt om 't opzet uit te wercken.
 
Salmoneus moet 'er aen, oock tegens wil en zin,
 
Hy aengebeên als Godt, en ick als een Godin.
SALMONEUS. FILOTIMIE.
Salmoneus:
1185
Men draeft en woelt vergeefs. geen middel van verdragen,1185
 
Nu Theofrast zoo los heeft in den wint geslagen
 
Wat Bazilides riedt, en t'zamenhaelen kost.1187
 
d'Aertspriester onverwrickt, als een metaelen post,1188
 
Door gunst noch ongunst van zijn opzet is te brengen.
1190
Wy moeten voor een poos wat dulden en gehengen,
 
En stellen 't nachtfeest uit, tot op een zachter luim.1191
 
Schoon Bazilides dringt om al dit tempelschuim1192
 
Te vaegen uit mijn Rijck, en moedigh voort te vaeren.
 
Een verreziende heer weet zijn gezagh te spaeren,1194
1195
Gebruickt het op zijn tijt, en waeght het zonder noot
 
Zoo licht niet: neen gewis. een tegenstant, een stoot
 
Helpt al 't gezagh in d'asch. de Majesteit is teder.
 
Zy lijd geen' schimp, stortze eens in d'asch, wie brengze weder
 
Tot haeren ouden glans, zoo luisterschoon al oit?
1200
Dat kon Athene zelf met al zijn Wijzen noit.1200
 
Het Koningklijck gezagh wast op, als heilige eicken,
 
Die hoeven jaeren om hun hooghte te bereicken;1202
 
Dies laet ons 't zekere om 't onzekere eergenot
 
Niet waegen zonder kans. Mevrou, dit is het slot,1204
1205
En hier op afgetreên, eer wy dit paert berijden,1205
 
Eer 't schichtigh wort, en ons den breidel koomt' t'ontglijden.
Filotimie:
 
Een schoone wijsheit: waer heeft die zoo langh geschuilt?
 
Het eene beelt staet hier in 't kerckpoortael en pruilt;1208
 
Het andere op de brugh. de paerden voor den wagen1208-09
1210
Staen reede, om in triomf uw Godtheit om te draegen.1210
 
De Priesters, 't offervee, zoo groot een toestel wacht1211
 
En reckhalst, van verdriet, om met den middernacht,1212
 
Den Melckwegh langs, (zo heet die straet met starre en wolken
 
Van wederzy bekleet,) in 't oogh van alle volcken,
1215
U endelijck te zien braveeren, en 't besluit1215
 
Van al dien toestel komt ten leste op uitstel uit.
 
Is dat de Majesteit verzeekren, en bewaeren?
 
't Geberghte zweet van last, in arbeit om te baeren,
 
En na dien arbeit komt een veltmuis voor den dagh.1218-19
1220
Dat heet voorzichtigheit, en 't Koningklijck gezagh
 
Verzekeren. 't gaet wel. waer blijven d'offervieren?
 
Brengt wieroockvaten, flux: men slaghte hondert stieren,1222
 
Ter eere van den Godt, die dus den blixem voert.
 
O liever duizentwerf dees koorde noit geroert1224
1225
Dan zich en zijnen stam in zoo veel smaets gedompelt.
 
Indien dit haepren blijf, wy worden overrompelt1226
 
Van rampen, zonder ende, en plotsling met een' slagh
 
Getroffen, dat men noit om opstaen dencken magh.
Salmoneus:
 
Mevrou, gy kunt hier aen mijn oprecht hart bespeuren,1229
1230
En hoe ick u in top der Godtheit zocht te beuren,
 
Te heffen aen mijn zijde, indien 't gelucken wou.
 
Nu 't weiflende geluck der weerelt, luttel trou,
 
Ons aenziet met den neck, en komt dit spel te hinderen
 
Door tegenspartlen, raet ons 't voorspoock zeil te minderen,1234
1235
Te strijcken, geenen storm te loopen in den mont.
 
Dat 's veiliger dan 't schip te jaegen in den gront,
 
En, tegens wint en stroom, door al die blinde rotsen
 
Het uiterste gevaer te tergen, en te trotsen.
 
Vergeef het uwen heer, dat hy uw leven berght,
1240
En eer, en staet, en kroon.
Filotimie:
 
Gy berghtze niet, maer terght
 
Een' grondeloozen poel, vol helsche Razernijen,
 
Brengt teffens my en u en duizenden in lijen.
Salmoneus:
 
Uw oordeel en het mijn staen tegens een gekant.
 
Wanneer ons glori zit, gelijck een schip, gestrant:
1245
Dan zal het blijcken wie best oordeelt van ons beide,
 
Helaes, maer al te spade. ick waeckte, en overleide
 
Te nacht het heele stuck, terwijl 't gestarrent doock,
 
Tot dat de Slaepgodt quam, en bey mijne oogen loock.1248
 
De Droomen volghden hem, die zijne vleugels spreide
1250
En om mijne ooren sloot. ick droomde, en zat en schreide
 
Op 't achterschip alleen, als 't voorschip, schier te gront
 
Geslingert, hulp noch troost aen stuur noch stuurman vondt,
 
Waer na een noortsche buy met kracht haer vinnen roerde,1253
 
De hulck aen lager wal door klip en steenrots voerde:
1255
Toen stietze op eene plaet, die stroom en baren stuit.1255
 
De golven gingen hol, en 't zagh 'er byster uit.
Filotimie:
 
Dit voorspoock hoop ick zal in ydelheit verdwijnen.
Salmoneus:
 
Elenden naecken, eer de zon beginn' te schijnen.
 
Mijn geest getuight geen heil: het onheil is naby.
Filotimie:
1260
Laet vaeren uwen droom.
Salmoneus:
 
Wat eischt Mevrou van my?
Filotimie:
 
Dat gy dees godtstriomf uitvoeren wilt met orden.1261
 
Beveel de zaeck aen ons; laet ons hier mee geworden.
Salmoneus:
 
Wat raet om Theofrast te zetten naer uw hant?
 
Noch Bazilides, noch de kloecke Hierofant,
1265
Noch mijn gezagh heeft hem het alderminst bewogen.
Filotimie:
 
Wie niet gewilligh buight wort met gewelt gebogen.
Salmoneus:
 
En buight hy niet?
Filotimie:
 
Zoo gaet de handel echter voort.1267
 
Men klamp' dien Amirael met al ons maght aen boort.1268
 
Laet kraecken al wat kan: men zal hem zien verstommen,
1270
Ons tegenwoordigheit aen uwe zijde brommen.1270
 
Bezat de stoutheit oit des weerelts derde deel;1271
 
Wy laeten zijnen Godt den hemel niet geheel.1272
Salmoneus:
 
Ick ben het stuck getroost.1273
Filotimie:
 
welaen, om tijt te winnen,
 
Is 't meer dan tijt dat wy dit heerlijck stuck beginnen,
1275
En 's Rijcks geheimraet eerst verspreecken in het hof,1275
 
Om met een majesteit op d'aengevange stof
 
Te wercken, en uw beelt, gestuit voor dezen drempel,1276-77
 
Gewilligh of door dwang te voeren in den tempel:
 
Dan, na een dans van eere op Godtsvelt, met de pracht1279
1280
Der Goden voort getreên, daer d'offerhande u wacht.1280
REY VAN PRIESTEREN. THEOFRASTUS.
Rey van Priesteren:
 
Wy treden naer het hof, en bleven nutter buiten.1281
Theofrastus:
 
Gaef Jupiter dat wy dien afgodt moghten stuiten.
 
Het waer een parel aen de kroon van 't Priesterdom.
Rey van Priesteren:
 
De Koningin, te trots, te moedigh, ziet niet om
1285
Naer Godt noch Priesterschap, om Junoos rol te speelen.
Theofrastus:
 
En zou men luisteren naer 't hof en zijn bevelen;1286
 
Zou een verwaende vrou haer wetten in de kerck
 
Bekrachtigen? waerom verscheuren wy dit zwerck,1288
 
Dees hemelschildery en wolcken niet aen sleters?1289
Rey van Priesteren:
1290
Verschoon het dezen nacht, met hoope van wat beters.1290
 
Wat deert ons spinnewebbe en kranck tooneeltapijt
 
Van dezen Jupiter, die met den hemel strijt,
 
Zijn Juno te geval? hoe laet hy zich misleien!
 
Men moght zijn dolheit eer beklaegen en beschreien
1295
Dan lasteren. wanneer een vrou de Kerck regeert1295
 
Dan draeit de weerelt om, dan staet haer hooft verkeert.1296
Theofrastus:
 
De vrouwen midlerwijl beschicken groote zaecken.
 
Zy spoocken door de lucht, gelijck Medeas draecken.1298
Rey van Priesteren:
 
Een heer hou best de hand aen 't roer van zijnen staet.1299
Theofrastus:
1300
By wijlen heeft de heer den naem, mevrou de daet.1300
Rey van Priesteren:
 
Zoo gaet het hier: zoo raeckt het heele Rijck op hollen.1301
Theofrastus:
 
Dees donderkloot moght hun wel voor de scheenen rollen.
Rey van Priesteren:
 
Kan Hierofant dien storm, dat onweêr niet voorzien?1303
Theofrastus:
 
By wisseling van Staet zal hy de Kerck gebiên.
Rey van Priesteren:
1305
Die wulp de Kerck gebiên? hy moght zich billijck schaemen.1305
Theofrastus:
 
De wulpen weeten minst wat zeden hun betaemen.
Rey van Priesteren:
 
Zv willen dat men hen gelijck orakels hoor'.
Theofrastus:
 
Zy vangen simpelen, en hangenze op by 't oor.1308
Rey van Priesteren:
 
Noch vintmen deftigen, die voor de wulpscheit duicken.1309
Theofrastus:
1310
In schijn. zy weeten loos hun wulpscheit te gebruicken.
Rey van Priesteren:
 
Misbruicken, zeit gy liefst, als in een mommery.1311
Theofrastus:
 
Gebruick of misbruick, 't hof zoeckt zijn fortuin hier by.
Rey van Priesteren:
 
Oprechten worden dus aen laeger wal geschoven.
Theofrastus:
 
Wie met dees grijns niet speelt raeckt kommerlijk te boven.1314
Rey van Priesteren:
1315
Het Hof ziet uit, om u te troonen door genot.1315
Theofrastus:
 
Wy wislen Godts altaer om geenen aerdtschen Godt.
Rey van Priesteren:
 
d'Aertspriester sta maer vast: wy zullen niet bezwijcken.1317
Theofrastus:
 
Voor 't outer van Jupijn, en zonder ommekijcken.1318
Rey van Priesteren:
 
Met wat bewijzen zal het hof dit spel bekleên?1319
Theofrastus:
1320
Met vonden, zonder gront.1320
Rey van Priesteren:
 
die zacken ginder heen.
Theofrastus:
 
Een reden, lang erkaut, bevestight door de tijden,1321
 
Die op elckandre slaen, en die de proef kan lijden,1322
 
Behout haer waerde, als munt van 't louterste metael,
 
Ontziet noch vier, noch toets, noch klank, gewigt, noch schael,1324
1325
Dat zult gy hooren, nu ick, Godt Jupijn ter eere,
 
Dien valschen Godt ten schimp, ons zaek voor 't hof verweere.1326
 
Daer treet het gansche hof ons tegen. houdt u vast
 
Aen Godt, en zijn altaer: de Godtsdienst lijdt geen' last,
 
Al ramdenze met kracht ons godtgewijde muuren.
Rey van Priesteren:
1330
Wy zullen hun gewelt door lijden best verduuren.
SALMONEUS. THEOFRASTUS. FILOTIMIE. HIEROFANT. REY.
Salmoneus:
 
Eerwaertste vader, hoe? wat drift, wat onbescheit
 
Is dit? zal 't Priesterdom Salmoneus majesteit
 
In 't licht staen? kan men u met reden niet beweegen?
 
Gy staet alleen geen' Vorst, maer Godt op aerde tegen.
1335
Een wijze hoedt zich wel dat hy geen Godtheit steurt.
Theofrastus:
 
Zoo wort onnozelheit, die nergens in verbeurt,1336
 
Beschuldight, zonder blijck en merck van schult te noemen.
Filotimie:
 
Een onbeschaemde durf zijn schande noch verbloemen.
Theofrastus:
 
Verbloemen? niemant wijst ons schande of misdaet aen.
Hierofant:
1340
Ziet gy 't geheilight beelt niet voor den tempel staen?
Theofrastus:
 
Zoo 't beelt een misdaet heet, ick heb het niet gehouwen.1341
Salmoneus:
 
Gy keert het uit de kerck,
Theofrastus:
 
men magh geen godtsgebouwen
 
Ontwijden door een beelt, dat Jupiter ontwijt,
 
Een Godtheit, aen wiens eer gy zelf verbonden zijt,
1345
Dies wacht u zijn altaer en tempel te bestormen.
Hierofant:
 
De minste Koning giet een' Godt in zulcke vormen,
 
Daer zijne zinlijckheên op speelen. is 't niet waer?1347
 
Scheep over naer den Nijl: de schrandre Egyptenaer
 
Schept Goden, zonder endt, uit zijn gedroomde vonden,1349
1350
Bidt koey, en kalvers aen, en krokodil, en honden,
 
Griffoen, en gans, en haen, oock zelf ajuin, en loock,1351
 
Gedient door offervee, en geur, en offersmoock.
 
Dat leert hem Zonnestadt, in zijn befaemde schoolen,1353
 
Aen Isis Priesterdom van overouts bevolen.1354
Theofrastus:
1355
Wy keeren ons geensins aen ongrieck, nochte Nijl.1355
 
Het wijze Griecken volght en houdt den ouden stijl,1356
 
Door Cekrops ingevoert t'Athene, en streng geboden.1357
 
Hy leerde ons eerst Jupijn, den Koning aller Goden
 
En menschen te gelijck, aenbidden; vee, en stier,
1360
Brandtoffer, wieroockgeur, en zuiver offervier
 
Opdraegen, en dien Godt in marmerbeelden eeren.
 
Wie dezen godtsdienst nu in Elis om wil keeren,
 
En 't beelt van Koningen op 't heiligh outer plant;
 
't Gebruick der ouderen, getrou van hant tot hant
1365
Hunn' kindren toegereickt, verandert in de steden,
 
Wort geensins ingevolght met d'allergrootste reden.1366
 
Wat wijs en wet een Vorst in zijne Rijcken zet,
 
d'Aeloutste godtsdienst is en blijft de hooghste wet,
 
En hierom keeren wy dien nieuwen afgodt buiten.
Filotimie:
1370
Laet Cekrops Heiligheên in zijne kercken sluiten,
 
En buiten keeren wat hy raedzaem vint of niet:
 
Salmoneus is een Godt en heer in zijn gebiet.
 
De lantzaet hou zich stil: men vint en stelt geen wetten.1373
 
Wie dit mishaeght vertreck' (men zal 't hem niet beletten,)
1375
Naer Cekrops stadt, en zoecke alleen by Cekrops prijs.1375
Theofrastus:
 
Geweldigh heerschen, en met dwang, is geen bewijs1376
 
Van wettigheit in 't stuck van godtsdienst en Godts kercken,
 
By duizentduizenden gezaeit op 't aerdtrijck, wercken
 
Van menschenhanden niet, maer Goden opgebout.1379
1380
d'Almaghtige Jupijn heeft ons zijn' dienst betrout,
 
Met dit beding van trou voor Godts altaer te waecken.
 
Dit wettige beroep verbiet dien dienst te staecken,
 
Verbiet een' sterflijck mensch t'aenbidden voor een' Godt.
Hierofant:
 
Eert Herkles Priesterdom dan, tegens 't hoogh gebodt
1385
Van Jupiter, zijn' zoon gewonnen by Alkmene?1384-85
 
Waer is de wijsheit nu van Cekrops, en Athene?
 
Was Herkules geen mensch met sterflijckheit bekleet,
 
Toen dat venijnigh hemd, zoo schrickelijck en wreet,
 
Hem naer het lijckvier dreef, daer hy tot asch verteerde?
1390
Wat plaets leedt opspraeck, die dien Helt met offer eerde?1388-90
 
De zoon van Actor slaght den allereersten stier,1391
 
Ter eere van dien Godt. de krans van popelier
 
Bekranst zijn Priesterdom. Thebaner en Arkader,1393
 
Tyrinte, Tybur, en de Gades dezen vader1394
1395
Gezangen zingen. hem ontbreeckt noch kerck, noch feest.
 
Nu lochen dat hy is een sterflijck mensch geweest.1395-96
 
Zijn daeden dienen u tot onschult, noch verschooning,
 
Te min dewijl hy noit een Rijck beheerschte als Koning.
Theofrastus:
 
Alcides heeft men eerst geoffert na zijn doot,1399
1400
En, als een Godt, geviert.
Hierofant:
 
dat onderscheit is groot,
 
Het scheelt den lesten snick en dootsnick tusschen beiden,
 
Dat kan hier Godendom en menschdom onderscheiden.1400-02
Theofrastus:
 
Ons Godtgeleertheit leert ons klaer hoe veel dit scheelt,
 
Als zy de Godtheit in drie ordens heeft gedeelt,1404
1405
Het hooghste Wezen stelde in d'eerste hemelsche orden;1405
 
Het tweede in zielen, die van menschen Goden worden,
 
Geheilight om hun deught, hoedanigh Herkles was;
 
Het derde in Deught en Eer. hoe komt nu dit te pas,
 
Dat wy altaer, en kerck, en beelt, en offer schencken
1410
Aen sterffelijcken ('t is een gruwel om te dencken,)
 
Al waren 't Koningen? hier hapert uw bewijs.
 
Keer om dit speeltooneel: gy haelt noch eer noch prijs1412
 
By mannen van verstant, by geenerhande volcken,
 
Met schilderhemelen, gemaelde lucht, en wolcken,1414
1415
En starren, zonder vier: men voer' dit beelt in 't hof.
 
Wie glimpigh mommen wil, die momme niet zoo grof.1416
Filotimie:
 
Wert niemant by zijn tijt een godtheit toegeschreven,1417
 
Salmoneus zal dan eerst naer dezen pallem streven.1418
Theofrastus:
 
Mevrou, al waren wy den Koning onderdaen,1419
1420
Dees tempelschennis kan niet ongestraft vergaen.1420
 
Geen Goden lieten oit zich ongestraft beschimpen.
 
Verbloemen baet hier niet, noch verf, noch schijn, noch glimpen.
 
Geen grooter schennis dan die Godt zijn eer ontsteelt,
 
Het zy door offersmaet, of een onheiligh beelt.
1425
Wie zich wil spiegelen, geen spiegels hem ontbreecken.
 
De nacht verloopt te snel, om breet hier af te spreecken.1426
 
Waer bleef de Reuzerot, die, staende naer den stoel1427
 
Des Dondergodts, zoo diep in Plutoos jammerpoel
 
In eeuwigheit verzonck, van boven neêr gekloncken?
1430
Prometheus, die de zon haer levendige voncken
 
En straelen steelt, om 't beelt t'ontvoncken, streckt helaes,
 
Geketent aen zijn rots, den Arent tot een aes.1430-32
 
Geen Flegias vergeefs Apolloos tempel blaeckte.1433
 
Geen Pentheus Bachus feest vergeefs beschimpte, en laeckte,1434
1435
Noch Glaukus Venus; dees verbeten en gesleurt1435
 
Van 't paert, en d'ander door zijn moeders hant verscheurt.
 
De bijl, die Ceres woudt vermeeten aen dorst randen,
 
Zagh hoe haer heer zijn spier most knaegen met de tanden,
 
Uit dollen honger. och, indien hier raden gelt,1437-39
1440
Och, schen uw handen aen geen tempels door gewelt.
Hierofant:
 
Zoo wort een lichte pluim, een' roock, een' damp verblazen.
 
Hy pooght den Koning dus met dreigen te verbaezen,1442
 
Vergeefs: wy troosten ons deze ydele ongena.1443
Theofrastus:
 
Verleider van ons hof, de felle donder sla
1445
Uw boosheit, het bederf, de pest der vroome heeren.
Hierofant:
 
De Vloecken zijn gewoon in hunnen hoeck te keeren,1446
 
Van waerze quamen.
Theofrastus:
 
wacht, de Vloecken zijn niet wijdt.1447
Salmoneus:
 
Krackeelen vordert niet. men staecke dezen strijt.
Theofrastus:
 
Indien het u behaegh', men stell' de strijt ter zijden.
1450
Niet een der Priesteren zal 's Konings beelt ontwijden:
 
Het ruste dezen nacht alleen voor 's tempels poort.
 
De Koning vaer' terwijl met dees triomffeest voort,
 
Getroost hy zich den slagh van boven te verwachten.
 
Wy zullen midlerwijl ons Godtheit offer slaghten,
1455
En wieroocken. zy zal gewis dien hoon en smaet
 
Haest wreecken aen dit hooft, een' stokebrant van 't quaet!1456
Hierofant:
 
Aen my? de donder kan my hinderen noch deeren:
 
Maer mooght gy in dit beelt des Konings wil onteeren,1458
 
En Koningklijck gezagh, zoo blijckt het al te wis
1460
Waer toe de mogentheit des Rijcks vervallen is.1460
Filotimie:
 
Dan waer de gront geleit tot wederspannigheden.
Theofrastus:
 
Ziet toe, gy haelt den vloeck van alle Griecksche steden
 
En alle ongriecken u te schendigh op den hals:1463
 
Zoo staen d'orakels stom: de wichlery is valsch.1464
1465
Waertoe Jupijn gedient in hondertduizent kercken?
 
Waertoe zijn beelt, de kroon van zeven wonderwercken,1466
 
Zoo heerlijck opgerecht? waertoe 't Olympisch feest
 
Van Herkles ingevoert, daer zich vernuft en geest
 
En pracht van Koningen en Vorsten vinden laeten,
1470
Als Pize, en Elis, elck om 't vijfde jaer, heur straeten
 
Van toeloop zien gepropt, en woelen naer heur' wensch?1467-71
 
Nu wijdt deze eer eens toe een kranck een sterflijck mensch,
 
En ziet wat opspraeck wat al laster dit zal draegen.
Hierofant:
 
Zoo dit Salmoneus en zijn Juno kan behaegen,
1475
Wy keeren ons aen 's volcks oploopentheit, noch haet.1475
Filotimie:
 
In 't minste niet.
Theofrastus:
 
Jupijn, hoe wort uwe eer versmaet!
Filotimie:
 
Hier gelt geen weigeren. als 't hof het volck moet schroomen1477
 
En naer den mont zien, dan is 't verr' genoegh gekomen.
Salmoneus:
 
Zoo doet het. zet dit beek op 't outer: haest u, voort.
Theofrastus:
1480
Gy opent uw bederf in eeuwigheit de poort,
 
Waer door Godts plaegen vast van alsins innetrecken.1481
Filotimie:
 
Trouwanten, by der hant.1482
Theofrastus:
 
Geen water kan de vlecken
 
Van tempelschendery afwasschen, geene zee
 
U zuiveren. helaes, o wee, o wee, o wee.
1485
Stijgh op, o Rey: bezet den godtgewijden drempel.
Filotimie:
 
Trouwanten, rept u: voert dit godtsbeelt in den tempel.
Theofrastus:
 
Om Godts wil, Koningin, hou stil, verhaest u niet,1487
 
In tegenwoordigheit van 't oogh, dat alles ziet,
 
Van 't oor, dat alles hoort, en zonder aenzien oordeelt.1488-89
1490
Ten minste spiegel u by tijts, aen 't eeuwigh voorbeelt
 
Van Niobe, de trotse en stoute Koningin,
 
Die niet ontzagh, verwaent en met een' dollen zin,
 
Latonaes offerfeest t'ontwijden en te stooren,
 
Op 't spoor van Tantalus, haer' vader, die den toren
1495
Der Goden had geterght, met hun geheimenis
 
Te brengen aen den dagh, waerom hy eeuwigh is
 
Ter helsche straff' gedoemt. Latone, aldus ontsteecken,
 
Beweeght Diane en Godt Apollo met haer smeecken
 
Te straffen 's moeders hoon, van Niobe geleên,
1500
Wiens kinders niet zoo haest vergaderen by een
 
Voor Thebe, om in het perck hun paerden te berijden,
 
Of 't hagelt pijlen uit de lucht, van alle zijden.
 
De trotse Niobe, half doot, aenschout dees plaegh,
 
Bezuurt in al haer bloet, een droeve nederlaegh.
1505
Een dochter wenschtze alleen, in 't midden van het treuren,1505
 
Te bergen in haer' schoot, maer 't magh haer niet gebeuren:
 
En zy, die flus verwaent de Godtheit terght zoo trots,1507
 
Besterft zoo kil als ys, verandert in een rots,
 
En leert u wat het is zich tegens Godt te kanten.1490-1509
Salmoneus:
1510
Nu Bazilides, voort, vaert voort, gy hoftrouwanten.
Rey:
 
Jupijn, aenschoutge dit? aenschou wie u onteert.
 
Gewelt, gewelt. Godts kerck wort schendigh geschoffeert.1512
Theofrastus:
 
Godtvruchte Priesters, rust: treet binnen om, in 't midden
 
Der zwaericheên te koor, den Dondergodt te bidden,
1515
Dat hy zijn heilighdom beschutte in dit gevaer.
Hierofant:
 
Het stuck is uitgevoert, het godsbeelt op 't altaer.1516
Salmoneus:
 
Nu 't hooghtijt met triomfe en danssen en gezangen,
 
Ter eere van ons Rijck en Godtheit, aengevangen.
 
Laet volstaen al wat kan. mijn Ganimedes, fier1519
1520
Op uw dischschenckersdom, en gy, o kamenier
 
Van Iuno, Iris, brengt ons nu de godtsgewaeden.1521
 
My past die mantel, rijck van licht, en overladen
 
Van starren. reick Mevrouw den mantel van azuur.
 
Alree verandren wy van wezen. de natuur
1525
Der sterflijckheit begint de Godtheid aen te neemen,
 
De leest der menscheit naer d'onsterflijckheit te zweemen.1526
 
Nu heeft de Godtheit haer voltoisel en beslagh.1527
 
Wy zien de weerelt aen uit eenen andren dagh,
 
En uit een ander oogh. de velden, en waeranden,1529
1530
Geberghte en zee en stroom staen reede om offerhanden1530
 
t'Ontsteecken op 't altaer. mijn bedgenoote, aenvaert
 
Dien scepter, u alleen, u past die pauwestaert,1532
 
Zoo rijck en dicht bezaeit met Argus blinckende oogen.
 
De hemel daelt alreede, en opent zijne boogen.
Filotimie:
1535
Apollo, die het al verlicht met uwen glans,1535
 
Verschijn nu op dit feest: verheerlijck onzen dans
 
En staetsi. Vader Mars, die bloedige oorelogen1537
 
Bestiert, verzelschap ons: dael neder uit den hoogen.
 
Merkuur, die op de pen van hoedt en hielen zweeft,1539
1540
Met uwe slangeroe verdaghvaert al wat leeft,1540
 
En niet en leeft, verschijn, en help den dans beginnen.1540-41
 
O dochter van Jupijn, en moeder van het minnen,1542
 
Verschijn op deze feest met uwen vluggen zoon.1543
 
O strijtbre Pallas, dael om laegh uit 's hemels troon1544
1545
Met helm, en beuckelaer, en speere. dat Diane1545
 
Met haeren jaghtspriet daele in 't schijnen van de maene.
Salmoneus:
 
De rey der Goden stijght uit 's hemels gouden troon.1547
 
Men zweefze te gemoet. zy buigen voor ons kroon,
 
En eeren ons van verre, als eerste en opper goden.
1550
O Godtheên, wellekom. die, reede op ons geboden,1550
 
Dit Godtsfeest eeren wilt, en elck uit zijnen trans1551
 
En onzen hemel daelde, om dezen Godendans
 
Eendraghtigh te bekleên op schuiftrompet, op veêlen,1553
 
Schalmejen, en muzijck van goddelijcke keelen.
1555
Wy zullen uit den troon van wolcken, aen de zy
 
Van onze gemalin gezeten, beide bly
 
Bestraelen uwen zwier, en letten op de zwaejen
 
Van deezen dans en trant, waerop de starren draejen.
Hierofant:
 
Genoegh gedanst: uw dans vernoeght de majesteit1558-591559
1560
Van onzen Jupiter. de Priesters staen bereit
 
Met facklen, offertuigh, en geur van wieroockvaten1561
 
U door den Melleckwegh en starrelichte straeten1562
 
Op 't staetighst' voor te treên, te leiden met de pracht
 
Van Goôn en hofsleip naer de brugh, daer 't offer wacht
1565
Op d'aenkomst van Jupijn.
Salmoneus:
 
Mijn Juno, tre naer binnen,
 
Verwacht ons in het hof met deze feestgodinnen,
 
Terwijl ons priesterdom zijn offerschult betaelt:
 
Dan met triomfe 't hooft der Goden ingehaelt,1568
 
Dan mooght gy en uw sleip ons triomfant ontmoeten.
Filotimie:
1570
Het zal ons lusten u, zoo groot een' Godt, te groeten.1570
THEOFRASTUS. REY VAN PRIESTEREN.
Theofrastus:
 
O Priesterlijcke Rey,
 
Hef aen een droef geschrey,
 
En pas de jammerzangen,
 
Rontom den tempel heen,
1575
Op uw bedruckte treên,1573-75
 
En deerlijcke ommegangen.1576
 
O wee, o druck, o strijt,
 
Ons outer is ontwijt.
Rey van Priesteren:
 
Aertsvader, wou Jupijn u spaeren,
1580
En uwe grijze hairen,
 
Om out en stram te lijen
 
De tempelschenderyen?
 
Om deze gruwellasteren1583
 
Te hooren? dit verbasteren
1585
't Aenschouwen voor uwe oogen,
 
Met nevelen betogen,
 
Terwijl uw beenen beven,
 
De krachten u begeven?
 
Wat baeten offerhanden?
1590
Wat helpt het wieroock branden?
 
Wat vorderen gebeden?1591
 
De tempelplechtigheden
 
Zijn ydel en verloren.1592-93
 
Och, liever noit geboren,
1595
Zoo droegen wy geen kennis
 
Van dees gevloeckte schennis.
 
De hemel blijft gesloten.
 
Hy hoort geen kerckgenooten.1598
Theofrastus:
 
O Priesterlijcke Rey
1600
Vervolgh dit nachtgeschrey.
 
Vervolgh uw jammerklaghten,
 
En klaeg uw droefheit uit,
 
Op hoop of dit geluit
 
Den hemel moght verzachten.1604
1605
O wee, o druck, o strijt,
 
Ons outer is ontwijt.
Rey van Priesteren:
 
Aertsvader, och, wat helpt dit kermen,
 
Daer ons geen Goôn beschermen?
 
Zy vlieden dieze haeten.
1610
De tempel treurt, verlaeten
 
Van zijne heilighdommen.
 
De schennis zit geklommen
 
In 't hooge koor der kooren.
 
't Orakel heeft geene ooren.1614
1615
Wy klaegen de pylaeren,1615
 
Gewelf, en doove altaeren,
 
Daer torts, noch eicke kranssen,1617
 
Noch kerckbancket, noch danssen
 
Den Goden meer behaegen.
1620
Men past op donderslagen,
 
Noch blixemvier, noch schichten.
 
Men hoeft geen kerck te stichten
 
Den opperste ten prijze.
 
't Is uit met d'oude wijze.1624
1625
De hemel blijft geslooten.
 
Hy hoort geen kerckgenooten.
Theofrastus:
 
O Priesterlijcke Rey,
 
Hou aan met nachtgeschrey,
 
Volhardt al stil, in 't midden
1630
Van 't binnenkoor met my,
 
En zet u zy aen zy.
 
Bestorm de lucht met bidden.
 
O wee, o druck, o strijt,
 
Ons outer is ontwijt.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

lied