De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674 (1937)

De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

(1937)–Joost van den Vondel– rechtenstatus

Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende


Zeegevier der Vrye Nederlanden op den Teems.aant.Ga naar voetnoot* EST MOLLIS FLAMMA MEDULLAS Wie in Maroos zee wil vissen,Ga naar voetnoot1 Volgh der Staeten schrandren vont, Zette 't vischnet op den gront,Ga naar voetnoot3 Leere staetgeheimenissen,Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Noit voorheene klaer verstaen. Nu kan elk dit raetsel raên. Amsterdam en Britsch KarthageGa naar voetnoot7 Worstlen onderling om strijt: Want de Brit elx vaert benijt, 10[regelnummer] Alle kusten tot een plaege.Ga naar voetnoot10 d'Opgeworpe zeegodt JorkGa naar voetnoot11 Eigent zich Neptunus vork.Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot12 Hy verbiet de zee te roeren,
[pagina 311]
En gebiet dat elk de vlagh 15[regelnummer] Strijke voor zijn zeegezagh. Hy heeft recht de vlagh te voeren, En te rooven wat hem lust, Van den Teems tot Indus kust. Onder schijn van trek tot vrede 20[regelnummer] Speelt de schalk, tot 's nabuers scha, Zijne paisrol in Breda:Ga naar voetnoot20-21 Maer men kent Leicesters zede,Ga naar voetnoot22 Die meineedigh en veraert,Ga naar voetnoot23 Elk naer 't hart steekt met zijn' staert.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Hierom vont 's lants raet geraeden Op te waeken, en uitheemschGa naar voetnoot26 Met een zeemaght op den Teems Alle gronden door te waeden,Ga naar voetnoot28 t'Onderzoeken door een' heltGa naar voetnoot29 30[regelnummer] Hoe die rijxpols was gestelt.Ga naar voetnoot30 Nieu Karthago, bang voor tastenGa naar voetnoot31 Woelt hier tegens aen met kracht,Ga naar voetnoot32 Stopt de stroomen, sterkt de wacht, Spant de ketens, ketent masten, 35[regelnummer] Zinkt de Schepen, damt de kil,Ga naar voetnoot35 Ziet niet aen wat helpen wil.Ga naar voetnoot36 Batavieren uitgelaeten Bruizen dat het yzer knarst,Ga naar voetnoot38 En de keten breekt en barst 40[regelnummer] Van dit Turkse DamiatenGa naar voetnoot40 Op den Teemstroom, naer den stijlGa naar voetnoot41 Van het Sparen aen den Nijl. Stuardts ruiteryen woelen. Jork en Monk, gevlught op strant,Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Zien hun vloot en slot in brant Van een zeekoorts, niet te koelen,Ga naar voetnoot46 Voelen hoe, als Maro leert,
[pagina 312]
Zachte vlam het mergh verteert.Ga naar margenoot+ Londen voelt zijn krachten smelten, 50[regelnummer] Staet noch eens in vier en gloet, Die de koorts in d'adren voedt.Ga naar margenoot+ Nieu Karthago rijdt op stelten.Ga naar voetnoot52 Withal, Hof en ParlementGa naar voetnoot53 Vloeken Ruiter, Wit, en Gent.Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Stil te swijgen kan niet baeten: Want de vierpijl, die hen prangt,Ga naar voetnoot56 Ga naar margenootDootlijk in de zijde hangt. Stoffers, terght nu Zeven Staeten.Ga naar voetnoot58 Schent verbonden, eer en trou. 60[regelnummer] Groeit in Schellings brant en rou.Ga naar voetnoot60 Ga naar margenoot†Al de scheepsbou blijft nu steeken, En wat trots ten hemel steegh. Alle havens leggen leêgh.Ga naar voetnoot63 Hun gekorve masten spreeken, 65[regelnummer] En de brantschat, fix betaelt,Ga naar voetnoot65 Op dien Ruitertoght gehaelt.Ga naar voetnoot66 Tot een eeuwigh zeegeteken Zal het zeeslot, groot van faem,Ga naar voetnoot68 Dat, gevreest om Karels naem, 70[regelnummer] Alle havens aen wou steeken Met een zeepest en bederf,Ga naar voetnoot71 Pronken voor 't Oostindisch werf. Zeeraet, spaer geen gout, noch parel,Ga naar voetnoot73 Noch doorluchtigh diamantGa naar voetnoot74 75[regelnummer] Aen een scheepskroon, om parmantGa naar voetnoot75 Dien veroveraer van Karel Rijk te kroonen, dat de nijt Brakel* 't hart toebraeke uit spijt.Ga naar voetnoot78 Eer den zeehelt met een wapen. 80[regelnummer] Hang zijn slaghzwaert in 't gestarnt, Dat den Brit in d'oogen barnt,Ga naar voetnoot81
[pagina 313]
Die de zee wil overgaepen, En verslinden al wat zeilt. Hollant heeft zijn' gront gepeilt.Ga naar voetnoot84 J.v. Vondel. t'Amsterdam, voor de weduwe van Abraham de Wees, op den Vygendam. 1667.	voetnoot* Van 1667. - Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 696). Het motto, ontleend aan Aeneïs IV, 66, betekent: ‘De zachte vlam verteert het merg.’ Opschrift: Gedicht op de tocht naar Sheerness, waar onze vloot de 6de Juni onder De Ruyter en Cornelis de Witt heenzeilde de tot bespoediging van de vrede. De vloot verbrak de 22ste Juni de over de Theems gespannen ketting, veroverde de Royal Charles, verbrandde de hoger liggende schepen, en maakte twee schepen buit. voetnoot1 in Maroos zee: in de onuitputtelike werken van Vergilius Maro, waarin Vondel telkens zijn motto's zocht. Het raetsel (vs. 6) lost de dichter zelf op in vs. 47-48: het ligt al besloten in zijn motto. Evenals Dido verteerd werd door het minnevuur, zijn de Engelsen het slachtoffer geworden van hun verterende afgunst. Dat zij inderdaad zwakker waren dan zij schenen, bleek door der Staeten schrandren vont (vondst) (vs. 2), nl. hen op hun eigen gebied hun kracht te gaan beproeven of (zie vs. 25-vlg.), hun de pols te voelen (vs. 30). voetnoot3 op den gront: op de bodem van het viswater. voetnoot4 staetgeheimenissen: de geheim gehouden innerlike toestand van de staat. voetnoot7 Britisch Karthage: het concurrerende Engeland, gelijk eertijds Carthago tegenover Rome stond. voetnoot10 plaege: ramp. voetnoot11 d'Opgeworpen zeegodt Jork: de randnoot Neptunus Brittannicus, evenals bij Jammerklaght, vs. 43, verklaart ons dat Karel II bedoeld is, die zich zelf opwierp als zeegod. margenoot+ [Randschrift:] Neptunus Britannicus. voetnoot12 Neptunus vork: de drietand. Zie Jammerklaght: vs. 71. voetnoot20-21 schalk: schurk; speelt zijne paisrol: hij doet alsof de vredesonderhandelingen te Breda ernstig bedoeld zijn. voetnoot22 Leicesters zede: de bedrieglike streken van Leicester. voetnoot23 veraert: ontaard. voetnoot24 met zijn staert: als wapen van de zeedraak. voetnoot26 Op te waeken: wakker te worden; uitheemsch (bijwoord): buitenslands (vgl. Vrepytaer, vs. 56 op blz. 317). voetnoot28 Alle gronden door te waeden: alles grondig te onderzoeken. voetnoot29 t'Onderzoeken: te doen onderzoeken. voetnoot30 rijxpols: zie bij het Opschrift. voetnoot31 Nieu Karthago: vgl. vs. 7 en vs. 52; tasten: de pols voelen. voetnoot32 Woelt hier tegens: verzet zich krachtig daartegen. voetnoot35 Zinkt: doet zinken; kil: bedding. voetnoot36 Ontziet geen middelen, als ze maar kunnen baten. voetnoot38 Bruizen: komen opzetten. voetnoot40 Turkse Damiaten: ook op de bekende kruistocht werd een over de Nijl gespannen keten, bij Damiate, verbroken, volgens de overlevering door de Haarlemmers (vgl. het Sparen in vs. 42). voetnoot41 naer den stijl: op dezelfde wijze. voetnoot44 Jork: hier de Hertog van York, broeder van Karel II; Monk: zie blz. 206 en 212. voetnoot46 zeekoorts: Vondel vereenzelvigt hier de verterende gloed van hun afgunst met de gestichte brand. margenoot+ [Randschrift:] Est mollis flamma medullas. margenoot+ [Randschrift:] Vulnus alit venis, & caeco carpitur igni. voetnoot52 rijdt op stelten: geraakt in opschudding. In een kanttekening haalt Vondel als parallel aan Aeneïs IV, 635-vlg. voetnoot53 Withal: Whitehall, het koninklijk paleis. margenoot+ [Randschrift:] It clamor ad alta atria: concussam Bachatur fama per urbem. Lamentis, gemituque & foemineo ululatu tecta fremunt, resonat magnis plangoribus aether. non aliter quam si immissis hostibus omnis Carthago, aut antiqua Tyrus, flammaeque furentes culmina perque hominum volvantur perque deorum. voetnoot54 Wit: Witte de With; Gent: Van Ghent had zich met een smaldeel bij de vloot gevoegd. voetnoot56 prangt: knelt, kwelt. margenoot* [Randschrift:] Haeret lateri letalis arundo. voetnoot58 Stofffers: bluffers; Zeven Staeten: de zeven Verenigde Nederlanden. voetnoot60 Groeit in: verheugt u over; Schellings brant en rou: zie Jammerklaght op blz. 216. margenoot† [Randschrift:] Non coeptae assurgunt turres:nonarma juventus exercet, portusve aut propugnacula bello tuta parant: pendent opera interrupta, minaeque murorum ingentes, aequataque machinacaelo. voetnoot63 leggen leêgh: liggen verlaten. voetnoot65 brantschat: oorlogsschatting; fix: prompt (Ned. Wdb. III, 4480). voetnoot66 Ruitertoght: woordspeling met het oude ruiter: rover?; gehaelt: verkregen. voetnoot68 het zeeslot: de ‘Royal Charles’. voetnoot71 bederf: verderf. voetnoot73 Zeeraet: de Admiraliteit van Amsterdam. voetnoot74 doorluchtigh: doorschijnend. voetnoot75 scheepskroon: zie deel 5, blz. 568; parmant: statig, plechtig (Ned. Wdb. XII, 511). voetnoot78 Brakel: Van Brakel vermeesterde het fregat dat vóór de keten lag; 't hart toebraeke: bij zijn aanblik de laatste adem uitblaze (vgl. het hart braken in Ned. Wdb. III, 1008); spijt: verdriet. voetnoot81 barnt: brandt, pijnlik treft. voetnoot84 zijn' gront: zijn eigenlike betekenis en kracht.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels

De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)

auteurs