|
| |
| |
| |
[Smenschen exellentheyt soo Gheest ende Lichaem]
SMenschen ellende is nv genoechsaem verhaelt,
Zijn sieckte, swackheyt, wijse end dwase manieren:
Zijn exellentheyt moet oock worden afghemaelt,
Die so schoon end chierlick is in hem ghepaelt,
Daer hy in te bouen gaet alderhande Dieren:
Al is hy nae der Philosophen crayieren,
Swacker dan sy, inder gheboorten dach,
Den Gheest coemt hem so chierlick verchieren:
Dwelck gheen ander Dier, groot oft cleyn gebeuren en mach:
Want doe den Schepper dit menschlick Dier aensach,
Dat hy alleen had gheschapen wt der Eyrden:
Blies hem int Aensicht, sonder verdrach,
Een leuende Ziele , hooch van weyrden,
Dit Jnblasen alle Dieren ontbeyrden
Tot noch toe, tblijckt op den dach van heden
Daerom de Philosophen een dispuyt aenveyrden:
Dat de Ziele het bloet is in alle de leden,
Dander noement een Vyer, al teghen reden:
Om dat wt het Lichaem altoos wermen asem gaet:
Tmoet wel onseker zijn, daer men blindeling' na slaet.
DE Ziele is een Gheest bouen der Philosophen verstant,
Hemelsch, Godlick, die in smenschen Lichaem sweeft,
Als een Tabernakel, daer sy blijft gheplant:
Van God onderhouwen van anders niemant,
Want sy gheen hulp vant Lichaem en heeft:
Dwelck Aertsch is, end alleen door haer leeft:
Maer niet den Gheest door tvleesch potentie,
Want dats Aerde en Asschen, dwelck verrotting' aencleeft,
Den Gheest blijft onsterflick, door tScheppers inventie,
Waer deur de Mensch (begaeft in excellentie)
Alle Dieren te bouen moet passeren,
Want hy by hem heeft des Hemels jnfluentie,
Wiens weyrde gheen Philosophen en conden gronderen,
Maer seer wel van d'ellende disputeren:
So sy den Mensch in alle lijden deur-saghen,
Ginghen de Dieren gheluckigher extimeren,
End wenschten vande Menscheyt te zijne ontslaghen:
End de Dieren ghlijck te zijne al haer daghen,
Sonder insien de heerlickheden van Gheeste:
Die niet Geestlick en leeft, leeft als een Beeste.
| |
| |
WAnt den Gheest is weyrdigher, dan alle Creatueren,
Ja dan de Aerde met al datter inne woont:
Den lof end prijs, en can gheen tonghe vol-vueren
Hy doet de Mensch ghedencken t'allen uren,
Wat lang ghepasseert is, end met verstant hy thoont
Dat teghenwoordich is, oock onghehoont
Het toecomende leert hy mercklick in-sien,
Siet hoe rijcklick hy tmenschlick Dier verschoont?
Hy leert hem tgoede aennemen, het quade vlien,
Al wat inde werelt is, dat can hy bedien:
Ja climt door den Gheest in tHemels percken,
Die diepten der Zee, can hy vernuftich bespien,
Oock des Hemels loop insien, end aenmercken,
De Geest gheeft volcomenheyt van constighe wercken,
Den Mensch op Aerden met sonderlinghe gratie,
So dat hy hem can door d'Elementen stercken,
En wort ghedreuen door t'Geests inspiratie,
Al wort hy ghetelt onder der Dieren natie,
Die steruende doot blijuen: maer dits tbewijsen // al:
Dat de Mensch steruende, gheestlick verrijsen ,, sal.
WAnt den Schepper heeft so bemint dit menschlic Dier,
Dat hy alle dinghen daerom heeft ghewrocht,
Sonne, Mane, Sterren, om hem te lichten hier:
Zijn Englen ghestelt, tot smenschen bewaring schier,
d'Aerde met al haer volheyt voor hem ghebrocht,
Een Heere ghemaeckt ouer alle Voghels der locht,
Ouer Visch end Vee, ouer Berch end Dal,
Verloren zijnde, heeft hy hem wederom ghesocht:
Want de Mensch het Hooft-stuck is van Gods wercken al,
Dwelck gheen Philosophen, groot noch smal,
Philosopherende, en hebben ondervonden
Smenschen weyrdicheyt, maer wel der natueren val,
Des Geests leuen sy niet begrijpen en conden,
Oft hoe dleuen int Lichaem was ghesonden,
Hebben daer wonderlick in gesuft alle-gaer,
T'lichaem ist Casteel, daer den Gheest blijft ghebonden,
Ghelijck een Crijchsman in Garnisoen gheleyt voorwaer,
So lang tot dat hem zijn Heer roept van daer,
Om monstren, end loonen van zijnen aerbeyt:
Thuys verualt, alser sulcken Huys-heer wtscheyt.
| |
| |
MAer wie isser nv soo bot, van cleyn oft groot?
Hy en ghevoelt, datter is een teecken oft strale
Des Godlickheyt in des menschen hoot?
Sonder dat wy ons becommeren bloot
Om te ontdecken tschoon verchiersel principale,
Van alle de Lekens int generale,
Die de Mensch in schoonheyt heeft abundant?
Isser int hooft dees Diers niet een heerlijcke Sale,
Daer de wijsheyt in rust, memori en verstant?
Ombollewerckt inden hooghen Thorren playsant?
Daer verscheyden werckinghen des sins wt spruyten?
Daer den Griffier sit, end onthout elegant
Tgepasseerde, toecomende can hy oock op-sluyten?
Jnt verhalen en gaet hy hem oock niet te buyten,
Van veelderley saken, ghesien oft gehoort:
Hy canse met sulcken ordinantie uyten,
Al waert teghenwoordich gheschiet rechtevoort:
Daerom ist, datmen hem int opperste spoort,
Om dat hem beneden niemant en sou letten:
Men moet een Heere altijt opt hoochste setten.
LAet ons oock aenmercken de subtijlheyt der oghen,
Die int hoochste des Thorrens staen als twee spien,
Wachtende, dat dlichaem niet en worde bedroghen:
Daerom sy hem weynden end keeren moghen,
Om Hemelsche end aerdtsche dinghen te doorsien,
Dwelck memorie door tverstant can constich bedien,
End dlichaem regieren, na der ooghen waerschouwen,
Tzijn cloecke Wech-wijsers ghetrouwe Leydtslien
Diet Lichaem niet geyrne laten quetsen souwen,
Wat sy sien, dat can de memorie onthouwen,
Het zijn blinckende Spieghels, daer in can schijnen
Groote Steden, jae verre Landouwen,
Sy hebben haer op end toe-sluytende Gordijnen,
Onghedwonghen te sien schandale ruijnen,
Voor mishagelickheyt connen sy haer sluyten,
Gheen Christal so claer en machmen vijnen,
Oft gheen water so schoon wt eenighe conduyten,
Als tgesicht-waterken, vol crachtigher virtuyten,
Waer door men, grau, blau, wit, swert, bekent // fijn:
Daerom gheen meerder schande, dan al siende blent ,, zijn.
| |
| |
DJt ghesichte is gheplant onder een schoon bollewerck,
Van twee Wijnbrouwen ouerspronghen delicaet,
End zijn Schansen om te bewaren sterck,
De draeyende ooghen int ronde perck,
Af-weyrende alle hinder en quaet,
Het welck int aensien seer lustich staet:
So doog'-schelen hen vryen van het soute sweet,
Met hayrkens beset, om keeren vroech en laet,
Vleichskens, end stof dat onversiens in d'ooghen sleet,
Tis al tot bescherming van deen des anders leet:
Want den Neuse eenen opghetrocken muer ghelijckt,
Die oock tot bewaringhe de ooghen scheet,
Al ist dat hy cleyn is, end d'ooghen weynich bedijckt?
Door hem den adem in end wt den Lichaem strijckt,
End snuffelende, therte conforteert,
Zijn de herssens met vochtighen domp beslijckt:
Door de Neusgaten worden sy ghepurgeert,
Om dees Officien is de Neus gheformeert,
Jnt aensicht, daer hy staet als de pompeuse:
Twaer leelick te hebben een Aensicht sonder Neuse.
SJet de schoon ordinantie der Lippen ghemaeckt,
Die schoon-root schijnen, aenden anderen cleuen,
Bewarende tghene, daermen met proeft end smaeckt,
Dats de Tonghe, daermen met kent ende missaeckt:
Als de Lippen haer van malcanderen gheuen,
Door de Tonghe (een cleyn Lidt) wort ghedreuen
Groote daden, Ja sy doet maken end breken:
Sy schijnt des menschen Ziel te zijn deurt leuen,
Sy can Gods lof openbaerlijck wt-spreken:
Niemant dan de Tonghe en can disputeren end preken:
Sy is den vrienden vrientlick, den vyanden straf,
De wijse verstandighe en heeft sy noyt besweken,
Want van Lippen end Tanden/ daer heeft sy hulp af:
Dit mercktmen aen de jonghe kinderkens laf,
Zijnde sonder Tanden, haer sprake teer,
Die ghy hoort, is een leelick rallende gheblaf,
Daer moeten tanden zijn, of sy en spreken niet eer.
Desghelijcx d'Ouders, die daer hebben gheen tanden meer,
De tonghe slipt, de sprake en heeft gheen deghe:
Maer menich spreeckt, dat hy somtyts beter sweghe.
| |
| |
DE Kinne onder den mont staet wel ghemaniert,
Die de rijpheyt des menschen lichaem verthoont,
Door den Baert, swert, blont, oft grijs verciert,
Die donderscheyt der natueren voorts stiert:
Oock t'Manlick wesen, diversch ghepersoont,
De Ooren oock niet ledich, worden met ghecroont,
Staende om hooghe, luysterende perfeckt.
Naer den weerclappe den Echo die daer in woont:
Oorsake oock, dat alle gheluyt om hooghe treckt,
End om dat tghehoor niet en sou worden bevleckt,
Door Wormkens, dyer mochten cruypen binnen,
So isser een bitter slijm, datse keert correckt:
Thooren ist principaelste vande vijf sinnen,
Maer willen wy d'excellentheyt des aensichts kinnen?
So moeten wy twee dinghen aenmercken excellent,
Dat alle Aensichten (tsy vrienden, oft vriendinnen)
Malcanderen altoos zijn different,
Ten anderen dat dit cleen deel is so schoon en jent?
Menich becoort, ja vleesch end bloet doet verteyren // dan:
Schoonheyt is een gaue, die men wel ontbeyren ,, can.
OOck canmen in dees cleen plaetse des aensichts soet,
Mercken, oft de Mensch droef is oft blye,
Dwelck hem tverschil des wesens openbaren doet.
Tsy of hy blood is, oft stout van ghemoet?
Beminnende of hatende door envye,
Wanhopende oft hopende in melodye?
Vergramt, met-lijdende, cranck oft ghesondt?
Doot, leuende of verschrickt als donvrye?
d'Aensicht verthoont al de perfecktien terstont
Des Lichaems end des Gheests, daerom onderwondt
Hem Tremegiste te roepen seer ras:
(Doort wonderbaer wesen, dat hy int Aensicht vondt)
Waer oft wie den Schilder vant welghemaeckt Aensicht was;
Die de schoon ooghen so ghestelt heeft op zijnen pas?
die des Geests spieghel, end des Lichaems vensters zijn?
Wie heeft Aderen, Zenuwen, vleesch, been end fas,
d'Adren vol bloets, deur tLichaem doen loopen fijn?
Wie heeft de Vinghers ghedeelt, ghebloost het aenschijn?
De voeten ghestelt tot des Lijfs fondament:
Wel hem, die den Schepper door zijn wercken kent.
| |
| |
WJe heeft gheopent alle des Lichaems conduyten?
Wie heeft de Milte also aen deen zijnde ghedronghen?
Wie heeft int herte gedruckt alle de virtuyten?
Wie heeft wortelkens end peeskens connen sluyten
Jnde Leuere, end de buylkens inde Longhen?
Wie heeft den buyck so voorwaers wtghewronghen?
Wie heeft d'eerlickste leden int ghesicht ghestelt?
Wie heeft doneerlicke deckende ghedwonghen?
Hoe veelderley wercken worden hier ghetelt
Jn een Natuere, end elck bysonder schoonheyt melt?
Ja elck heeft zijn besonderde officie,
Wie heeft de beenders als ysers so hert ghewelt?
Dat sy draghen end doen groote exercitie?
Wie heeft het vleesch ouertrocken sonder vitie,
Met soo teeren velleken, daer tsweet door braeckt?
Elck oeffent end heeft een diueersche conditie,
Gheen Dier in schoonheyt, bouen de Menche naeckt:
Wie is de Vader, die alsulcx heeft ghemaeckt?
God, die in eeuwicheyt bouen smenschen verstant // leeft:
Die Hemel, Aerde, Mensch, al onder zijn hant ,, heeft.
|
|
Auteursrechtvrij