Schets van de Nederlandse letterkunde

13. Het wereldlijk dramaaant.

De oudste dramatische poëzie in de volkstaal is van vóor 1400. De oorsprong klimt veel hoger op. Uit de tweede helft van de 14de eeuw dagtekenen de zogenaamde abele spelen [abel = verheven, kunstig], die tot de allervroegste wereldlijke toneelstukken in West-Europa behoren. Het zijn gedramatiseerde motieven uit hoofse ridderromans. Esmoreit handelt over een koningszoon uit Sicilië, die als kind gestolen en verkocht wordt, maar volwassen geworden uit den vreemde terugkeert, de verrader ontmaskert en zijn onschuldig gekerkerde moeder bevrijdt. Hij huwt met de mohammedaanse koningsdochter die hem is nagereisd en wordt koning van Sicilië, daar zijn oude vader afstand doet van de troon. Gloriant is een spel van liefde tussen een trotse christenvorst en een even trotse mohammedaanse prinses. Hun liefde overwint verraad en geweld. In Lanseloet zien wij de liefde van een jonge vorst voor een meisje van geringer geboorte, en zijn ondergang als hij haar op advies van zijn trotse moeder verstoten heeft.

Ondanks de kinderlijke intrige gaat van deze spelen een eigen-

[p. 19]

aardige bekoring uit, door de kracht van de primitieve gevoelens en de eenvoud van de taal. Het is waarschijnlijk, dat althans de drie genoemde spelen geschreven zijn door dezelfde, onbekende auteur. Of ook het minder boeiende, zinnebeeldige dialoog-stuk Van den winter ende van den somer diens werk is, blijft onzeker. Als nastukje volgde op elk abel spel een klucht [clute, sotternie], een gedramatiseerde anekdote of een ruw-realistisch tafereeltje uit het alledaagse leven. In hetzelfde ‘Hulthemse handschrift’ dat de abele spelen bevat, staat o.a. de sotternie van de Buskenblaser, een oude man, die een gewaande verjongingskuur ondergaat: een kwakzalver laat hem voor goed geld in een bus met roet blazen; zijn jonge vrouw beloont hem met een pak slaag. Van jongere datum is de aardige clute Nu noch [d.i. Toe maar!]. Een man, die door zijn vrouw slecht behandeld wordt, houdt zich op raad van een buurman krankzinnig, antwoordt op alles ‘Nu noch’, maar komt bedrogen uit als hij zo onvoorzichtig is de list te verklappen.