Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
It kritysk kerwei (1990)

Informatie terzijde

Titelpagina van It kritysk kerwei
Afbeelding van It kritysk kerweiToon afbeelding van titelpagina van It kritysk kerwei

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.82 MB)

tekstbestand






Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/essays-opstellen


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

It kritysk kerwei

(1990)–Anne Wadman–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Resinsjes en skôgingen 1950-1970


Vorige Volgende
[pagina 4]
[p. 4]
Foar Durkje Rienks-Wallinga.
[pagina 9]
[p. 9]

Ta ferantwurding

De hjir oanbeane kar út myn kritiken en skôgingen út 'e jierren fyftich en sechstich kin sjoen wurde as in ferfolch op Kritysk Konfoai út 1951 en slút dêr ek wat de yndieling yn trije skiften oanbelanget op oan. De stikken binne yn elk fan de trije ôfdielingen gronologysk oardere.

Fan de opnommen kritiken op it gebiet fan proaza en poëzij binne in stikmannich earder útkommen yn it literêr tydskrift De Tsjerne, dêr't ik fan 1946 oant 1953 redakteur fan wie. Fierwei it measte lykwols hat stien yn de Frysk-literêre rubryk dy't ik yn 'e jierren 1953-1962 fersoarge haw foar de ûnder lieding fan Sjoerd Leiker steande Fryske edysje fan Het Vrije Volk. De yn dat deiblêd ferskynde kritiken wiene fan 1955 oant '60 meast omwurkingen, bekoartingen en oersettingen yn it Frysk fan boekepraatsjes dy't ik yn dy jierren hâlde foar de mikrofoan fan de RON (Radio Omroep Noord), yn de rubryk ‘Literair Leven’. It binne dus nei ynhâld en foarm mear krantekritiken, se binne yn har yntinsje mear ‘sjoernalistyk’ as de krityske skôgingen yn Kritysk Konfoai, dy't út De Tsjerne kamen en justjes mear ‘literêre pretinsjes’ hiene. De opstellen út ôfd. III binne foar in part ôfkomstich út tydskriften. Mar it lêste dêrfan, dat mei ‘Frysk ferskaat’ net al te folle ferbân hâldt (twa skriuwers mei in ‘Frysk ferline’), kin besjoen wurde as in ‘link’ mei myn letter wurk oangeande Vestdijk en is (oerset) oernommen út de kronyk fan Nederlânsktalich proaza dy't ik fan 1957 oant 1971 yn de Leeuwarder Courant byhâlde. Yn dat lêste jier begûn myn wurk as haaddosint Nederlânsk oan de learare-oplieding ‘Ubbo Emmius’, dat myn wurk as skriuwer oan 1981 ta sa goed as stillei. Ek om dy reden is 1970/'71 in goede ôfsluting fan dit boek. It op ien nei lêste stik, It kritysk kerwei, is de oersetting fan in RONO-lêzing oer literêre krityk út 1966.

In pear skôgingen (b.g. dy oer H.G. van der Veen en oer J.F. Jansen) hâlde ferbân mei myn dissertaasje oer de earstneamde, yn 1955 ferskynd. Ien resinsje, dy oer G.N. Visser syn dichtbondel Agger, is net earder publisearre: it stik wie skreaun foar it tydskrift Asyl, mar it nûmer dêr't it yn soe, is net mear ferskynd.

 

Mar in lyts part fan wat ik yn dy tweintich jier oan skôgjende skriuwerij yn it Frysk by elkoar ponge haw, is yn dizze bondel opnommen. Weilitten binne gâns boekskôgings (û.o. oer K.F.F.B.- romans) en de al earder yn boekútjeften publisearre artikels oer E.B. Folkertsma en Jan Piebenga (Mei Abraham fûstkje, 1969) en

[pagina 10]
[p. 10]

oer it brulloftsdicht by Starter en Bredero (feestbondel foar prof. Brouwer, 1960). Ek in pear langere stikken, lykas Fjildforkenning yn Drees-lân (De Tsjerne 1955) en Gustav Mahler en ‘Des Knaben Wunderhorn’ (De Tsjerne 1960), haw ik falle litte moatten. Om no dochs in moai folslein byld oer it fan my yn dy jierren skreaune te jaan, is op fersiik fan de redaksje fan de Holder-rige in bibliografy tafoege, dêr't neist krante- en tydskriftartikels en oare stikken en stikjes ek de aparte boek-útjeften yn opnommen binne. Ik stean der net foar yn, dat dizze bibliografy alhiel folslein is: benammen fan myn ynstjoerde stikken en koarte kranteferslaggen haw ik gjin deeglike boekhâlding oanhâlden. Basis foar it Frysktalich part fan de bibliografy wie it (net komplete) kaartsysteem fan de Fryske Akademy.

 

De fraach te beantwurdzjen nei in ‘ûntjouwing’ yn it hjir sammele kritysk en algemien-skôgjend wurk lit ik graach oan oaren oer. Der kin wol sein wurde dat, fergelike mei Kritysk Konfoai, de direkte ynfloed fan bygelyks Menno ter Braak lytser wurden is. As der yn dit kritysk wurk foar de Fryske proazaliteratuer oer in oerhearskjende tendins te bespeuren falt, is it de langst nei mear orizjinaliteit fan tematyk, nei mear romte, geografysk èn mentaal, om it faak benypte Fryske fermidden hinne en nei mear ambachtlikheid yn it skriuw-métier. De rop om ‘Europeesk peil’, dy't fuort nei 1945 sa faak en sa lûd opklonk, is hjir net folle mear fan te fernimmen. Dat de fernijing yn it proaza fan de jierren sechstich har net dúdliker ôftekent, is te witen oan it feit dat ik yn 1962 mei de meiwurking oan Het Vrije Volk ophâlde, nei in hjir net ta de saak dwaand en letter oersljochte ‘literêr konfliktsje’ mei Sjoerd Leiker. Sadwaande is Trinus Riemersma de dûns ûntsprongen en haw ik ek figueren as Ypk fan der Fear en Rink van der Velde net konsekwint as resinsint folgje kinnen. Yn de poëzykritiken sil de opmerksume lêzer faaks de tekens bespeure dat de skriuwer, hoewol er it opkommen fan de nije eksperimintele rjochting yn prinsipe wurdearre, letter it kontakt mei ‘de poëzy’ frijwat kwytreitsje soe.

 

Lang net alles wat yn dizze stikken delskreaun is, stean ik mear efter: de tiid hat syn wurking dien, en der is gâns by dat ik hjoed de dei net mear op myn noel nimme soe. It ‘elitêr’ tinken - de ‘yntellektueel’ tsjinoer it ‘folk’ - dat der net frjemd oan is, kin ik no mar min mear daaie. En ek it ‘wy’-gefoel, yn de tiid om Kneppelfreed hinne noch wol oanwêzich: dat fan ‘ús’ folk, ‘ús’ Fryslân, ‘ús’ literatuer ensafh., dat der op gâns plakken troch

[pagina 11]
[p. 11]

hinne pylket, triuw ik langer leaver wat by my wei. Dat makket ek in as ‘grûnlizzend’ bedoeld stik as It probleem fan de Fryske literatuer (1950) mei syn útgongspunt fan ‘it Fryske folk’ as in ûnomstriidbere entiteit foar my uterst problematysk. It is hjir lykwols opnommen, meidat it wat fan de ‘geast fan dy tiid’ represintearret. Dat ik om 1953 hinne dochs al wat twivels hie oangeande beskate aspekten fan de Fryske beweging, mei bliken dwaan út de Replyk foar yntern gebrûk, dy't ûnderdiel wie fan in Tsjernepolemyk mei Inne de Jong.

By it gearstallen fan dizze bondel haw ik faak ‘fan twivel befongen’ west. Mar in minske is no ienris feroardiele ta syn ferline en ta de hope dat guon dingen út dat ferline ‘te goed om wei’ wêze kinne. It soe my goeddwaan as it de muoite leanne hat dizze fruchten fan in soad lêswurk en kritysk hifkjen út 'e ferjitnis te heljen en priis te jaan oan it lêswurk en it kritysk hifkjen troch oaren. Oan de teksten sels haw ik, ek mei út ‘earbiednis foar de skiednis’, neat wêzenliks feroare, ek net op plakken dêr't de toan my notiids al te skerp en agressyf of, yn de poëzykritiken, te entûsjast taliket. Wol binne hjir en dêr dingen ynkoarte en binne de stikken omset yn de no jildige stavering, ek de sitaten út besprutsen boeken, foarsafier net histoarysk; titels fan boeken, artikels ensafh. haw ik yn wêzen litten. Op fersiik fan Akademy-kant haw ik de -sk, ek dêr't dy my slim ûnnatuerlik foarkomt, stean litten. Wol is de wurdkar hjir en dêr justjes modernisearre, ek yn in inkelde titel, mar mei hoedenens (fanwege it ‘histoarysk aspekt’), binne der in mannich deiblêdeftige ‘dierberheden’ ferfallen en haw ik de formulearring op guon plakken wat ferdúdlike en/of oanskerpe. Dêr't dat my nedich talike haw ik yn de foarm fan noaten opmerkingen tafoege, dy't oer safolle jierren hinne it ien of 't oar ferdúdlikje koene. Dy nije noaten binne oanjûn troch: [1989].

In list fan yn dit boek brûkte ôfkoartingen fynt de lêzer yn de taljochting ta de bibliografy.

 

Myn grutte tank giet út nei de Fryske Akademy, dy't ree wie dizze útjefte yn har Holder-rige op te nimmen.

 

Snits, augustus/septimber 1989

Anne Wadman


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken