Logo DBNL
Vaderlandsche historie. Deel 1 (1749)

Vaderlandsche historie. Deel 1

(1749)–Jan Wagenaar–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VII. Gelegenheid tot het verbond der Batavieren met de Romeinen.

De Batavieren hadden, gelyk wy reeds hebben aangemerkt, het Eiland des Ryns waarschynlyk al eenige jaaren in bezit gehad, toen zy, naar 't getuigenis onzer oudste Kronykschryveren(p), met de Romeinen in verbond traden. Gelegenheid hier toe gaf de aankomst van het Leger der Romeinen, onder 't bevel van Kajus Julius Cezar, omtrent en over den Rynstroom, zig bezig houdende om Gallie te overmeesteren en tegen de Germaanen te beveiligen. De Romeïnen hadden van Gallie, 't welk oudtyds, in Gallie aan deeze en Gallie aan gene zyde der Alpen, verdeeld werdt, het eerste deel, al voor veele eeuwen, bemagtigd(q). Van een goed gedeelte van het Over-alpisch Gallie hadden zy zig naderhand ook meester gemaakt(r), en het sedert in de gedaante van een Romeinsch Wingewest veranderd; waarom het, al vroeg, den naam van Provincia kreeg, gelyk het nog Provencc genoemd wordt. Voorts stonden zy in verbond met de Eduen(5) en eenige andere Volkeren van het eigenlyk Gallie: in welks overig gedeelte, zy tot

nog toe geen gezag altoos gehad hadden(s); zo min als in de twee andere deelen van het Over-Alpisch Gallie, Aquitanie en Belgie. De Helvetiers, die een gedeelte van het eigentlyk Gallie of het tegenwoordig Zwitzerland bewoonden, in den zin gekreegen hebbende gantsch Gallie, zo ver het nog niet onder de Romeinen stondt, te bemagtigen, waren van voorneemen geweest, door Provence, derwaards te trekken(t). Doch de Romeinen, hier de lugt van krygende, hadden hun den doortogt geweigerd, en te gelyk een magtig Leger te velde gebragt, over 't welk aan Kajus Julius Cezar het Opperbevel, door Raadsbesluit,+opgedraagen was(v). De Helvetiers, van voorneemen veranderd, sloegen op weg naar de Landstreek der Eduen; doch hier werden zy van Cezar gestuit en tweemaal geslaagen(w); waar mede hun de lust om Gallie te overmeesteren benomen was.

+ 't Gezag der Romeinen dus, hand over hand, toeneemende, werdt Cezar van de Eduen gebeden, om Gallie te beschermen tegen de Germaanen, die, aangezogt van de Arvernen(6) en Sequaanen(7), welken nydig

waren over 't aanzien der Eduen, onder 't beleid van Ariovistus, ten getale van honderd en twintig duizend, over den Ryn en in Gallie gekomen waren(x). Te schoon was deeze kans, tot uitbreiding van 't gezag der Romeinen, om verkeeken te worden. Cezar dan, eerst te vergeefs bezogt hebbende, Ariovistus, in een mondgesprek, te beweegen, om den Eduen genoegen te geeven, trekt tegen de Germaanen te velde, slaat hen op de vlugt, en noodzaakt Ariovistus, met een gedeelte der zynen, over den Ryn te rug te keeren(y). De Sueven(8), die reeds aan den regter Oever des Ryns gekomen waren, gereed om over te trekken, keerden, op 't verneemen der nederlaage van Ariovistus, schielyk naar hunne verlaaten' Woonsteden te rug(z).

Ondertusschen waren de Belgen, die, in+verscheiden*Burgerschappen onderscheiden,

de noordelykste deelen van Gallie bewoonden, over den voortgang der Romeinsche Wapenen ongerust geworden, en hadden zig allen, de Remen(9) alleenlyk uitgenomen, tegen de Romeinen verbonden. Zy waren, door de eigenlyke Galliers zelven, opgemaakt. Sommigen van deezen zagen de Romeinen zo noode in Gallie vertoeven, als de Germaanen. Anderen waren uit der aart veranderlyk, en jookerig naar nieuw gebied. De Belgen zelven vreesden, dat de magt der Romeinen, na 't bevredigen of overheeren van het eigenlyk Gallie, tegen hen mogt gewend worden(a). Te velde getrokken, vallen zy eerst op hunne Landsluiden de Remen aan. Doch Cezar, deezen te hulp komende, noodzaakte de Belgen as te trekken en op het beschermen hunner eigene grenzen te denken(b). De Suessones(1), Bellovaken(2) en Ambianen(3), werden gedwongen zig te onderwerpen(c). De Nervien(4) en Aduati-

ken(5), die zig, tot het uiterste toe, verweerd hadden, werden byna uitgeroeid. Deeze laatsten waren af komstig uit de Kimbren en Teutonen, die zes duizend man van de hunnen aan den Ryn, in Gallie, gelaaten hadden(d). De Menapiers(6) en Morinen(7),

die de grenzen van Gallie, omtrent den uitloop des Ryns, bewoonden, waren de eenigsten onder de Belgen, die nog in de wapenen gebleeven waren. Wel haast egter werden zy van Cezar, tot diep in de Bosschen en Moerassen hunner Landstreeke, verjaagd, terwyl hy den brand in hunne Gehugten stak, en hen eerlang geheel voor de overmagt der Romeinen bukken deedt(e).

+ Dus hadt men de Romeinen tot digt aan het Eiland der Batavieren gezien. Eerlang kwamen zy over den Ryn, en misschien op het Eiland zelf. De Uzipeeten(8) en Tenkteren(9), Germanische Volkeren, van hunne magtige Nabuuren, de Sueven, uit hun Vaderland verdreeven zynde, waren, in het vier en vyftigste jaar voor de gemeene tydrekening der Kristenen, in aanzienlyken getale, omtrent den Rynstroom, niet verre van de Zee, en dus op of naby het Eiland der Batavieren, gekomen(f). De Menapiers hadden hier, ter wederzyde van den Ryn of Waale, hunne Gehugten en Landeryen; doch door de aankomst der twee Volkeren verschrikt,

hadden zy hunne wooningen, aan de regter zyde des Ryns, verlaaten, en waren over den stroom geweeken, van waar zy den Vyand den overtogt beletteden. De Uzipeeten en Tenkteren, veinzende te willen aftrekken, lokten de Menapiërs wederom te rug over den stroom, waar na zy hun onverhoeds op 't lyf vielen, versloegen, en eer de Menapiers, die aan de linker zyde der Riviere gebleeven waren, tyding van deeze ramp krygen konden, met de bemagtigde Vaartuigen, over den stroom toogen, en zig van alle de Gehugten der Menapiërs, ter linkerzyde des Ryns, meester maakten(g). Zelfs breidden ze zig nog dieper in Gallie uit, stroopende, wyd en zyd, tot aan de grenzen der Eburonen(1) en Kondrusen(2),†Bondgenooten der(3) Treviren(h).

+ Cezar kreeg hier zo dra geene kennis van, of hy brak op met zyn Leger, om de Uzipeeten en Tenkteren slag te leveren. En schoon hunne Ruitery, in 't eerst, merkelyke voordeelen op de Romeinen behaalden, werden zy egter eerlang t' eenemaal geslaagen en over den Ryn gejaagd: 't welk niet toeging, zonder dat 'er veelen, door de handen der Romeinen, en een goed getal, door het geweld der samenvloeijende stroomen, omkwamen. Want deze slag viel voor, ter plaatse daar de Waal en Maas zig met elkanderen vermengen(i), en dus, vermoedelyk, of omtrent de plaats, alwaar nu Woudrichem is, of in dat gedeelte der Meyerye van 's Hertogenbosch, welk thans Maasland genoemd wordt; zo dat 'er de Batavieren van naby kennis van konden krygen. Een deel der Uzipeeten en Tenkteren, voor 't aangaan van den slag, om Paardenvoeder, naar de Ambivariten(4), over de Maas getoogen zynde(k), was, de neêrlaag der overigen verneemende, naar de grenzen der Sikambren(5) geweeken, met

welken zy zig verbonden hadden. Cezar, hier van verwittigd, liet de gevlugte Uzipeeten en Tenkteren van de Sikambren opeischen. Doch deezen gaven zynen afgezondenen ten antwoord, dat de Ryn de scheidpaal des Roomschen gebieds was. Vondt het Cezar onredelyk, dat de Germaanen, zyns ondanks, in Gallie kwamen; op wat grond dan, kon hy zig eenig gezag aan de over zyde des Ryns aanmaatigen? Dit antwoord deedt Cezar besluiten, zelf met zyn Leger over den Ryn te trekken. Hier kwam nog by, dat de Ubiën(6), die, onlangs, nevens andere Overrynsche Volkeren, een Verbond van Vriendschap met Cezar gemaakt hadden, hem nu verzogten, dat hy hen tegen de Sueven, groote verdrukkers hunner Nabuuren, wilde beschermen. Doch voornaamlyk werdt hy tot den togt over den Ryn bewoogen, om de Germaanen, die zo ligt in

Gallie vielen, voor de behoudenis van hun eigen Land en have te doen zorgen, als zy zien zouden, dat de Romeinen ook moeds genoeg hadden, om hun, met een Leger, over den Ryn, te komen bezoeken. Hy slaat dan eene brug over den stroom, en trekt, dezelve ter wederzyde wel bezet laatende, naar de grenzen der Sikambren. Binnen agttien dagen hadt hy zyn oogmerk volvoerd, de Sikambren, Uzipeeten en Tenkteren verjaagd, de Ubiën verlost en de overige Germaanen bevreest gemaakt; waar na hy in Gallie te rug keerde, doende de gemaakte brug terstond daar op afbreeken(l). Naderhand is hy den stroom nog eens overgetrokken(m), en deeze twee togten worden onder zyne voornaamste heldendaaden gerekend.

Doch terwyl hy nog op den eersten togt tegen de Sikambren was, werden hem van verscheiden' Burgerschappen gezanten toegezonden, die, vrede en vriendschap begeerende, beleefdelyk van hem ontvangen werden, en last kreegen, om hem Pandsluiden toe te schikken(n); gelyk men, ten dien tyde, ter verzekeringe van de trouwe der Bondgenooten, ook onder de Germaanische en Gallische Volkeren, te doen gewoon was(o). Onder deeze Burgerschappen, wil men(p), dat ook de Batavieren geweestzyn; die, zo wel als anderen,

zig onmagtig vindende, om den Romeinen 't hoofd te bieden, een Verbond, met hen zogten aan te gaan. Zeker is 't, dat zy, t' eenigen tyde, zulk een Verbond gemaakt hebben(q). Onze oudste Kronyken(r) verhaalen, dat dit Verbond, door zekeren Kattenwald, mooglyk eenen der Batavieren(7), bewerkt werdt. De Voorwaarden van het zelve schynen hier op uitgekomen te zyn.

De Batavieren beloofden, van hunnen kant, den Romeinen, met gewapende manschap, ten dienst te staan(s). De Romeinen verbonden zig, de Batavieren als Vrienden en Broeders des Roomschen Volks aante merken en te behandelen, zonder hun eenige schatting af te vorderen(t); gelyk van de andere deelen van Gallie geschiedde(v). En schoon men, in Schryvers, die in, of omtrent deezen tyd geleefd hebben, van geen byzonder Verbond met de Batavieren gewaagd vindt; is 't egter ten hoogsten waarschynlyk, dat zy

zig, omtrent deezen tyd, met de Romeinen verbonden hebben. Weinige jaaren hier na, zal men de Batavieren in Cezars Legers ontmoeten(w); waar toe zy zig, meent men, by 't verbond, verpligt hadden. Voor dien tyd, moet derhalven 't Verbond gemaakt zyn. En zo men 't, in deezen tyd, plaatst, kan men te ligter begrypen, waarom het, omtrent honderd en vyftig jaaren hier na, een zeer oud verbond genoemd kon worden(x). Welke de andere Burgerschappen geweest zyn, die, ten zelfden tyde met de Batavieren, in 't verbond der Romeinen zyn overgegaan, is met geene zekerheid te zeggen. Vermoedelyk zyn 'er de Kaninefaaten(8) en Marezaaten(9), die in en naby het Eiland der Batavieren woonden, onder begreepen geweest. Misschien ook de Mattiaken(1), van welken men gemeld vindt,

dat zy, op gelyke wyze als de Batavieren, met de Romeinen verbonden waren(y). Doch deeze dingen zyn onzeker. En even zo minblykt het, of de Batavieren, door dit Verbond, even als het overig deel van Gallie, onder 't gebied der Romeinen geraakt zyn. Hunne kleine magt maakt het vermoedelyk, dat zy zig, zo wel als veel grooter Burgerschappen, aan de Romeinen hebben moeten onderwerpen. Ook worden zy, by oude Schryvers, als een deel des Roomschen gebieds, aangemerkt(2). Ondertusschen waren zy zekerlyk niet zo volkomen aan de Romeinen onderworpen, als andere Inwooners van Gal-

lie. Hun toestand kwam het naast aan eene volkomene Vryheid(z), en daar de Galliers naderhand om de Vryheid streeden, deeden zy 't voornaamlyk om de eer(a).

Wyders is 't bedenkelyk, of niet wel de Batavieren, by gelegenheid van hun verbond met Cezar, het gedeelte van de vaste Kust van het Belgisch Gallie bekomen hebben, 't welk wy, te vooren(b), hebben aangemerkt, dat zy in bezit hadden. 't Is bekend, dat de Germaanen, met de Romeinen in onderhandeling treedende, gewoon waren hun eenige Landen, om te bebouwen af te vorderen. Zo hadden de Kimbren en Teutonen gedaan, toen ze op de grenzen van Italie kwamen(c). Zo deeden sedert de Uzipeeten en Tenkteren(d). En nademaal onze oude Kronykschryvers getuigen, dat de Batavieren met Cezar een verding over Landen gemaakt hebben(e), is 't niet ongelooflyk, dat hun, by deeze gelegenheid, een onbewoond gedeelte der vaste kust van Gallie zy afgestaan. Waarschynlyker wordt dit, als men zig herinnert, dat de Menapiers, voor deezen tyd, ter wederzyde van den Ryn of Waale(f), niet verre van de Zee(g), en dus juist in dat gedeelte van het Belgisch Gal-

lie, alwaar men naderhand de Batavieren ontmoet, gewoond hebben. Doch van daar, onlangs door de Uzipeeten en Tenkteren, en deezen wederom, door Cezar, verdreeven zynde, is 't gelooflyk, dat hy dit ledig Land aan de Batavieren, by verdrag, heeft overgelaaten. Men vindt, 't is waar, by oude Schryvers(h), aangetekend, dat de Batavieren de vaste kust van Gallie, tevens met het Eiland, in bezit genomen hebben. Doch hunne woorden geeven niet noodzaakelyk te kennen, dat zulks op een' en den zelfden tyd gebeurd zy.


Vorige Volgende