Vaderlandsche historie. Deel 1

XV. Bedryf van Germanikus Gemaalin Agrippina.

Terwyl de uitslag des gevegts nog onzeker was, ging de roep aan deeze zyde des Ryns, omtrent het Eiland der Batavieren, dat het Leger bezet, en de Germaanen in aantogt waren, om gewapenderhand in Gallie te vallen. Dit trof sommigen zoo diep, dat ze van zins werden, de brug, die, zo men wil^(s), door Druzus, by⁽²⁾ Gelduba, over den Ryn geslaagen was, aftebreeken. Maar Agrippina, Gemaalin van Germanikus, Vrouw van weergaloozen moed en kuisheid^(t), en zyne trouwe medgezellin in zyne uitheemsche krygstogten, stremde dit schandelyk voorneemen. Het ampt van Veldheer waarneemende,

(s) G. Van Loon Aloude Holl. Hist. I Deel, bl. 54.

(2) Van Gelduba zal in 't vervolg deezer Historie meermaalen moeten gesproken worden. 't Was eene Legerplaats der Romeinen (Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 26, 35.) Plinius noemt het (Libr. XIX. Cap. 15.) een Kasteel op den Ryn. De Reistaselen van Antonyn plaatsen het tusschen Novesium [Nuis] en Calone [Kalenhusen] Zie p. 255. Edit. Wessel. Sommigen hebben gemeend, dat de Stad Gelder het oud Gelduba is: doch dit komt met de Standplaats niet overeen. Veel waarschynlyker is het, dat men in Gelb of Geldub, een Dorpje aan den Ryn, een weinig boven Urdingen gelegen, de oude Standplaats van Gelduba zoeken moet.

(t) Tacit. Ann. I. Cap. 33, 41.

[p. 69]

deelden zy den berooiden en gekwetsten krygsknegten kleederen en ververschingen uit. Die overwinnaars uit den stryd keerden, ontving zy zelve, aan de brug staande, en hoopteze op met loftuitingen. Dit haar gedrag werdt ondertusschen by Tiberius misduid. Zy behoefde, zeide hy, de Krygsknegten niet naar haare hand te gewennen. 't Gezag des Velaheers hadt uit, als eene Vrouw de rotten ging bezoeken, en die door geschenken poogde te winnen. Even als of zy 't Krygsvolk nog niet genoeg aanhaalde, door haaren jongen zoon, Kajus, in slegte Soldaats-kleederen, door 't Leger te laaten loopen, hem, om het draagen van⁽³⁾ Soldaaten-schoenen^(v), Cezar Kaligula willende genoemd hebben^(w).

Wy maaken hier te liever van deeze Vrou⁺ we en haar bedryf gewag, om dat men, in oude Gedenkstukken^(x), melding vindt van een Vorstelyk Hof hier te lande, 't welk, volgens sommiger gedagten, naar haar, Proetorium Agrippinoe of het Hof van Agrippina genoemd is^(y). Anderen zyn 'er egter, die dit gebouw aan Agrippina, de Gemaalin van Klaudius, toeschryven. En 't ontbreekt ook aan zulken niet, die stellen, dat 'er Nero's Gemaalin, welke dien zelfden

(3) De Romeinen noemden de Soldaaten-Schoenen of Laarzen Caliga. Caligula is hier eene verkleining van, en betekent zoo veel als Laarsje os Laarsmannetje.

(v) Tacit. Ann. I. Cap. 41. Sueton. in Calig. Cap. IX.

(w) Tacit. Ann. I. Cap. 69.

+ Waar het Hof van Agrippina geweest zy.

(x) Tabula Peutingeriana.

(y) G. van Loon Aloude Holl. Hist. I. Deel, bl. 55.

[p. 70]

naam droeg, de Stigteres van geweest zy^(z). De plaats, alwaar dit gebouw gestaan heeft, aan te wyzen, is ruim zo moeilyk. 't Gemeen gevoelen stelt het te Roomburg by Leiden^(a); alwaar men, in 't omspitten der aarde, Gedenktekenen der Romeinen gevonden heeft: doch sommigen^(b) hebben onlangs, met vry schynbaare redenen, beweerd, dat het Huis te Britten, van 't welk men de overblyfsels, nu en dan, by laag water, ten noordwesten van Katwyk, diep in zee, beschouwd heeft, voor het Hof van Agrippina moet gehouden worden. Hoewel anderen vermoed hebben^(c), dat dit Huis eene van de sterkten geweest zy, die Druzus langs den Ryn gebouwd heeft⁽⁴⁾.

⁺ 't Huis te Britten, 't zy dan het Hof van Agrippina of niet, was vierkant van gestalte, en ieder zyde twee honderd en veertig voeten lang, hebbende ter wederzyde van den ingang eenen dubbelen hoektooren^(d). De steenen van den grondslag waren vier voeten

(z) Cluverius de tribus Rheni Alveis Cap. XVI.

(a) Cluverius ubi supra. Alting Germ. infer. P. I. p. 111.

(b) G. van Loon Aloude Holl. Hist. I. Deel, bl. 55.

(c) Cluverius de tribus Rheni Alveis. Cap. XIV.

(4) In het omgraaven der Grondslagen van dit overoud Kasteel, heeft men veelerlei Romeinsche oudheden gevonden, onder andere Kareelsteenen van gebakken aarde, die ieder eenen vierkanten voet groot waren, en op welken deeze Letters stonden EX. G.I. dat is, uit Neder-Germanie, Vaatwerk met deeze Letters, EX. GERM. INF. Afgodsbeelden, Lampen, Sleutels en eenige Keizerlyke Penningen van Septimius Severus, Autoninus Pius enz. Zie Scriver. Antiquit. Batav. p. 180. en Pars Katwyksche Oudheden. bl. 95. enz.

+ Gelegenheit van 't Huis te Britten.

(d) Scriverius Tab. Ant. Batav. p. 176.

[p. 71]

breed en drie voeten hoog. Meer weet men van dit grootsch gebouw, 't welk de Zee, al voor veele eeuwen, heeft ingezwolgen, niet te zeggen. Alleenlyk verdient het onze opmerking, dat 'er, agter de overblyfsels van 't Huis te Britten, somtyds oude struiken en stronken van Boomen bespeurd worden; aan welken de Visschers hunne Netten scheuren^(e). Hier uit mag men besluiten, dat het Huis in geenen onvrugtbaaren oord gestaan heeft, en mogelyk wel, dat 'er een Boomgaard agter geweest is.

(e) Oudaan Roomsche Mogenth. bladz. 19.