Vaderlandsche historie. Deel 1

XX. Krygsbedryven van Karel Martel.

Midlerwyl deedt Karel verscheiden' Volkeren het geweld zyner Wapenen gevoelen. De Saxers, die tegen hem opstonden, werden overwonnen. In eenen volgenden Veldtogt, trok hy over den Ryn, bezogt de Alemannen en Zwaben, en voerde zyn zeegepraalend Leger tot aan den Donauw, alwaar hy zig van een gedeelte van Beyere meester maakte. De afval van Eudo, Hertogvan Aquitanie, noodzaakte hem, sedert, naar Frankryk te rug te trekken. Over de

[p. 374]

Loire gekomen, dreef hy Eudo wel haast op de vlugt; die naderhand hulp van de Sarrasynen in Spanje zogt, en de zelven, tegen Karel en de Franken, dermaate wist op te hitsen,⁺dat men eerlang een magtig Leger van deezen ongeloovigen Landaart in Frankryk zag vallen. Karel egter trok hun tegen, leverde hun slag, en behaalde eene volkomene overwinning op hen. Eudo, Karels voorspoed bemerkende, koos zyne zyde, en hielp hem de Sarrasynen, die hy, te vooren, naar Frankryk getroond hadt, wederom ten lande uit jaagen^(g). Men wil, dat Karel, sedert deeze overwinning der Sarrasynen, den bynaam van Martel of Hamer verkreegen heeft.

⁺ Doch terwyl de Groothofmeester des Frankischen Ryks dus de handen vol werks hadt, oordeelden de Friezen, die langs de Noordzee woonden, dat hun gewenschte gelegenheid gegeven werdt, om zig van de Frankische heerschappy te ontslaan. Poppo, die thans over de Friezen regeerde, porde hen aan tot den afval. De redenen, welken hy hier toe gebruikte, zyn, onzes weetens, van niemant der oude geloofwaardige Schryveren aangetekend. Sommigen gissen, dat de Friezen, te zeer aan den Afgodendienst gehegt, het juk van den Kristelyken Godsdienst, 't welk hun door de Franken was opgelegd, niet hebben konnen of willen draagen^(h). Doch onze

+ 732.

(g) Fredegarii Chronic. II. Contin. Cap. CVIII. Annal. Francorum Tilian. apud Du Chesne, Tom. II. p. 7. B.

+ Opstand der Friezen onder Poppo.

(h) Vide Ubb. Emmii Rer. Frific. Des. I. Libr. IV. p. 139, 142.

[p. 375]

Kronyken getuigen, dat Poppo den Geloofspredikeren, terstond na Radbouds dood, vryheid gaf, om het Evangelie te verkondigen⁽ⁱ⁾, en men leest, onzes weetens, nergens, dat hy sedert van gedrag veranderd is. De strengheid der Frankische heerschappye, of de ingewortelde begeerte naar vryheid, of nog andere redenen, ons thans onbekend, konnen de Friezen tot den opstand gebragt hebben. Welke byzondere blyken zy van hunnen afval gegeven hebben, wordt ook niet verhaald. 't Zy dan dat zy, volgens de aloude gewoonte der Germanische Volkeren, over den Ryn trokken en in de Landen der Franken vielen; 't zy dat zy de Zee en Zeekusten door Rooveryen onveilig maakten, 't zy dat zy de gewoonlyke schattingen weigerden te betaalen; de Frankische Historieschryvers beschuldigen hen van verbreekinge der beloofde trouwe^(k) en van wreede vyandlykheden tegen de Franken^(l). Karel Martel hadt hier zo drà geene kennis van, of hy was op middelen bedagt, om de Friezen eens vooral te bedwingen. Hy besloot hen, niet meer te lande, gelyk voor deezen geschied was, maar te water aan te tasten. Zyne⁺Vloot, behoorlyk bemand, voert hy uit de havens van Oostfrankryk, langs de Kusten van het tegenwoordig Holland, Oostwaards aan, naar het gedeelte van Friesland, 't welk beoosten de Zuiderzee lag, en thans nog Fries-

(i) Joann. a Leydis Libr. I. Cap. 23.

(k) Annal. Metens. ad. annum 736.

(l) Fredegarii Chron. III. Contin. Cap. CIX.

+ 736.

[p. 376]

land genoemd wordt. Deeze Landstreek werdt toen, door een groot binnenmeer, vaneen gescheiden, 't welk Borndiep genaamd werdt, en welks overblyfsel nu nog den naam van Boerdiep draagt. In dit Meer, 't welk sommigen door den naam Burdone en Burdine schynen te betekenen, ankerde de Vloot, tusschen twee Friesche Eilanden, die, by oude Schryvers, verscheidenlyk benoemd worden; doch geene anderen schynen geweest te zyn, dan de tegenwoordige twee deelen van Friesland, Oostergo en Westergo⁽³⁾, die, voor het bedyken van den gemelden binnenboezem,

(3) De Vervolger van Fredegarius Kronyk noemt deeze Eilanden (Chron. Cap. CIX) Anistarchia en Westarchia: de Jaarboeken van Mets (ad annum 736) Wistriamchi en Wastrachia. Doch drie oude Frankische Kronyken schynen den regten naam van één deezer Eilanden, want van het andere spreeken zy niet, best bewaard te hebben, noemende het zelve Wistragon en Westrigon, dat is Westergo. Vide Annal. Tilian. Auctior. ad Annum 733 apud Du Chesne Tom. II. p. 11. Annal Tilian. ad Annum 733, apud eundem, Tom. II. p. 7. Chron. breve S. Dionysii ad Annum 734, apud eund. Tom. III. p. 127. De Heer Barbeyrac besluit van de tegenwoordige tot de aloude gedaante van Friesland, als hy zegt, dat de Vervolger van Fredegarius Kronyk niet van Oostergo en Westergo kan spreeken, om dat deeze twee deelen van Friesland thans geene Eilanden zyn. Hist. des anciens Traitez Part. II. Art. CCCII. Not. (2) p. 281. Ubbo Emmius hadt het onderscheid, tusschen den ouden en tegenwoordigen Staat van Oostergo en Westergo, reeds aaugeweezen. Rerum Frisicar. Dec. I. Libr. I. p. 31. Edit. Arnb. 1605. De geleerde Wesseling heeft, onlangs, byna een geheel Hoofdstuk van zeker Werk besteed, om de gelegenheid deezer twee Eilanden aan te toonen. Hy verstaat 'er ook Oostergo en Westergo door; doch hy agt, dat deeze deelen van Friesland Eilanden genoemd zyn, of om dat zy eene soort van halve Eilanden, of alleenlyk aan Zee gelegen' Landstreeken waren; en hy wyst aan, dat men het woord Eilanden, in beiderlei zin, plagt te gebruiken. Vide Petri Wesselingii Probabil. Cap. XXXVIII.

[p. 377]

't welk niet voor den jaare twaalf honderd twee en twintig geschiedde^(m), met regt den naam van Eilanden draagen mogten. Karel Martel zyn Leger hier, langs 't Meer op Westergo⁽ⁿ⁾, in slagorde geschaard hebbende, viel zo fel op de Friezen aan, dat de zelven eerlang de volkomen' nederlaag kreegen. Poppo zelf, de Koning der Friezen,⁺sneuvelde in den stryd. De Franken, de vlugtende Friezen agterna jaagende, maakten; er eene geweldige slagting onder. Zy gunden zig geene rust, voor dat zy 't Land alomme afgeloopen, de Tempels om verre gehaald en verbrand, de gewyde bosschen uitgerooid, en de moedige Friezen genoodzaakt hadden, om zig, op nieuws, den Frankischen Ryke te onderwerpen. Toen eerst keerden zy, rykelyk met buit belaaden, naar de Vloot, en met dezelve naar Oostfrankryk te rug^(o).

Sommige hedendaagsche Schryvers willen, dat de Friezen, van deezen tyd af, door Hertogen, die de Frankische Vorsten aanstelden, geregeerd zyn geworden^(p). Doch hier van

(m) M.S. Chron. van Vriesland, by van Loon Aloude Holl. Hist. I. Deel, bl. 324.

(n) Annal. Francor. Tilian. apud Du Chesne Tom. II. p. 7, 11.

+ Zy worden geslaagen en Poppo sueuvelt.

(o) Fredegarii Chronic. III. Contin. Cap. CIX. Annal. Metens. ad annum 736. Annal. Fuldens. ad annum 729.

(p) Le P. Daniel Hist. de France, Tom. I. p. 337.

[p. 378]

is ons geen duidelyk blyk, in oude Schryvers, voorgekomen. Wy zullen in 't gevolg zien, dat onze Kronyken, in laater' tyd, nog van Koningen der Friezen gewaagen, van welken niet blykt, dat zy, door de Frankische Vorsten, aangesteld zyn. Na verloop van eenige jaaren, hebben egter de Hertogen of Graaven, die, over deeze en gene deelen van Friesland, bewind gevoerd hebben, hun gezag van de Vorsten der Franken ontleend. Dit zal, hier na, klaar genoeg blyken.