Vaderlandsche historie. Deel 5

XV.
Verbeteringen in burgerlyke zaaken, hier te lande.

Terwyl de Duitsche oorlog duurde, genoot men, in de Nederlanden, eene tamelyke rust, van welke de Landvoogdes zig bediende, om eenige verbeteringen te maaken, in het burgerlyk bestier deezer Landen. In den aanvang des jaars 1546, werdt, in Holland, by openbaaren Plakaate, de doodslag, in dronkenschap begaan, strafbaar verklaard. Ook werden de

[p. 293]

voorige schikkingen op de Kleedinge nu, en sedert nog meer dan eens, vernieuwd, en den Lombaardhouderen de Kerk, geduurende den dienst, verbooden. Op de Haringvisscherye, kwam, wat laater, ook eene nieuwe Ordonnantie uit^(m). De duurte van 't Kooren hadt, op 't einde van 't jaar 1545, reeds gelegenheid gegeven tot een Plakaat⁽ⁿ⁾, waarby het koopen of verkoopen van Graanen van 't gewas deezer Landen, anders dan by de kleine maat en op de openbaare Markt zyner eigene woonplaats, tot aan Wynmaand toe, in Holland, verbooden werdt^(o). Men lei ook in beraad, om den uitvoer van Graanen, die, onder betaalinge van 't verlofgeld, nog vrystondt, geheellyk te verbieden. De Landvoogdes zondt iemant naar Amsterdam, om op te neemen, hoe veel voorraads aldaar lag. En sedert heeft men Burgemeester Henrik Dirkszoon beschuldigd, dat hy de Koorenkoopers zou hebben aangezet, om twee lasten, in plaats van één, op te geeven: waar door de uitvoer vry bleef^(p). Voorts was men, omtrent deezen tyd, ook sterk in de weer, om de zeeweeringen, by Petten en 't Hondsbosch, welken de Landvoogdes, voor eenige jaaren, bezigtigd hadt, te verbeteren, en de Duinen aldaar te onderhouden^(q). Het Hof van Holland gaf, insgelyks, eene Ordonnantie uit, op het stellen van vuuren langs de stranden

(m) Repert. der Plakaat. bl. 53, 54, 63, 64, 67.

(n) Adr. van der Goes Reg. op 't jaar 1545. bl. 46, 48.

(o) Zie dit Plakaat by Boomkamp Alkm. bl. 112. Verg. Repert. der Plakaat. bl. 53, 54.

(p) Hooft II. Boek, bl. 61.

(q) Repert. der Plakaat. bl. 54, 56.

[p. 294]

van Holland, in Oorlogstyd; van ter Schelling af tot aan Goederede toe^(r), welke Ordonnantie, door Vrouwe Maria, sedert, bekragtigd werdt^(s).

⁺ In Lentemaand des jaars 1547, begaf de Landvoogdes zig naar Zeeland, om orde te stellen op de zeeweeringen der verscheiden' Eilanden, en op de versterking van Walcheren, tegen vyandlyke aanslagen, Tot dit laatste⁺ einde, vorderde zy van de Staaten dertigduizend guldens, na dat haar, ongevraagd, tot beide de einden, reeds tienduizend Karels guldens waren aangebooden, welken zy ook aangenomen hadt. De Landvoogdes hadt voor, eenige Blokhuizen in Walcheren te doen opwerpen, welken zy, met Krygsvolk en geschut, op 's Keizers kosten, beloofde te zullen voorzien^(t). Doch my is niet gebleeken, dat de Staaten in haaren eisch bewilligd hebben. 't Is egter niet onwaarschynlyk, alzo men vindt, dat het Kasteel, te Blankshoek, by Rammekens, de Zeeburg genaamd, onlangs begonnen, omtrent deezen tyd, voltooid werdt^(u).

⁺ In den aanvang deezes jaars, ontsloeg Lodewyk van Vlaanderen, Heer van Praat, zig, ter oorzaake van zynen ouderdom en andere bezigheden, met 's Keizers goedvinden, van de Stadhouderlyke waardigheid van Holland en Zeeland^(v); die, terstond hierna, aan den Admiraal, Maximiliaan van Bourgondie, Hee-

(r) Adr. van der Goes Regist. op 't jaar 1546, bl. 15, 18. op 't jaar 1547, bl. 5.

(s) Repert. der Plakaat. bl. 56.

+ De sterkte by Rammekens gestigt.

+ 1547.

(t) Acten by Boxhorn op Reigersb. II. Deel, bl. 483, 484.

(u) Reigersb. II. Deel, bl. 481, 482.

+ Maximiliaan van Bourgondie, Heer van Beveren, wordt Stadhouder van Holland.

(v) Suffrid. Petr. Append. ad Bekam p. 190.

[p. 295]

re van Beveren, werdt opgedraagen. Zyn Lastbrief was, op den twee-entwintigsten van Sprokkelmaand, getekend^(w), en in Bloeimaand, tradt hy eerst in de bediening der nieuwe Ampten^(x), neemende, op den tweeden, zitting in den Raad en op de Rolle. De Advokaat Mr. Adriaan van der Goes, die zynen Vader, Mr. Aert, was opgevolgd⁽⁴⁾, ontving den Stadhouder, uit naam der Staaten. In de aanspraak, by deeze gelegenheid gedaan, gaf hy hem den titel van Edele, Vermogende, Welgebooren Heer^(y). Door deeze vereeniging van de Ampten van Stadhouder en Admiraal, in één' en den zelfden Persoon, eindigde het geschil, welk de Stadhouder en Staaten van Holland, sedert eenige jaaren, en laatstelyk in 't voorleeden jaar^(z), met den Admiraal, gehad hadden. Het aanzien van den Stadhouder rees ook zeer, doordien hy, by de Landmagt der Landschappen, welken onder zyn bewind gesteld waren, ook over de gantsche zeemagt der Nederlanden gebied voerde. 't Is waarschynlyk, dat Karel

(w) Repert. der Plakaat. bl. 56.

(x) Reigersb. II. Deel, bl. 487.

(4) Meester Adriaan van der Goes was den Staaten van Holland, in Slagtmaand des jaars 1542, tot Opvolger zyns Vaders, aangepreezen, door den Prins van Oranje, toen Stadhouder van Holland. Regist. van Mr. Aert van der Goes, bl. 347. Meester Aert lei zyn Ampt, in Louwmaand des jaars 1544, neder, en werdt toen, terstond, opgevolgd, door zynen Zoon, die, op den zesden van Sprokkelmaand, den eed deedt. J. van Dam I. Memoriaalb. fol. 29 vers. by J. de Riemer, Beschr. van 's Gravenh. II. Deel, bl. 89.

(y) Adr. van der Goes Reg. op 't jaar 1547, bl. 18, 19.

(z) Adr. van der Goes Regist. op 't jaar 1546, bl. 3, 4.

[p. *6]

MR. AERT VAN DER GOES, Advokaat van Holland, in 't jaar 1541, oud 66 jaaren.
Is. Tirion excudit.

[p. 296]

de V, met het Stadhouderschap aan den Admiraal op te draagen, in der daad beoogd heeft, meer klem aan 't gezag des Stadhouders, in Holland en in Zeeland, te geeven.