Nederduitsche spraakkunst

B. Over de lidwoorden.

§. 165. Wij laten de lidwoorden op de zelfstandige naamwoorden, als onmiddellijk tot dezelve behoorende, volgen, schoon zij anders onder de kleinere rededeelen moesten gerangschikt worden. Zij zijn twee in getal, namelijk het bepalende de, en het niet bepalende een. Zij zijn van uitnemenden dienst, om de meerdere of mindere bepaaldheid van den zin der zelfstandige naamwoorden te doen kennen, en zetten dus onzer tale eene maat van duidelijkheid en juistheid bij; door welke zij zich van andere talen, welke deze lidwoorden missen, op eene zeer voordeelige wijze, onderscheidt; terwijl zij tevens het geslacht der naamwoorden aanwijzen.

§. 166. Het lidwoord een draagt den naam van niet bepalend, omdat het de zaak, waarvan gesproken wordt, algemeen en zonder bepaling laat. De wordt het bepalende lidwoord genoemd, omdat het de zaak, waarvan gesproken wordt, bepaalt en duidelijk aanwijst, als: geef mij het boek, namelijk dat boek, waarvan wij gesproken hebben, in onderscheiding van alle andere boeken.

[p. 81]

§. 167. Wanneer ik daarentegen zeg: geef mij een boek, dan spreek ik onbepaald, en laat de keus, welk boek men mij wil geven, geheel vrij, indien men mij slechts dat geen geeft, het welk ik mij, onder den naam van boek, voorstel.

§. 168. Nog sterker vallen de verschillende zinsbepalingen, door middel van de lidwoorden, in het oog, wanneer wij twee zelfstandige naamwoorden bijeen voegen; terwijl daardoor eene zeer aanmerkelijke verscheidenheid van zin veroorzaakt wordt, bij voorbeeld: een zoon eens konings - een zoon des konings - de zoon eens konings - de zoon des konings; welke vier verschillende beteekenissen alleen uit de plaatsing van de lidwoorden ontstaan ^*.

§. 169. Deze lidwoorden zijn, even als de zelfstandige naamwoorden, ja meer dan die, voor verbuiging, of verandering in naamvallen vatbaar. Deze verbuiging geschiedt, op de volgende wijs:

	De
	Enkelvoud.
Mannelijk.	Vrouwelijk.	Onzijdig.
1 De,	De,	Het,
2 Des,	Der,	Des,
3 Den,	De,	der, Den, het,
4 Den.	De.	Het.

	Meervoud.
Mannelijk.	Vrouwelijk.	Onzijdig.
De,	De,	De,

* Zie ook L. ten Kate, D. I., bl. 342 en verv.

[p. 82]

Der,	Der,	Der,
Den,	De,der, ^*	Den,
De.	De.	De.

	Een
Mannelijk.	Vrouwelijk.	Onzijdig.
1 Een,	Eene,	Een,
2 Eens,	Eener,	Eens,
3 Eenen,	Eene, eener,	Eenen, een,
4 Eenen.	Eene.	Een.

Dit niet bepalend lidwoord heeft natuurlijk geen meervoudig getal.

* Sommigen hebben den derden naamval van het meervoud in het vrouwelijke geslacht ook door den uitgedrukt; doch het taaleigen vordert der, ofaan de, het welk ook door het gebruik voorgestaan wordt.