Nederduitsch taalkundig woordenboek. M, N. O

[Mis]

MIS, een oud voorzetsel, dat in zamenst. met zelfst. en bijv. naamw., schoon meest met werkwoorden, gebruikelijk is. Het beduidt 1, eene verscheidenheid, die niet bevalt: miskleurig. 2. Eene onaangename mengeling: misluiden. 3. Eene verwijdering; doch in eenen oneigenlijken zin: misaarden. 4. Een gebrek, eene afwezigheid van die zaak, die door het werkwoord wordt aangeduidt: miskennen, misachten, misgunnen. In bepaalderen zin, een gebrek van een deel, dat tot eene zaak noodwendig behoort: misdragt. 5. Eene missing in zijn oogwit, door een verzien; en wijders, eene dwaling: misslaan, mistreden, misslag. 6. Eene teleurstel-

[p. 101]

ling: mislukken. 7. Eene handeling, die tegen de ware gesteldheid, de echtheid van iets aanloopt: misvatting, misverstand, misduiden. 8. Eene handeling en gesteldheid, aanloopende tegen het doelwit, de verordening, den regel en de wetten; zoo veel als boos, slecht, kwaad: misdaad, misleiden, misbruik, mismoedig, enz. Als dit voorzetsel voor werkwoorden komt, is het scheidbaar en onscheidbaar, naar mate de beteekenissen der werkwoorden zulks medebrengen. Onscheidbaar, met den nadruk der uitspraak op het zakelijke deel des werkwoords: misleiden, misleidde, misleid, te misleiden. Scheidbaar, met den klemtoon op het voorzetsel: mistreden, trad mis, misgetreden, mis te treden. Naar de verschillende beteekenis, is het, bij hetzelfde werkwoord, somtijds scheidbaar en onscheidbaar: misdoen, verkeerd, kwalijk doen, deed mis, misgedaan, mis te doen. Misdoen, eene misdaad begaan, iemand beleedigen, misdeed, misdaan, te misdoen. Als men zijn oordeel gebruikt, kan men zeer wel nieuwe woorden, schoon bij anderen nog niet in gebruik, door zamenstell. met dit voorzetsel, vormen.

Dit voorzetsel luidt bij Ulphil. missa, bij Otfr. missi en misse, hoogd. misz, deen., eng., ital. mis, zw. miss, fr. mes en me, middeleeuw. mes, lat. dis. Het is meer dan waarschijnelijk, dat het van meiden, maaijen, dat is snijden, afstamt, en eigenlijk verminkt, afgesneden beduidt; waaruit al de beteekenissen kunnen verklaard worden. In de dagelijksche taal komt het nog voor als een bijw.: dat is mis, dat is niet geraakt, of ook, dat is niet geraden.