Nederduitsch taalkundig woordenboek. M, N. O

[Naar]

NAAR, een voorzetsel, dat eenen vierden naamval beheerscht. Het beteekent, vooreerst, de strekking der beweging naar eenig voorwerp. Eigenlijk, zoo ver het voorwerp eene plaats is: naar Engeland te scheep gaan. Naar Italie reizen. Zich op reis naar Duitschland begeven. Weet gij ook gelegenheid naar Hamburg? Naar huis reizen. Naar huis schrijven. Die weg gaat naar de stad. Naar bed gaan. De wind draait naar het zuiden. De huik naar den wind hangen. Zoover het voorwerp een persoon is, naar welken de rigting geschiedt, of ook eene zaak: naar iemand houwen - slaan - steken - stooten - gooijen - schieten. Naar den papegaai schieten. Ik wierp hem het boek naar het hoofd. Hij greep naar het mes. Naar iemand omzien. Naar goud graven. Naar zijnen hoed tasten. Oneigenlijk, om de rigting der werkzaamheid des gemoeds, der begeerte, des verlangens enz. uittedrukken: naar iemand vragen. Naar de rede daarvan onderzoek doen. Naar hoogheid staan. Naar de uitkomst verlangen. Een onverzadelijke dorst naar eer. In de tweede plaats, bedient men zich van dit voorzetsel, om eene aanleiding van onze handelingen uit te drukken. Zoo beteekent het eenen regel, een rigtsnoer: zich naar iemands raad schikken. Naar Gods geboden leven. Zich naar het gebruik kleeden. Naar zijn geweten handelen. Een voorbeeld, eene maat enz. dat landschap is naar de natuur geschilderd. Dat is naar het leven afgebeeld. Naar de el berekenen. Naar ons geld maakt het duizend gulden. Hij aardt naar zijne moeder. Het riekt naar balsem. Ik heb hem naar mijnen zwager laten noemen. Dikwerf toont het slechts eene gevoegelijkheid, geschiktheid aan: doet het naar uw believen. Naar lands gebruik. Iemand naar den mond

[p. 180]

praten. Dat gaat naar wensch. Naar mijn oordeel is dat niet goed. Ik zal naar mijn vermogen handelen. Eene betrekking; waar het zooveel is als ten aanzien, ten opzigt: naar zijne verdiensten wordt hij niet geacht. Naar uwe jaren moest gij dat weten. Een aard, eene wijs: een dier naar zijne natuur beschrijven.

Men gebruikt het ook als een voegwoord, in den zin van gelijk, als: naar ik hoop. Naar men zegt. Naar gij verdient. Hier heeft, eigenlijk, eene uitlating plaats, voor: naar het gene, welk men zegt - naar dat, welk gij verdient enz.

Dit voorzetsel is met na zeer verwant, en schijnt uit nader ontstaan te zijn. Voords, zijn van hier de twee redegevende voegwoorden: naardien, naardemaal. Voor dit laatste schreven de Ouden na dien male. Zie na. Dit voorzetsel wordt niet in zamenstelling met werkwoorden gebruikt. Men begaat, hierin, wel eens eenen misslag, schrijvende: naarijveren, naarvolgen enz. voor naijveren, navolgen. In tegendeel, vindt men naäarden, namaken verkeerd gebruikt voor aarden naar, maken naar: hij aardt naar zijnen vader - hij maakt het er naar, daarom krijgt hij slaag. Namaken geeft een gansch ander denkbeeld. Zie dit woord.