Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Rol]

ROL, z.n., vr., der, of van de rol; meerv. rollen. Verkleinw. rolletje. Een cilinder van hout, of andere stof, waarvan men zich tot verschillende einden bedient: leg dien steen op rollen, om hem te verslepen. Zijn de rollen overal goed onder de kiel geplaatst? Er ontbreekt eene rol bij mijnen mangel. De rol moet nog over dat stuk lands. Eene ronde schijf, welke zich rondom eene as beweegt: de rollen van dien rolwagen moeten gesmeerd worden. Waarom laat gij onder dien stoel geene rollen maken? Mijn oventje staat op rollen. Al, wat in den vorm van zulk eene schijf, of van eenen cilinder, zamengepakt of gewonden is: een rolletje dukaten, papier, stokvisch, - eene rol lood, matten, - eene rol tabak, varinas, enz. Bijzonderlijk, een geschrift, op parkement, of papier, dat op eene rol gewonden, of cilindersgewijze opgevouwen wordt: in de rolle des boeks is van mij geschreven. Bijbelvert.

[p. 230]

En, daar men, om zulk een geschrift te lezen, het papier, of parkement moest ontrollen, of over de rol halen, ontstond de spreekwijs iets over de rol halen: de vorige eeuwen over de rol halen. Oud. Hij is bij de monstering op de rol geplaatst. Allerbijzonderst, eene lijst van menschen, die voor het regt gedagvaard worden: laat hem op de rol zetten! De civile rol, de criminele rol. En de plaats, waar zulke menschen vernoord worden: gaat gij nog niet naar de rol? Is bij den have verboden, op de rol te klappen, of eenig ander gerucht te maken. Het papier, waarop de rede, die een tooneelspeler te voeren heeft, beschreven is: oulings had elke tooneelspeler zijne rol in de hand. Het gene op die rol geschreven is: hij heeft zijne rol niet genoegzaam van buiten geleerd. Zal een ander uwe rol verstaan? Vond. Al, wat een tooneelspeler te zeggen of te doen heeft: hij voert zijne rol niet kwalijk uit. Ook speelde hij de rol. Hooft. Nog al overdragtelijker, is iemands rol spelen, zijn karakter, of eenig bijzonder bedrijf van hem, nabootsen. Eene rol spelen, zich anders aanstellen, dan men is, of een of meer bijzondere bedrijven verrigten. De wereld is een speeltooneel; elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel, elk verrigt eenige bijzondere bedrijven, en wordt, daarnaar beloond. Van hier rollen enz. Zamenstell.: rolband, die in rollen verkocht wordt, rolbed, dat op rollen staat, rolbeurt, de beurt van eenen regter, om op de rol te zitten, rolblok, rolbroek, dien men onder omrolt, rolkoets, eene legerkoets op rollen, en een rijtuig op lage wielen, rolkoetsje, rolkousen, rollaag, rolpaard, rolpens, met gehakt en gekruid rundvleesch gevulde, en tot rollen gemaakte pens - rolrond, rolsteen, rolstoel, rolstok, rolvast, die vast op zijne rol is, rolwagen, rolwagentje, enz. Aanrol, glooijing, mangelrol, monsterrol, naamrol, parkementrol, pleitrol, schepensrol, schoutsrol, schrijfrol, tabaksrol, tooneelrol, wagenrol, enz.

Rol, rolle, hoogd. rolle, neders. rulle, zweed. rulla, wallis. rhol, eng. roll, fr. rouleau, en rôle, ital. ruotolo, en rolla, schijnt van het lat. rotula en rota, af te stammen, even als het ital. ruota, fr. roue.