Nederduitsch taalkundig woordenboek. W-Z

[Wapen]

WAPEN, z.n., o., des wapens, of van het wapen; meerv. wapenen. Een werktuig, zoo wel tot verdediging, als om anderen aan te vallen, in welken zin het echter, in het meervoud het gebruikelijkste is. Daar deze werktuigen in de latere tijden zeer veranderd en vermenigvuldigd geworden zijn, en het bij gevolg, duidelijkheidshalve, noodig geweest is, denzelven hunne vaste namen te geven, waartoe, inzonderheid de uitdrukking geweer behoort, zoo is de algemeene en dus niet zoo bepaalde benaming wapenen, meer en meer in verval geraakt, ofschoon dezelve nog niet geheel verouderd is. Men gebruikt dezelve nog van zulke werktuigen, bij personen, welke niet tot den krijgsdienst behooren, of die door geen beroep gewettigd worden, om dezelve te dragen; doch slechts als eene algemeene uitdrukking, wanneer men dezelve niet nader bepalen wil. Doodelijke wapenen bij eenen dief vinden. Verbodene wapenen dragen; waar men tot opheldering ook wel nog het woord geweer pleegt bij te voegen, geweer en wapenen, zonder dat juist het eene een werktuig om aan te vallen, en het andere als tot verdediging geschikt, moet beteekenen. Ook wordt het gebezigd als eene algemeene benaming van dergelijke werktuigen bij zulke volken, die geen eigenlijk schietgeweer hebben, op welke, gevolgelijk, de nieuwere namen geweer, geschut enz. niet passen. Vulkaan smeedde de wapenen van Mars. In sommige figuurlijke spreekwijzen: de wapenen dragen, een soldaat zijn. Zijn regt door de wapenen zoeken. Iets door de wapenen beslissen. Handhaven met de wapen. de Deck. Zich in de wapenen oefenen. Die gij met de trouwe wapen. Huigens. In het enkelvoud is de spreekwijs: te wapen, als eene aanmoediging, mede zeer gebruikelijk; zoo ook: te wapen snellen, zich ten oorlog toerusten. - Stilstand

[p. 33]

van wapenen. Dat de wapenen van den Vorst mogen gezegend worden! Iemand de wapenen tegen zich in handen geven. Hare wapenen waren tranen. In de uitgestrektste beteekenis plegen vele handwerkslieden hunne werktuigen in het algemeen, zelfs wanneer dezelve tot verdediging, of om anderen aan te vallen, ongeschikt zijn, wapenen te noemen. Zoo moeten de hoedenmaker, de tapijtwerker enz., tot vervaardiging hunner werken, hunne eigene wapenen gebruiken. Zamenstell.: wapenbroeder, een, die met ons in 't zelfde leger dient - wapenhandel, wapenhuis, wapenknecht, wapenkreet, wapenoefening, wapenplaats, wapenrok, wapenrusting, wapenschild, wapenschorsing, wapenschouw, wapenschouwing, wapensmid, wapenstanderd, wapentuig, enz.

Dit woord is zeer oud, dewijl uuafan voor arma reeds ten tijde van Kero voorkomt. De Nederduitsche en de daaraan verwante spraken hebben, in plaats van de zachte f in het midden, naar hare gewoonte, eene p, waartoe het neders. wapen, het eng. weapon, het zweed. vapn, en het ijslandsche wopn behooren.