Nederduitsch taalkundig woordenboek. W-Z

[Wijl]

WIJL, z.n., vr., der, of van de wijl; meerv. wijlen. Verkleinw. wijltje. Een tijdperk van eenige uitgestrektheid: het hield eene wijl aan. De gade van Jupijn had al een wijl dien spijt geroken. Vond. Dit sleepen van de wijlen. Hooft. Eene goede wijl is een tijdperk van aanmerkelijke duurzaamheid: het geene zij een goede wijl te voren spelden. Vond. Een korte wijl, is een tijdvak, dat wel kort, maar echter van eenige duurzaamheid, is: indien mij die een korte wijl geworden mogten. Hooft. Bij wijlen is van tijd tot tijd: stooren bij wijlen dus haer rust. Vond. Begost hem bij wijlen te drijven. Bijbelv. Nopens somwijlen, onderwijlen, of onderwijl, terwijl, en dewijl, zie deze woor-

[p. 188]

den. In het laatste heeft dezelfde overgang van beteekenis plaats, als in nademaal, en het fr. puisque. Het is van tijdbepalend redengevend geworden, en beteekent oorspronkelijk evenveel, als terwijl, op de wijl, of de wijl, toen; alwaarom men het hiermede vaak verwisselt, en het eenvoudige wijl, hoogd. weil, in beider plaats bezigt: zo strijdenze eeuwig, wijlze in krachten zich gelijken. Huijdecop. De beteekenis van beurt, welke Kil. aan wijle geeft, is evenzeer verouderd, als die van beurtverwisseling, die hij aan wijling toekent. Van hier, behalve de opgenoemde zamenstellingen en kortswijlen, enz., ook nog het bijwoord wijlen, en wijlkens, bij Kil.

Wijl, hoogd. weil, en weile, Ulphil. hveila, Kero twala, Ottfrid. wila, wilu, eng. while, zweed. bile, pool. chwila, komt van wijlen, hoogd. weilen, zweed. hvila en ila, angels. ildan, rusten, en voorts verwijlen, dat bij ons enkel in de zamenstell.: verwijlen, voorkomt.