Nederduitsch taalkundig woordenboek. W-Z

[Zaak]

ZAAK, z.n., vr., der, of van de zaak; meerv. zaken. Verkleinw. zaakje. Eigenlijk, getwist met woorden, in overeenstemming met sakan, bij Ulphil. en kisahhan, bij Kero, twisten. Voorts aanklagt, en geding, voor den regter. Deze beide beteekenissen heeft sack in de salische wetten; en die van aanklagt enz. hebben sacha en sahha bij Ottfrid., Tatian., Isidor., enz.

[p. 274]

zoo wel als het angels. sac, zweed. sak, en sake in het neders., waar saken nog steeds klagen is. Ook bij Kil. is saecke, ghedinghe; en het woord kan deze beteekenis schijnen te hebben, in: die sijnes volcks sake twisten sal. Bijbelv., waar iemands twist twisten bij herhaling voorkomt. Maar veel gebruikelijker is het woord in den zin van het onderwerp van eenig geding: Advocaat van kwade zaken. Dat sij alle groote saken aen u brengen, maar dat sij alle kleijne saken richten. Bijbelv. Betwist uw zaak! wees onze pleitbeslechter! L.D.S.P. In zijne eigene zaak getuigen. Wanneer wordt die zaak eens afgedaan? Hiertoe behoort ook: voor de zaak van God en Godsdienst ijveren. Alles voor de zaak van waarheid en geregtigheid veil hebben, enz. Ook is iemands zaak het gene hem voordeelig wezen, of tot eer verstrekken, kan: verzen maken is zijne zaak niet. Zal het mijne zaak wel zijn, dat ik daar henen ga? Soortgelijk eene beteekenis heeft dit woord, in: het is gansch geene zaak, dat hij zulks doet. Maar ist saecke, dat ghij dit doet beantwoordt bij Kil. en elders blootelijk aan, zoo gij dit moogt komen te doen. Bij den zelfden Kil. is saecke oorsaecke, even als in: dit was de zake. M. Stok, en, in: ter zake van den Godsdienst. Maar ter zake, op zich zelf, beteekent: om tot het onderwerp van eene rede, enz. toe te treden. En zoo is zaak menigmalen het onderwerp van iemands bezigheid: wat is toch eigenlijk zijne zaak? Pas beter op uwe zaken. Het staat slecht met zijne zaken. Zijne zaak verstaan. Dat d'een trek tot een zelve zaak heeft, die den anderen tegens het hart steekt. Vond. Of, in het algemeen, elk onderwerp, waarvan men spreekt of handelt: die zaak raakt mij niet. Dit is de sake, die ghij doen sult. Bijbelv. Ziende de zaak dieper in. Hooft. Een voorval: hij verhaalde mij de gansche zaak. Bootschapten hem van de sake des puts. Bijbelv. D'afbeeldinge der zaecken, hem noch onbetwist. Vond. Het tegenovergestelde van bloote woorden: als ik iets lees, zie ik slechts op de zaken. Dat werk is rijk van zaken. Het tegenovergestelde van persoon: ik haat de zaak, maar vergeefze den persoon, dieze bedrijft. Geven vordert voor de zaak den vierden, maar voor den persoon den derden naamval. Eindelijk beteekent, dat, of het, is eene goede zaak, het is iets aange-

[p. 275]

naams, of nuttigs: een boek bij morgenthee is een goede zaak. Gellert. Van hier zakelijk. Zamenstell.: zaakbezorger, zaakgelastigde, zaakvoerder, zaakwaarnemer, enz. Evangeliezaak, geldzaak, halszaak, hoofdzaak, huiszaak, krijgszaak, noodzaak, oorlogszaak, oorzaak, pleitzaak, regtzaak, staatszaak, twistzaak, zeezaak, enz.

Zaak, Kil. saecke, oul. ook sake, even als in het neders., angels. sac, Sal. Wetten sack, Isidor., Tatian., Ottfrid. sahha, sacha, hoogd. sache, zweed. sak, is verwant aan het hoogd. sage, het gene er gezegd wordt, en aan sagen, zeggen. Deszelfs overgang van de beteekenis van aanklagt tot de overige staat gelijk aan die van het lat. causa, dat, blijkens cusare, in accusare, de gezegde beteekenis ook moet hebben gehad, en welks dochters, het ital. cosa, en fr. chose, evenveel welke zaak beteekenen; en in ding is mede soortgelijk een overgang op te merken.