Nederduitsch taalkundig woordenboek. W-Z

[Zin]

ZIN, z.n., m., des zins, of van den zin; meerv. zinnen. Het vermogen van gewaar te worden, inzonderheid die dingen, welke buiten ons plaats hebben, of de uitwendige zin, het uitwendig gewaarwordingsvermogen, in tegenoverstelling van den inwendigen zin, welke dat geen gewaarwordt, 't welk in ons zelven omgaat: de mensch heeft vijf zinnen; de insekten hebben deels minder, deels veelligt ook meer. Wanneer van eenen dezer zinnen gesproken wordt, bezigt men doorgaans het woord zintuig: het zintuig (de zin) van het gezigt, het gehoor, het gevoel, den reuk en den smaak. Figuurlijk, bewustheid van zich zelven, het vermogen, om zich van andere dingen te onderscheiden; in eenige spreekwijzen, en alleen in het meerv gebruikelijk: bij zijne zinnen zijn, van zich en van andere dingen buiten zich bewust zijn. Wel, niet wel, bij zijne zinnen zijn. Van zijne zinnen beroofd zijn. Hij is buijten sijne sinnen. Bijbelv. - Het vermogen om te kennen en te beoordeelen, het verstand; mede in het meerv.: in dewelcke de Godt deser eeuwe de sinnen verblint heeft. Bijbelv. Die door de gewoonheijt de sinnen geoeffent hebben. Bijbelv. - Het vermogen om te willen en zich tot iets te bepalen: veel hoofden, veel zinnen; alwaar het ook meeningen kan beteekenen. Er kwam mij iets in den zin. Dat is mij nimmer in den zin gekomen. Iets uit zijne zinnen zetten, daaraan niet meer

[p. 384]

denken, daarnaar niet meer trachten. Iets kwaads in den zin hebben. In den sin hebben te krijgen. Bijbelv. Van zin (niet van zins) zijn, voornemens zijn, - van zin worden: soo wiert hij van sinne weder te keeren. Bijbelv. Het gaat niet naar mijnen zin. Ik heb er geen' zin in. In iemand zin hebben, krijgen. Iemand zijnen zin geven. Ergens zijn' zin van doen. - Beteekenis: de zin eenes woords, of eener rede, dat begrip, 't welk daardoor verwekt moet worden. De verouderde zin eenes woords. Dat heeft geenen goeden zin. Ende den sin verklarende. Bijbelv. Van hier zinnelijk, zinneloos, zinnen, enz. Zamenstell.: zinnebeeld, zinnepop, zinnewerk, zinrijk, zinslot, zinsnijding, zinspel, zinspelen, zinspreuk, zinteeken, zintuig, zintwisten, zinuiting, enz. - tegenzin, weerzin, enz.

Zin, hoogd. sinn, Ottfrid. sinn, zweed. sinne, ital. senno, lat. sensus. Adelung zegt: ‘het is meer dan waarschijnlijk, dat dit woord van zien afstamt. Het gezigt heet bij Ottfrid. gisiun, en de verschijning is bij Ulphil. sinus, zoo als sinnen bij Notk. verschijnen beteekent. Het gezigt is het eerste en voornaamste zintuig, en heeft daarom zeer wel ter benaming van al de zintuigen, en van de daarop gegronde vatbaarheden der ziel kunnen dienen.’